Capital (politica)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo ye sobre o concepto politico de capital. Ta atros usos se veiga capital.
A Basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar y o puent de Piedra sobre o río Ebro en Zaragoza, a capital d'Aragón.

En termins de Politica, se clama capital, ciudat capital u capital politica a la ciudat u lugar a on ye a seu d'as institucions de gubierno d'un país, rechión, comarca o cualsiquier belatra administración territorial. A sobén a ciudat capital ye amás a ciudat con mayor población d'o territorio en cuestión, encara que no siempre ye asinas.

Sindembargo, ye posible que en un estau bi haiga mas d'una capital, en función d'os diversos poders seguntes a división de poders. Asinas, puet haber-ie una capital ta o poder chudicial u ta o poder lechislativo diferent d'a capital d'o poder executivo. Amás, a capital economica puet estar diferent a las capitals anteriors.

Historicament, en os países d'Europa o concepto de capital naixió cuan as corz d'os monarcas s'establioron en un puesto concreto, albandonando a suya transhumancia u itinerancia por o suyo reino en función d'os recursos economicos disponibles.

A vegatas, cuan s'estableix un nuevo país a suya capital ye una ciudat nueva, ta que no i haiga vinclos con o pasau. Iste ye o caso d'os Estaus Unius, en que a capital ye a ciudat de Washington, creyada ta evitar enfrentamientos entre as ciudaz d'o nuevo estau dimpués d'a Guerra d'a Independencia d'os Estatos Unidos; y tamién de Brasil, que creyó a ciudat de Brasilia ta promover o desembolique de l'interior d'o país.

Antiparte, a capital a sobén esdevién una ciudat que concentra a mayor parti d'os servicios, actividaz economicas y de población d'o territorio, y por ixa causa puet esdevenir una ciudat macrocefalica. Iste ye o caso d'a ciudat de Zaragoza en Aragón, que concentra, alto u baixo, a metat d'a población aragonesa y amás a seu social d'as suyas prencipals institucions politicas, administrativas, economicas, periodisticas y socials d'o país.

Etimolochía

L'orichen d'a palabra ye a voz latina caput (capeza en aragonés), fendo referencia a que ye o puesto an que i son as principals institucions politicas. En aragonés medieval se deciba cabeza u cabo, tal y quiento veyemos en textos como a "Cronica de Sant Chuan d'a Penya", en "Historia contra los paganos" y en la "Grant Cronica d'Espanya":

Et depues de la muert de aquesti, regnó su fillo Ragaredo el qual fué católico rey et gitó toda la error arriana de su Regno, et fizo cabo de su tierra la ciudat de Toledo. Et depues regnó su fillo Liuba;[1]
Muerto Nino Semiramis su muller romaniendo regina de toda Asia reparo et restauro la ciudat de Babilonia et fizo la cabeça del regno assirio [2]
q(u)ando la ciudat cabeça de todas las gentes ardio de tan grant fuego de mortaldades el qual senyal fue aquesti que primerame(n)t que fuesse la mortaldat aparescio que ardiesse todo el cielo[2]

Referencias

  1. ↑ Cronica de Sant Chuan d'a Penya
  2. ↑ 2,0 2,1 Historia contra los paganos

Se veiga tamién