10. Jahrhundert

S 10. Jahrhundert hät am 1. Januar 901 aagfange und am 31. Dezember 1000 uufghört.
Es isch no i dr Epoche vom Früehmittelalter gsi.

Zytalter / Epoche

• Herrschaft vo de Ottone

Ereigniss / Entwicklige

• Schtändigi Iifäll vo de Magyare erschüttered s Oschtfrankeriich. Herrscher werded a ihrne Erfolg i de Ungarechrieg gmesse.
• Um 907 endet d Tang-Dynaschtii im Kaiserriich China. D Zyt vo de föif Dynaschtie bricht aa.
• Us dr Zyt vo de föif Dynaschtien existiert s ältischte chinesische Manuskript vonere Himmelscharte.
• D Waräger belagered 907 erfolglos Konstantinopel.
• Gründig vo dr Abtei Cluny am 11. September 910.
• D Wikinger (Normanne) erhalted 911 s Gebiet zum Lehe, wo vo ihne sit dr 2. Hälfti vom 9. Jahrhundert besiidlet worde isch; Entstehig vo dr Normandii.
• Aafang vo dr Goryeo-Dynaschtii 918 in Korea.
• I der Schlacht bi Wintertuur gwünnt s alemannisch-schwöbische Heer vom Herzog Burchard em Zwöite gäge d Burgunder under em König Ruedolf em Zwöite.
• Dr König Eduard I. vo Wessex gliideret 922 Essex und East Anglia siim Riich aa und underwirft d Chliikönig vo Wales und Cornwall.
• Dr Fürscht Tomislav vo Kroatie eint 924 d Stämm vo Kroatie und Dalmatie und underwirft die byzantinische Küschteschtädt. Er proklamiert sich zum König und wird vom Papst Johannes X. anerchännt.
• D Markgräfin Marozia vo Camerino, Witwe vom Alberich I., laat de Papst Johannes X. im Jahre 928 in Cherker werfe und erhebt sich zur Senatrix vo Rom.
• Gründig vom Kalifat vo Córdoba dur dr Abd ar-Rahman III. im Jaahr 929.
• 934 wird s Chlooschter Einsidle gründet.
• D Ungarn gryffen es bar mol d Länder vom oschtfränkische Rych aa. Ane 917 plündere si Basel und s Elsass us. Am Änd wärde si ane 955 vom Rychsheer abgweert.
• Dr dänisch König Harald Blauzahn laat sich 960 taufe. D Däne werded Chrischte.
• In China fangt 960 d Song-Dynastie aa.
• Gründig vo dr Al-Azhar-Universität 970 (Moschee) in Kairo.
• Mit em Ludwig V. schtirbt 987 de letschti französisch König us dr Dynaschtii vo de Karolinger. Mit dr Wahl vom Hugo Capet zum König fangt d Herrschaft vo de Kapetinger aa, wo mit Näbelinie bis zue dr französische Revolution durt.
• Im Jaar 966 laat sich dr polnisch Herzog Mieszko I. us dr Dynaschtii vo de Piaschte nach römisch-katholischer Art taufe. Siin Sohn Boleslaw I. schlüsst 997 es engs politisches und militärisches Bündnis mit em Heilige Römische Riich und besiglet d Integration vo Poole in di weschtlich-chrischtlich Kultur.
• Dr Grossfürscht Wladimir I., Herrscher vo dr Kiewer Rus, empfangt 988 di orthodoxi Taufi. Chrischtianisierig vo de Rus.
• Zwische 980 und 1000 isch d Ringburg Nonnebakken baut worde.
• Im letschte Viertel vom Jaarhundert entstaat in Japan s Genji Monogatari (D Gschicht vom Prinz Genji), eis vo de wichtigschte Werch vo dr japanische Literatur.
• Die erschti Heiligsprechig i dr Chilegschicht – die vom Ueli vo Augschburg – wird 993 dur de Papst Johannes XV. verkündet.
• Aafang vo dr Fatimideherrschaft z Nordafrika.
• In Bruchsal wird am 1. November 996 e Uurkund für s bayerische Hochschtift Freising uusgschtellt, in dere wird erschtmals der Name Ostarrîchi (hüt Öschterriich) schriftlich feschtghalte.
• s später so gnännti Heilige Römische Riich (latiinisch Sacrum Imperium Romanum) bildet sich us em karolingische Oschtfrankeriich use.
• D Liudolfinger (919 bis 1024) verwalted s Riich erfolgriich und bewürked siin Uufschwung.
• In (Mittel-)Europa gits chuum Hüüser us Schtei. Dr Adel i de Länder nördlech vo de Alpe lebt in Burge us Holz, wo deils uf Ärdhügel stönd, de so gnännte "Motte".
• S Papsttum durlebt im 10. Jahrhundert e Kriise. Sogar in verbrecherischi Tate sind einzelni Päpscht verwicklet. De Bonifatius VII. wird als Aaschtifter vo de Erdrosselig vo siim Vorgänger überliiferet und wird 985 ebefalls zum Mordopfer.
• S Byzantinisch Riich goht in dr zweite Hälfti vum 10. Johrhundert an alle Grenze in d'Offensive:
  • Ruckeroberig vu Syrie vu 962 bis 976 un em nördliche Palästina mit Nazaret.
  • Ruckeroberig vu Kreta (965) un Zypere (969).
  • Chrieg gege Bulgarie, Underwerfig vu Ostbulgarie und Wiidererreichig vu dr Donaugrenze
  • Wiidererlangig vum Ifluss in Dalmatie, wo in dr erste Hälfti vum 10. Johrundert verlore gange isch
  • D Herrschaft in Südtitalie wird gege d Ottone un d Araber wider usbaut.
  • D Kiewer Rus werre Christe un understelle sich im Patriarchat vu Konstantinopel. Dr Fürst vu Kiew hirotet d'Schwester vum Kaiser.
  • Dr dytsch Kaiser Otto II. isch mit dr byzantinische Prinzessi Theophanu verhirotet.

Persönlichkeite

• Heinrich I., sächsisch-stämmige, düütsche König us der Familie vo de Liudolfinger
• Otto I., Kaiser vom Heilige Römische Riich
• Otto II., Kaiser vom Heilige Römische Riich
• Theophanu, Kaiserin vom Heilige Römische Riich
• Mieszko I., Gründer vom polnische Schtaat
• Otto III., Kaiser vom Heilige Römische Riich
• Basileios II., byzantinische Kaiser

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „10._Jahrhundert“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.