Fère-Champenoise

Fère-Champenoise
Region	Grand Est
Département	Marne
Arrondissement	Épernay
Kanton	Vertus-Plaine Champenoise
Kommünàlverbànd	Sud Marnais
Koordinàte	48° 45′ N, 3° 59′ O48.7536111111113.9905555555556Koordinate: 48° 45′ N, 3° 59′ O
Heche	104–169 m
Flech	65,89 km2
Iiwohner	2.171 (1. Jänner 2020)
Bevelkerungsdicht	33 Iiw./km2
Code Postal	51230
INSEE-Code	51248
Website	fere-champenoise.fr

Fère-Champenoise [fɛʁ ʃɑ̃p(ə)nwaz](info) ìsch a frànzeescha G’mainda mìt 2171 Iiwoohner (Schtànd 1. Januar 2020) ìm Département Marne ìn dr Regioon Grand Est (vor 2016 Champagne-Ardenne). Sa g’heert zem Kàntoon Vertus-Plaine Champenoise ìm Arrondissement Épernay. D’ Iiwoohner nännt m’r Fertons uff Frànzeesch.^[1] S’ Dorf Normée [nɔʁme](info) ìsch a delegiarta G’mainda vu Fère-Champenoise.

Ànna 1131 ìsch s’ Dorf unter’m làtiinischa Nàmma Feriae Campaniensis ärwäähnt worra.^[2] Ìn dr Regioon sìnn zwai Derfer, wo dr saalwa Nàmma hann: Fèrebrianges ìm Département Marne un Fère-en-Tardenois ìm nochberliga Département Aisne.^[2]

Dr Nàmma vu Normée hàt sìch ìm Làuif vu dr G’schìcht asoo uff Làtiinisch un Àltfrànzeesch äntwìckelt:^[3]

Noh-n-em Ernest Nègre schtàmmt daa Nàmma vum germàànischa Pärsoonanàmma „Nodelmar“.^[4]

D’ G’mainda Fère-Champenoise lììgt ìm Süüda vum Département Marne, ìn dr trockana Champagne.^[1] Sa lììgt 37 km wäschtlig vun Châlons-en-Champagne, 38 km süüdlig vun Épernay, 79 km süüdlig vu Reims un 76 km neerdlig vu Troyes.^[2] Umgaa wìrd Fère-Champenoise vu da Noochberg’mainda Val-des-Marais, Écury-le-Repos un Clamanges ìm Norda, Soudron un Lenharrée ìm Oschta, Connantray-Vaurefroy, Euvy un Corroy ìm Süüda so wia Connantre un Bannes ìm Wäschta.^[5]

D’ G’mainda Fère-Champenoise ìsch wahrend dr Frànzeescha Revoluzioon grìnda worra. Ànna 1972 ìsch s’ Dorf Normée Tail vu dr G’mainda Fère-Champenoise worra.^[6] Hìtt hàt Normée dr Schtàtüss vun’ra delegiarta G’mainda, mìt’ma delegiarta Bìrgermaischter un ema aigana Roothüüs.^[2]

Noh-n-em Äärschta Waltkriag ìsch d’ G’mainda Normée ànna 1921 vu dr frànzeescha Regiarung mìt’m Kriagskriiz 1914–18 üsszaichent worra.^[7]

Ìm Mai un Jüüni 2024 sìnn ìn dr Schüal vu Fère-Champenoise ìwwer 100 Kìnder vergìfta worra.^{[8][9][10][11][12]} Àm And Jüüni sìnn d’ Kìnder ìn dr Schüal z’ruckkumma.^[13] M’r hàt nia g’wusst, wàs dia Vergìftunga verursàcht hàt.^[14]

Mìt Iiwoohner 2171 (àm 1. Januar 2020) zeehlt Fère-Champenoise bii da greeschta G’mainda vum Département Marne. D’ Iiwoohnerzààhl hàt ìn dr äärschta Hälfta vum 20. Joohrhundert ìm B’raich zwìscha 2100 un 2350 Litt g’laaga. Ìn dr Zitt um 1970, wu Normée iig’maindet worra-n-ìsch, ìsch d’ Beveelkerung nàdììrlig schtàrk g’wàcksa. Zitter 1975 nìmmt d’ Beveelkerung liicht àb.^[5]

