Cadret

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Cadret
Municipio d'Aragón
Casa d'a Villa
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Zaragoza Comarca Central
Partiu chudicial	Zaragoza
Mancomunidat	Central
Superficie	11,9 km²
Población  • Total  • Densidat	4486 hab. (2013) 376,97 hab/km²
Altaria  • Meyana	304 m.
Distancia  • 12 km	enta Zaragoza
Alcalde	Mª Ángeles Campillos Viñas
Codigo postal	50420
Chentilicio	cadretano, cadretana
Fiestas	Cruz de Mayo (3 de mayo) Alabanza d'a Santa Cruz (14 de setiembre)
Parroquial  • Archidiocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Zaragoza Carinyena-Muel Immaculada Concepción
Ríos	Uerba
Coordenadas	41°33’20’’N 0°57’40’’U
Cadret Cadret en Aragón
Web oficial

Cadret (Cadrete en castellano) ye una localidat y municipio aragonés situato a 12 km a lo sud de Zaragoza (Comarca Central, provincia de Zaragoza, Espanya) en o eixe d'a Uerba. Fa muga con as poblacions de Cuart de la Uerba y María de Uerba y con o barrio zaragozano de Casablanca.

Tien una población de 4486 en una superficie de 11,9 km², con una densidat de población de 376,97 hab/km².^[1]

Cheografía

A localidat de Cadret ye situata en a ripa dreita d'a Uerba, estreito, seguindo o río, en o piet d'un mont a on bi ha un castiello, a 304 metros d'altaria sobre o ran d'a mar.

Toponimia

Bi ha tres hipotesis sobre l’orichen d’o nombre. A primera diz que ye d’orichen prerromano con o significau de roca calsina A segunda diz que l’orichen ye a parola arabe Quadrit. A zaguera diz que o suyo orichen ye en o latin vulgar cateracta, que bien d’o latin clasico cataracta, que quier dicir blinco d’augua.^[2]

Historia

En o sieglo XV perteneixeba a la Castellanía d'Amposta.^[3]

Demografía

Administración

Reparto de concellers

Alcaldes

Puestos d'intres

• Castiello de Cadret: La primera mención cristiana d'este castiello ye de 1213, cuan lo rei Pedro II d'Aragón l'entregó a Pero de Navascués. Lo castiello se troba en una gauca (un tozal inexpugnable, rodiau en las suyos tres cuatrenas partes de cinglos de 70 m. d'altaria, accesible per lo costau sud. Lo suyo eixe mayor, d'uns 200 m., ye perpendicular a lo d'a sierra. Las dimensions d'o mesmo son de 45 m de luengo per 20 m d'amplo. Dezaga d'o recinto, chusto baixo d'o muro que rodeya la torre continaba lo promontorio rocoso y se practicó un fondón d'uns 3 metros de profundidat excavau en a penya virchen. A l'atro costau d'este fondón se modeló una enorme montanyeta de tierra d'aspecto piramidal. A un livel inferior, se pueden seguir los escasos alacez visibles d'unatro recinto muito mas amplio que l'anterior, que remata con una barracala de vendanyons espenchada a uns metros d'o lugarón. Las suyas medidas aproximadas son de 75 m de luengo per 45 m d'amplo. Situau a uns 80 m sobre la plana d'a val d'a Uerba, esta fortaleza d'esprito musulmán presenta caracteristicas unicas en tot Aragón, como la suya torre forrada con un dople muro y lo conchunto de cheserías en una d'as suyas plantas. Construyiu y reparau con diversas tecnicas, la prencipal materia prima usada pa la construcción de l'edificio estió lo cheso autoctono, lo que proporcionó a lo conchunto un aspecto uniforme de dificil diferenciación d'o terreno sobre lo cual s'asienta. La prencipal tecnica constructiva estió la d'o encofrau, que se basa en a tecnica d'o tapial, en fendo-se servir las dos en a fortificación. La calendata d'a suya construcción no ye conoixida, pero se sabe que en l'anyo 935 fue enamplau per orden d'o califa Abderramán III pa convertir-lo en a plaza prencipal en a suya ofensiva contra la rebelión de Saraqusta contra lo califato. Estió declarau Bien d'Intrés Cultural. (BOA nº 57, de 22/5/2006. Actualment ye en parti restaurau.
• Monesterio de Santa Fe.
• Ilesia d'a Inmaculada Concepción de Cadret: Adedicada a la Inmaculada Concepción de Nuestra Sinyora, se troba en a plaza d'o lugar, estando-ne la suya ilesia parroquial. Construyida en rechola, lo suyo estilo ye barroco aragonés, como lo Monesterio de Santa Fe a qui perteneixió. Destaca la suya esbelta torre.
• Las Planas.
• Barranco de las Almunias.
• Las Colinas.

