মাদল
 | |
| তালাশ্ৰয়ী বাদ্য | |
|---|---|
| শ্ৰেণী | তালাশ্ৰয়ী আনদ্ধ বাদ্য |
| আনুষঙ্গিক বাদ্য | |
| ঢোল, খোল, তবলা | |
মাদল (ইংৰাজী: Madal) ভাৰতীয় উপমহাদেশত প্ৰচলিত এবিধ পাৰম্পৰিক তালাশ্ৰয়ী আনদ্ধ লোকবাদ্য। ভাৰতীয় আদিবাসী সকলৰ মাজত আৰু নেপালত মাদল অতি জনপ্ৰিয় তালবাদ্য। মাদল বহুতো লোকসংগীতৰ মূল বাদ্য।
ইতিহাস
প্ৰাচীন কালত মাদলক মৰ্দল বুলি কোৱা হৈছিল। মাদলৰ উৎপত্তি নেপালৰ মগৰ জনগোষ্ঠীৰ পৰা হৈছিল বুলি গণ্য কৰা হয়।[1] যদিও কিছুমানে ভাৰতীয় আদিবাসী সকলৰ পৰা মাদল উৎপত্তি হৈছে বুলি বিশ্বাস কৰে।
বৰ্ণনা
নেপালত প্ৰচলিত মাদল সাধাৰণত কাঠৰ টুকুৰা এটাৰ মাজৰ অংশ উলিয়াই ফোঁপোলা কৰি লোৱা হয়। ইয়াক ঘৰ বোলা হয় ঘৰ। ইয়াৰ দুয়োফালে মুৰত দুটা স্তৰৰ ছাগলীৰ ছালৰে তৈয়াৰ কৰা হয়। ময়দা, লোহা ফাইলিংৰে তৈয়াৰ কৰা ক'লা পেষ্ট আৰু কণীৰে প্ৰতিটো মূৰৰ কেন্দ্ৰত এটা বৃত্তাকাৰ স্থানত জ্বলাই দিয়া হয়। এই বৃত্তটোৱে মূৰত ওজন যোগ কৰে আৰু শব্দ যথেষ্ট সলনি কৰে। ইয়াক ঘণ্টাৰ দৰে মানদণ্ড প্ৰদান কৰে। মূৰবোৰ মাদলৰ দৈৰ্ঘ্যৰ থকা চামৰাৰ পটিৰ দ্বাৰা স্থিৰ কৰা হয় আৰু চামৰাৰ এটা অতিৰিক্ত ঢিলা পটি থাকে। বজাই থাকোঁতে প্ৰদৰ্শকৰ আঁঠুৰ পিছফালে সুমুৱাই লব পাৰি।[2] ডাঙৰ আৰু সৰু মুৰক প্ৰায়ে পুৰুষ আৰু মহিলা বুলি কোৱা হয়।[3]
ভাৰতত প্ৰচলিত মাদল দুই প্ৰকাৰৰ। সেই দুটা হৈছে ওড়িশাৰ মাদল আৰু ছিক্কিমৰ মাদল। ওড়িশা মাদল পোৰা মাটিৰে তৈয়াৰ কৰা দুইমূৰযুক্ত চুঙা আকৃতিৰ। ইয়াৰ মূৰত চামৰাৰে টানকৈ বন্ধা হয়। এই মাদল ডিঙিত ওলোমাই হাতেৰে বা সৰু মাৰিৰে বজোৱা হয়। অসমৰ চাহ জনগোষ্ঠীৰ মাজত প্ৰচলিত মাদল ওড়িশা শ্ৰেণীৰ। ছিক্কিম শৈলীৰ মাদল আৰু নেপালী শৈলী প্ৰায় একে। ইয়াক সাধাৰণতে হাতেৰে বজোৱা হয়। এইবিধ বাদ্য মৃদংগৰ সৈতে মিল আছে।[4]
ব্যৱহাৰ
মাদাল নেপালৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বাদ্য। এই বাদ্য বেছিভাগ নেপালী লোক সংগীতৰ মেৰুদণ্ড। নেপালী সংগীতজ্ঞ ৰঞ্জিত গাজমেৰে এই বাদ্য বলিউড সংগীতৰ সৈতে পৰিচয় কৰাইছিল। তেওঁ ৰাহুল দেৱ বৰ্মনৰ অধীনত কাম কৰোঁতে, আৰু ইয়াক "হাম দোনো দো প্ৰেমী দুনিয়া ছোদ চালে" আৰু "কাঞ্চি ৰে কাঞ্চি ৰে" ৰ দৰে বহুতো বলিউড