• d’ reemisch-kàthoolischa Timotheuskìrìch (église Saint-Timothée), wo vum 12. Joohrhundert schtàmmt. Dr gootischa Choor ìsch ìm friahja 16. Joohrhundert bàuija worra. Ìn dr Kìrìch ìsch a Holzschtàtüüta vu dr Màdonna mìt’m Jesüskìnd àls Ainzelobjakt bii da Histoorischa Dankmooler iitrajt, wo-n-a regionààla Bediitung hann.^[15]

• 
  d’ Timotheuskìrìch
• 
  a àndra Sìcht vu dr Kìrìch
• 
  noch a àndra Sìcht vu dr Kìrìch
• 
  d’ Wäschtfàssààda vu dr Kìrìch ànna 2009
• 
  ìm Kìrchaschìff
• 
  ìm Choor

• àm Frììdhoofswaag schteht s’ Kriagerdankmool vum Äärschta Waltkriag, wo vum Robert Delandre g’hàuija worra-n-ìsch. Druff ìsch a Viktoriaschtàtüüta mìt’ra Loorbeerakrànzla. Àm Füass vum Dankmool ìsch a Gedankschtai, wo àn d’ Schlàcht vu 1814 ärrìnnert.^[16][17] Àm 28. Àuigscht 2024 hàt m’r vor’m Dankmool dr 80. Joohrestààg vu dr Befräijung vum Frànkrììch ìm Zwaita Waltkriag g’fiirt.^[18]
• ìm Ortsnàmma Les Ouches lììgt dr nàzionààla Militäärfrììdhoof, wo zwìscha 1919 un 1934 ärschtällt worra-n-ìsch. Zitter 1928 schteht doo a Dankmool, fìr d’ frànzeescha Soldààta vum Äärschta Waltkriag eehra. Uff’m Frììdhoof sìnn 5816 Soldààta beardigt, d’rvuu ìwwer 3346 ìn’ma Gebainerhüüs. Üsserdam sìnn 161 frànzeescha un 3 belgischa Soldààta vum Zwaita Waltkriag doo beardigt.^[19][20]
• a Dankmool, fìr d’ rüssischa Soldààta-n-eehra, wo ìn dr Schlàcht bii Fère-Champenoise ànna 1814 g’schtoorwa sìnn. ’S ìsch ànna 2014 ärrìchta worra.^[21]

• 
  s’ frànzeescha Kriagerdankmool vum Äärschta Waltkriag
• 
  s’ rüssischa Dankmool
• 
  Schtàtüüta-n-uff’m rüssischa Dankmool
• 
  uff’m Dankmool ìsch uff Frànzeesch un Rüssisch g’schrììwa

• 
  s’ tüüpischa frànzeescha Schìld àn dr Dorfiifàhrt
• 
  àn dr Iifàhrt vu dr G’mainda: „Fère-Champenoise haisst sììe wìllkumma“
• 
  s’ Roothüüs
• 
  a Ìnsäkthìttla z’ Fère-Champenoise
• 
  d’ Vaure z’ Fère-Champenoise
• 
  a klainer Pàrk um d’ Vaure
• 
  s’ Gebäi àm 1 bis Rue du Maréchal-Joffre
• 
  s’ Hüüs àm 176 Rue du Maréchal-Joffre
• 
  s’ Hüüs àm 35 Rue du Maréchal-Foch
• 
  s’ Hüüs àm 5 Place Georges-Clémenceau

• ìm Dorf Normée ìsch d’ reemisch-kàthoolischa Màrtiinskìrìch (église Saint-Martin). Ìn dara Kìrìch sìnn dräi Objakta bii da Histoorischa Dankmooler klàssifiziart, wo-n-a nàzionààla Bediitung hann: s’ fàrwiga Holzkrüzifix vum 17. Joohrhundert,^[22] d’ holziga Schtàtüütagruppa vum hl. Màrtiin, wo sii Màntel düat taila (17. Joohrhundert)^[23] so wia zwai Glààsfanschter vum 12. Joohrhundert.^[24] Üsserdam sìnn àui dräi Objakta bii da Histoorischa Dankmooler iig’schrììwa, wo-n-a regionààla Bediitung hann: dr schtainiga Tàuifbäcka, wo vermüatlig vum 16. Joohrhundert schtàmmt,^[25] d’ Holzschtàtüüta vum hl. Eligius üss’m 18. Joohrhundert^[26] so wia d’ Holzschtàtüüta vu dr Màdonna mìt’m Jesüskìnd üss’m 17. Joohrhundert.^[27]
• z’ Normée ìsch àui a Kriagerdankmool vum Äärschta Waltkriag

