Genf

Dä Artikel beschäftigt sich mit de Stadt Gämf. Anderi Artikel verzeled über de gliichnamigi Kanton.
Gämf
Wappe vo Gämf
Wappe vo Gämf
Basisdate
Staat: Schwiiz
Kanton: Gämf (GE)
Bezirk: (De Kanton Gämf kennt ke Bezirk.)
BFS-Nr.: 6621i1f3f4
Poschtleitzahl: 1200–1299
UN/LOCODE: CH GVA
Koordinate: 500532 / 117325Koordinate: 46° 12′ 0″ N, 6° 9′ 0″ O; CH1903: 500532 / 117325
Höchi: 375 m ü. M.
Flächi: 15,9[1] km²
Iiwohner: i203'401 (31. Dezämber 2021)[2]
Uusländeraateil: 47,9 % (31. Dezember 2019)[3]
Stadtpräsidentin: Frédérique Perler (Grüne), 2021/2022
Website: www.geneve.ch
Blick uf Gämf vom Mont Salève
Blick uf Gämf vom Mont Salève

Blick uf Gämf vom Mont Salève

Charte
Charte vo GämfGenferseeFrankreichCélignyKanton WaadtAire-la-VilleAnièresAvullyAvusyBardonnexBellevue GEBernex GECarougeCartigny GECélignyChancyChêne-BougeriesChêne-BourgChoulexCollex-BossyCollonge-BelleriveColognyConfignonCorsier GEDardagnyGenfGenthodGy GEHermanceJussy GELaconnexLancyLe Grand-SaconnexMeinierMeyrinOnexPerly-CertouxPlan-les-OuatesPregny-ChambésyPresingePuplingeRussinSatignySoral GEThônexTroinexVandœuvresVernierVersoixVeyrier GE
Charte vo Gämf
w

Gämf ([g̊æɱf]; hochdütsch Genf; franzöösisch Genève [ʒəˈnɛv]; Patois Zenéva [ðənəva]; italienisch Ginevra; rätoromanisch Genevra; änglisch Geneva) isch die zwäitgröscht Stadt vo de Schwiiz und d Hauptstadt vom gliichnamige Kanton.

Geografi

Gämf liit am Gämfersee, wo im französische Lac Léman heisst. D Altstadt isch uf emene Hoger über der Seebucht, wo druus d Rhone use flüsst. Dä Fluss lauft dänn dur d Stadt Gämf gäge Südweschte wyter. De ander Fluss, wo vom französische Bärgland vo Hochsavoie her chunnt und z Gämf i d Rhone mündet, isch d Arve.

D Stadt Gämf hät öppe 202'000 Iiwohner, im ganze Kanton sind’s öppe so 470'000 Iiwohner und i de Metropolregion wohned gut 1'250'000 Persone.

D Stadt het vier Stadtviertel: Cité, Plainpalais, Eaux-Vices und Petit-Saconnex und sächzää Kwartier. Plainpalais, Eaux-Vices und Petit-Saconnex sind ehemoligi Gmeinde, wo men anne 1931 uf Gämf ygmeindet het.

Ringsum d Stadt sind d Gmeinde Cologny, Chêne-Bougeries, Veyrier, Carouge, Lancy, Vernier, Le Grand-Saconnex und Pregny-Chambésy. Chly wyter usse lyt d Landesgränze vo dr Schwyz zu Frankrych. D Stadt Gämf chunt nit diräkt a d Gränzen aa.

Gschicht

D Gämfer Altschtadt im Winter.

S Piet vo Gämf isch scho i de jüngere Staizitt bisidlet gsii, wie Füürstele us dere Zitt biwiiset. I de Bronzezitt isch den d Geged um Gämf dicht bisidlet gsii, spöter aber het d Bivölkerig abgnoo.

D Allobroger, en keltische Stamm, hend spötistens um 200 vor Chrischtus uf em Hügel zwüschet em See, de Rhone und de Arve e bifestigts Oppidum errichtet, wo de Seehafe und d Flussöbergeng öberwacht het. D Römer hend 122/120 vor Chrischtus d Allobroger underworfe und i d Provinz Gallia Narbonensis iiglideret. Di alt Sidlig Genava und de Hafe sind usbaue wore. Um 100 vor Chrischtus isch öber d Arve e Holzbrugg baue und de Hafe isch verstärcht wore. Um 80 vor Chrischtus isch bim Hafe e drüü Meter höchi Statue us Aicheholz ufgstellt wore, wil dört vermuetli en Kultort gsi isch. D Brugg öber d Rhone aber het de Julius Cäsar im März 58 vor Chrischtus abriisse loo, zum verhindere, as d Helvetier dör d Provinz Narbonensis züchet.

Denn het sich d Stadt zumene wichtige Handelszentrum entwicklet und de Hafe isch immer mee uusbaut wore. Wo d Alemane um 260 d Stadt Genava plünderet hend, het me e Stadtmuur baut. I de zwaite Hälfti vom 4. Joorhundrt isch Gemf e Bischofssitz wore mit eme prächtige Palascht, de erst bikannt Bischof isch de Isaac gsii, wo i de Zyt um 400 gläbt het. Wo ane 443 d Burgunder i de Sapaudia agsidlet wore sind, isch Gämf Sitz vom burgundische König gsii, nebet Lyon und Vienne. Wo de König Gundobad mit sim Brüeder Godigisel, wo z Genf residiert het, Striit öbercho het, het de Gundobad d Stadt verbrännt, aber noch em Tod vom Godigisel wider ufbaue lo. Im Joor 534 isch s Burgunderriich vo de Merowinger underworfe und eso Tail vom Fränkische Riich wore. Ane 563 het e Tsunami, uusglöst dör e Bergsturz am obere Gemfersee, s Hafeviertel vo Gemf öberfluetet.