Personalidaz de Cadret

• Baray de Remindjo: (Alfaquí d'a Aljama de Cadret) Autor de Breu Compendio d'a nuestra Santa Lei y Sunna.
• Chuan Zapata de Cadret: Chusticia d'Aragón de 1290 a 1295. Perteneixeba a una ilustre y noble familia resident d'antigo en Calatayú y destacó, en prencipio, en l'exercicio d'os emplegos de chuez de Curia y ambaixador en Francia y Anglaterra. Estando Chusticia d'Aragón habió de interceder muitas vegadas pa resolver las diferencias entre lo monarca Alifonso III y los nobles aragoneses y iste rei li fació donación d'os lugars de Chuslivol y Cadret. Per la suya fidelidat a dito rei, los unionistas li cremoron o lugar de Chuslivol, recibindo en recompensa lo de Sant Mateu de Galligo, situau, como los anteriors, en a comarca de Zaragoza. Presidió las Corz de 1290 en as cuals se prenioron cualques providencias pa entimar cualques negocios de bels mainates. Baixo lo reinau de Chaime II d'Aragón en 1291 li ampró lo suyo consello en muitas ocasions y especialment en as suyas alcontradas con Artal d'Alagón, casau con a infanta Teresa, chirmana d'o monarca. Pai de Miguel, Rodrigo y de García. Morió en chinero de 1295.^[10]
• Miguel Pérez de Zapata: Sinyor de Cadret, fue tamién sinyor de Cuart (Chirona), de Tos (Leida) y de María d'a Uerba (Zaragoza). Fillo de Chuan, asistió a las Corz de l'anyo 1325, y estió Capitán d'a Guarda d'o Rei don Alifonso IV, y lo ninvioron a la muga con Castiella pa dar favor a don Chuan Manuel, y estió miembro d'o Consello de dito Rei, y muito afavoriu suyo. Lo cualo afavorió muito a lo rei don Pedro IV mientres que yera prencipe contra la suya madastra, la reina Alionor, y per ixo lo forachitoron d'a Cort. En 1335 partecipó con doscientos hombres en favor d'o gubernador de Navarra y trobando-se con un gran exercito de castellanos, estió redotau y preso. Cayó presonero en a batalla de Fitero con os suyos sobrins, y los levoron presoners a Castiella. En tornar a estar libre en Segovia, a instancias d'a reina d'Aragón, lo rei don Pedro IV li concedió pa él, los suyos y pa los suyos sobrins y descendents la gracia d'orlar lo suyo escudo de gules y en él colocar los ueito escudetes con banda de sable. Miguel Pérez de Zapata, en acción de gracias d'haber obteniu la libertat, fundó lo monesterio de Santa Fe. Iste caballero fundó lo monesterio, Casa de flaires d'a Orden de Cistels, con a invocación de Santa Fe en a Diocesi de Zaragoza en 1341. Y dos anyos dimpués se trobó en a guerra que lo rei fació a su tío lo rei Chaime III de Mallorca, cuan le ganó los suyos reinos. Y fue iste caballero gubernador d'Aragón en 1344. Y fue ambaixador debant d'o Papa a l'anyo siguient sobre los negocios d'o rei de Mallorca. Dimpués sirvió muito contra las Unions d'Aragón y Valencia como persona de muita autoridat y experiencia, y tenió encomendau lo gubierno de Zaragoza y d'a sierra. Este caballero estió Sinyor de Cadret, Cuart y Purroi. Y en a guerra que se fació contra lo rei don Pedro de Castiella en 1335 sirvió muito, y en ella a lo gubernador d'Aragón, que tenió a lo suyo cargo la defensa de Zaragoza, se le mandó no fese coseta sin lo pareixer d'este caballero. Estió casau con Sancha Garcés, y per segunda con Elvira Ruiz de Liori, y d'ixa segunda tenió a Rodrigo Zapata.^[11]
• Rodrigo Zapata Cadret: poseyió en a isla de Cerdenya lo sinyoría de Iersu.^[11]
• Doctor Mateo Bonafonte Nogués (Cadret, 21 de setiembre de 1862 - Cuenca, 1940): Catedrático de Medicina y Obstetricia en as Universidaz de Zaragoza, Sevilla y Barcelona (d'a cuala estió degán en 1925). En 1909 se'n fue ta Berlín perque la medicina yera allí mas abanzada. Ye en 1925 cuan lo lugar de Cadret reconoixe la suya labor, adedicando-le una carrera: la Carrera Mayor pasó a denominar-se Carrera d'o Doctor Bonafonte.^[12]
• Monsenyor Pascual Galindo Romeo (Cadret, 19 de setiembre de 1892 - Zaragoza, 1 de noviembre de 1990): catedrático de Luenga y Literatura latinas en as universidaz de Santiago, Zaragoza y Madrid. Amás d'estar un experto profesor d'a luenga latina, estió un investigador infatigable d'a diplomacia pontificia en os fichers d'as diocesis aragonesas, navarra y riojana. Un d'as suyas primeras investigacions versó sobre lo Papa Luna, figura que rastrió en os fichers vaticano, de París y Madrid.^[13][14]
• Manuel Ricardo Ibarra García: Catedratico d'o Departamento de Fisica d'a Materia Condensada d'a Universidat de Zaragoza y director de l'Instituto Universitario de Nanociencia d'Aragón.

