Вяртэп

Вярцепныя лялькі з экспазыцыі Дзяржаўнага музэю тэатральнага, музычнага і кінамастацтва Ўкраіны. У цэнтры — парцалянавы арыгінал XVIII стагодзьдзя
Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Вяртэп (неадназначнасьць).

Вяртэ́п, вярце́п (па-ўкраінску: вертеп) — старадаўні перасоўны лялечны тэатар, дзе ставілі рэлігійныя і сьвецкія (пераважна жартоўныя і іранічныя) п’есы. Украінскі вяртэпны тэатар — самабытная зьява ў разьвіцьці тэатральнай культуры краіны.

Украінскі вяртэп вядомы з XVII стагодзьдзя. Сьвецкая частка прадстаўленьня паклала пачатак украінскай камэдыі XIX стагодзьдзя.

Вярцепны лялечны тэатар меў форму двухпавярховай драўлянай скрыні. На другім паверсе паказвалі калядную драму; на першым — мэханічна прывязаную да яе сатырычна-бытавую інтэрмэдыю. Першая, калядная, частка вярцепу, якую называлі «сьвяты», мела больш-менш стабільную кампазыцыю, затое другая зьмянялася ў залежнасьці ад мясцовых умоў, здольнасьцяў і дасьціпнасьці вярцепніка.

Глядзіце таксама

Літаратура

  • Малая ўкраінская энцыкляпэдыя: книжка друга / Укл. Євген Онацький. — Буенос-Айрэс, 1958.
  • Ліцературознавчий словник-довідник за рэдакцією Р. Т. Гром’яка, Ю. І. Коваліва, В. І. Церэмка. — К.: ВЦ «Академія», 2007
  • Драма вертепная в Ліцературній енциклопедії 1929—1939  (рас.)
  • Марковський, Український верцеп. Розьвідки й цексти, в. I, вид. Всеўкраїнськ. акад. наўк, Кіеў, 1929
  • Белецкий А., Старинный цеатр в России. Зачатки цеатра в народном быту и школьном обиходе Южной Руси Украины, М., 1923.  (рас.)
  • Микола Петров. Старинный южно-русскій театръ и въ частности вертепъ // Кіевская старина. — 1882. — № 12. — С. 438—480.  (рас.)
  • Кисіль О., Український цеатр, вид. «Книгоспилка», Київ, 1905
  • Григорій Ґалаґан. Малорусскій вертепъ // Кіевская старина. — 1882. — № 10. — С. 1-38.  (рас.)
  • Іван Франко. До исторії укр. верцепу XVIII в., I в., «Зап. Наук. т-ва ім. Шевченка», Львов, 1906, т. 71—73
  • Іван Франко. Нові мацеріали до історії українського верцепу, там же, т. 82, 1908.
  • Олександр Селіванов. Вертепъ в Купянскомъ уѣздѣ Харьковской губерніи // Кіевская старина. — 1884. — № 3. — С. 512—515.  (рас.)
  • Йосип Фэдас. Вертеп і «Козак Мамай» // Етнічна історія народів Європи. — 2000. — Вип. 4. — С. 13-16.
  • Йосип Фэдас. Композиція вистав лялькового вертепу // Етнічна історія народів Європи. — 2000. — Вип. 6. — С. 23-28.