গানত ব্যৱহাৰ কৰিছে। নেপালী লোকগীতৰ সৈতে মাদলত বজোৱা জনপ্ৰিয় তালবোৰৰ হৈছে সমলা, বিৰাণী, খেয়ালি, টাপ্পা, গৰ্শা আৰু চক্ৰ। দুই প্ৰকাৰৰ মাদল ব্যৱহাৰ কৰা হয় – পুৰৱলি আৰু পাচিমী। পাচিমী আকাৰত সৰু আৰু ইয়াৰ শব্দ তীক্ষ্ণ। তামাং সকলৰ পাৰম্পৰিক লোকসংগীত তামাং চেল'ৰ অন্যতম মুখ্য বাদ্য।
মাদল অসমৰ চাহ জনগোষ্ঠী উল্লেখযোগ্য বাদ্যযন্ত্ৰ। বিশেষ কৈ মুণ্ডা আৰু চাওঁতাল সম্প্ৰদায় লোকসকলে এই বাদ্যযন্ত্ৰ বেছিকৈ ব্যৱহাৰ কৰে। এই সম্প্ৰদায়ৰ লোকে ঝুমুৰ নাচৰ লগত সংহতি ৰাখি মাদল বাদ্যটি বিশেষ ৰূপে ব্যৱহাৰ কৰে। চাহ গোষ্ঠীয় আন সম্প্ৰদায়ৰ মাজতো ইয়াৰ ব্যৱহাৰ আছে। চাহ-গোষ্ঠীয় বাউৰী সম্প্ৰদায়ৰ বিবাহ গীতৰ লগত এই মাদল ব্যৱহাৰ কৰে।[5]
নোট
- Anmol, Amrita Priyamvada (2009). Encyclopaedia of Indian Musical Instruments, vols. 1 to 3 :, xxxvi, 720 p, 3 vols, figs, আই.এচ.বি.এন. 9788126140770
- L.S. Rajagopalan, L.S. in A. Purushothaman and A. Harindranath (eds) (2010). Temple Musical Instruments of Kerala. Sangeet Natak Akademi, xvi, 168 p, আই.এচ.বি.এন. 8124605440
তথ্য উৎস
- ↑ Darnāla, Rāmaśaraṇa (2004). Nepālī bājā (1. saṃskaraṇa. সম্পাদনা). প্ৰকাশক Kāṭhamāḍauṃ: Ratna Pustaka Bhaṇḍāra. ISBN 99933-0-463-8.
- ↑ "Nepalese Madal". Archived from the original on 2012-03-27. https://web.archive.org/web/20120327174322/http://www.rhythmuseum.com/nepalese/Madal.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2011-07-16.
- ↑ Kan̐ḍela, Rāmaprasāda (2004). Nepālī lokabājā (Saṃskaraṇa. 1. সম্পাদনা). প্ৰকাশক Kāṭhamāḍauṃ: Nepālī Lokabājā Saṅgrahālaya. ISBN 99933-877-3-8.
- ↑ "Madal" (en ভাষাত). indianculture.gov.in. https://indianculture.gov.in/musical-instruments/avanaddha-vadya/madal। আহৰণ কৰা হৈছে: ৩ মাৰ্চ ২০২১.
- ↑ "লোকবাদ্য আৰু চাহ জনগোষ্ঠী" (en ভাষাত). vikaspedia.in. https://as.vikaspedia.in/education/9859b89ae9f0-9b89829b89cd9959c39a49bf/9b29959ac9be9a69cd9af-9869f09c1-99a9be9b9-99c9a89979b79cd9a09c0। আহৰণ কৰা হৈছে: ৩ মাৰ্চ ২০২১.