Esportes

• Fútbol Sala Cadrete

Fiestas

• Fiestas en Honor a lo Santo Cristo (14 de setiembre): Fiestas cuyo orichen son as tradicions d'a Orden de Cístels d'o Monesterio de Santa Fe, son las fiestas mas importants d'a localidat. En ellas se venera a lo Santo Cristo de Cadret. Entre los actos tradicionals destacan la Ofrenda de Flors a lo Santo Cristo, la puyada ciclista a las Planas, la brenda popular de bollos y chicolate, lo pregón arredol d'a localidat y la minchada popular d'a vaca.
• Fiestas d'a Cruz de Mayo (3 de mayo): Fiestas cuyo orichen son as tradicions d'a Orden de Cístels d'o Monesterio de Santa Fe, estioron en orichen as fiestas mayors, pasando a estar las de setiembre en tiempos modernos las fiestas mas importants. Se celebran con una procesión d'o Cristo de Cadret y actividaz pa ninos y grans.
• Semana Santa: Dende 1898, la Cofradía d'a Agonía d'o nuestro Sinyor Jesucristo (en l'actualidat, Cofradía d'o Santo Cristo de Cadret) acompanya a las imáchens d'o Santo Cristo, d'a Virchen Dolorosa y d'o Cristo Chacent a lo largo d'as carreras de Cadret. Estió en 1998, coincidendo con o centenario d'a fundación d'a Cofradía, se formó la sección d'instrumentos d'a Cofradía, integrada per tambors, bombos, timbals y cornetas. Recientment s'han incorporau dos nuevas imáchens a las ya existents: la Dentrada de Jesús en Cherusalem y Jesús Camino d'o Calvario.
• Sant Chorche - Día d'Aragón (23 d'abril): En este día ye habitual que los grupos d'amigos u distintas penyas celebren la festividat puyando a lo Pilón de Sant Chorge, a on se mincha madalenas con moscatel.
• Sant Chuan (24 de chunio): Coincidindo con o solsticio de verano (lo día mas largo de l'anyo) se fan fogueras y cheras arredol d'as cuals se reparten de trunfas rustidas.
• Sant Lorient (10 d'agosto):

Referencias

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Cadret.
• Castillo de Cadrete
• Sitio web oficial

Veyer tamién

• Lista de municipios de Zaragoza
• Fútbol Sala Cadrete
• castiello de Cadret