D Machtverhältnis im Mittelalter sind kompliziert gsii, und zwöschet em Bischof vo Gemf und de Groofe vo Gemf het s Spannige gee. Um 1250 hend d Groofe vo Savoye d Herrschaft öbernoo und sich mit de Gemfer Börgerschaft agfründet, um di politisch Macht vom Bischof z schwäche. Aber au d Äidgnosse und de König vo Burgund hend probiert, immer mee Iifluss uf die wichtigi Stadt z nee, so as d Börgrschaft vo Gemf immer wider nöiji Vertreg het müese uufsetze.

I de Renaissance hät de Reformator Johannes Calvin (1509–1564) z Gämf sini Lehr verchündet. As Folg vo de Reformation isch im Joor 1535 de Bischof entmachtet wore und er het müese d Stadt verloo.

1602 het Savoie probiert d Stadt yznee – däm Eräignis seit me hüt no d Escalade – was aber nit glungen isch. Im Vertrag vo Saint-Julien het Savoie d Unabhängikäit vo Gämf anerchännt.

1798 het Frankrach d Stadt annektiert. si isch d Hauptstadt vom nöie franzöische Département Léman woorde. Wo 1813 s öschtrychische Militäär d Stadt ygnoo het, het sech die wider für unabhängig erklärt. Gly drufabe het si bi dr Schwiiz agfrooget, und 1815 händ sich Gämf und d Äidgnosseschaft zämeschlosse, und eso isch Gämf 1848 e Kantoon vo dr Schwiiz wore.

Im 20. Jaarhundert sind vil international wichtigi Organisatione uf Gämf cho; zum Bispiil:

S CERN, wo di Europäischi Organisazioon für Chärnforschig isch, macht wichtegi internazionali Projäkt. Vom CERN uus isch au s World Wide Web entwiklet worde.

Bevelkerigsentwicklig

Quälle: Bundesamt für Statistik 2005[4]

Johr 1850 1860 1870 1880 1888 1900 1910 1920 1930
Yywohner 37'724 54'009 60'004 70'355 75'709 97'359 115'243 126'626 124'121
Johr 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2011
Yywohner 124'431 145'473 176'183 173'618 156'505 171'042 177'964 187'295 191'803

De Uusländeraateil isch anne 2013 bi 47,7 Prozänt gläge.[3]

Religion

14,6 Prozänt vu dr Yywohner sin anne 2000 reformiert gsi, 37,4 Prozänt remisch-katholisch.[5]

Politik

Bi dr Nationalrotswahle 2011 het s des Ergebnis gee:[5] FDP 16,1 %, CVP 7,3 %, GLP 2,8 %, Grüeni 14,4 %, MCR 9,4 %, SP 22,4 %, SVP 15,3 %, Sunschtigi 12,2 %.

Dr Stadtpresidänt heisst Maire. Z Gämf wächslet gmäss dr Verfassig jedes Joor s Person, wo das Ampt het.[6]
Lueg do dezue: d Lischte vo de Stadtpresidänte vo Gämf

Sproch

Bi dr Volkszellig 2000 hän vu dr 177'964 Yywohner 128'622 Franzesisch as Hauptsproch aagee, 7'050 Dytsch, 7'320 Italienisch un 34'972 anderi Sproche.[5]

De alt frankoprovenzaalisch Patois vo Gämf isch wahrschiins Endi 19./Aafangs 20. Jh. uusgstorbe. Ergebnis us de Volkszellige vo 1990 un 2000, wo Deil Lüt Patois als Sproch aagchrüzlet häi, sind eventuell so z’verstoo, dass d Lüt unter «Patois» ihr Regionalfranzösisch verstande häi.[7][8]

Lüüt

Lueg no

Literatur

Weblink

 Commons: Gämf – Sammlig vo Multimediadateie

Wikisource Genff in der Topographia Helvetiae, Rhaetiae et Valesiae (Matthäus Merian) im dütschsprochige Wikisource

Fuessnoote

  1. ↑ Bundesamt für Statistik
  2. ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2021. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2021 zusammengefasst. Abruf am 13. März 2023
  3. ↑ 3,0 3,1 Population résidante selon l’origine et le sexe, par commune, en 2019. (XLS, 165 kB) In: ge.ch. Statistisches Amt des Kantons Genf (Office cantonal de la statistique – OCSTAT), 5. März 2020, abgruefen am 2. März 2021 (französisch).
  4. ↑ Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[5] [6] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Mai 2012
  6. ↑ Website vom Gämfer Stadtpresidänt
  7. ↑ Andres Kristol: Que reste-t-il des dialectes gallo-romans de Suisse romande?. In: Jean-Michel Eloy (Hg.).: Evaluer la vitalité. Variétés d’oïl et autres langues. Université de Picardie / Centre d’Etudes Picardes, Amiens 1998, S. 101–114
  8. ↑ Pierre Knecht: Die französischsprachige Schweiz. In: Hans Bickel, Robert Schläpfer (Hg.): Die viersprachige Schweiz. Sauerländer, Aarau/Frankfurt/Salzburg 2000, S. 139–176