• 
  s’ Iifàhrtsschìld vun dr delegiarta G’mainda
• 
  s’ Roothüüs vu Normée
• 
  d’ Màrtiinskìrìch
• 
  s’ Vendée-Dankmool
• 
  s’ Kriagerdankmool z’ Normée
• 
  a Tààfla-n-uff’m Kriagerdankmool
• 
  a àndra Tààfla-n-uff’m Kriagerdankmool

Z’ Fère-Champenoise ìsch dr Làndwìrtschàftsektoor schtàrk vertratta. Biim Dorf fìndet m’r mehrera Arntgehälter fìr Getraida. Üsserdam lììgt d’ G’mainda ìm Wiibàuigebiat Champagne.^[28]

• 
  Arntgeählter fìr Getraida hìnter’m ehamooliga Bààhnhoof z’ Fère-Champenoise
• 
  Arntgehälter fìr Getraida z’ Fère-Champenoise, wo züa dr Grupp Vivescia g’heert
• 
  Arntgehälter fìr Getraida z’ Fère-Champenoise
• 
  Arntgehälter fìr Getraida z’ Normée

Zitter 1962 gìtt’s a Pàrtnerschàft zwìscha Fère-Champenoise un Bruchhüüsa, ema Ortstail vu dr diitscha G’mainda Ättlìnga-n-ìm Bundeslànd Bààda-Wìrttabarg.^[29][30] Ìn baida G’mainda ìsch a Schtrooss noh-n-em jewilliga Pàrtnerort g’nännt: ’S gìtt naamlig a (rue de Bruchhausen) z’ Fère-Champenoise^[31] un a Fere-Champenoise-Schtrooss z’ Ättlìnga-Bruchhüüsa.^[32]

• baida Politiker Edme Lheureux (1733–1798) un Nicolas Lheureux (1730–1806) sìnn z’ Fère-Champenoise uff d’ Walt kumma. Sa sìnn Bìrgermaischter vun La Branche-du-Pont-de-Saint-Maur gsìì, hìtt ìn dr G’mainda Joinville-le-Pont bii Pàriis lììgt.^[2]
• dr Politiker Paul Coutant (1868–1921) ìsch z’ Fère-Champenoise uff d’ Walt kumma. Ar ìsch zwaimol Àbg’oordneter vum Département Marne ìn dr Nàzionààlversàmmlung gsìì.^[2]
• dr Romànìscht Georges Le Gentil (1875–1953) ìsch z’ Fère-Champenoise uff d’ Walt kumma. Ar ìsch Profasser fìr portügììsischa un bràsiliàànischa Lìteràtüür àn dr Sorbonne gsìì.^[2]
• dr Schurnàlìscht Yanick Villedieu (* 1947) ìsch z’ Fère-Champenoise uff d’ Walt kumma. Ar hàt siina Kàrriar ìn Kànàdà g’màcht un hàt hàuiptsaachlig Wìssaschàftssandunga moderiart.^[2]
• d’ Desäinera Matali Crasset (* 1965) hàt ìhra Kìndhait z’ Normée verbrocht.^[33]

• Association Mémoire fertonne: Fère-Champenoise de la préhistoire à la Belle Epoque. Éditions Dominique Guéniot, 2005, ISBN 2-87825-335-3 (französisch, 254 S.). 
• Association Mémoire fertonne: Le canton de Fère-Champenoise : vues d’hier et d’aujourd’hui. Éditions Dominique Guéniot, Langres 2010, ISBN 978-2-87825-486-0 (französisch, 167 S.). 
• Aimé Derode: La bataille de Fère-Champenoise. 1. Auflage. 1838 (französisch). 
• François Lefevre: Les Milliaires de Normée (Marne) (lieu-dit : La Tempête). In: Mémoires de la Société d'agriculture, commerce, sciences et arts du département de la Marne. Band 106, 1991, S. 43–48 (französisch). 
• Florent Brisson: La brasserie "La champenoise", ou quand Fère-Champenoise faisait mousser sa bière. In: Du pays Sézannais. Nr. 7, Juni 2006, S. 33–36 (französisch). 

• Lischta vu da G’mainda ìm Département Marne
• s’ Dorf Ferschampenuas ìn Rüsslànd

 Commons: Fère-Champenoise – Sammlig vo Multimediadateie

• Websitta vu dr G’maindaverwàltung (frànzeesch)
• Schtàtistik züa dr G’mainda Fère-Champenoise biim INSEE (frànzeesch)
• Informàzioona züa dr G’mainda Fère-Champenoise ìn dr Dààtabànk vu dr LdH/EHESS/Cassini (frànzeesch)