Ёган Георг Эльзэр

Ёган Георг Эльзэр
Johann Georg Elser
Імя пры нараджэнні ням.: Johann Georg Elser
Род дзейнасці цясляр, цясляр, змагар Супраціўлення
Дата нараджэння 4 студзеня 1903(1903-01-04)
Месца нараджэння
Дата смерці 9 красавіка 1945(1945-04-09) (42 гады)
Месца смерці
Грамадзянства  Германія
Бацька Людвіг Эльзер
Маці Марыя Мюлер
Партыя
Сайт georg-elser.de
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ёган Георг Эльзэр (ням.: Johann Georg Elser; 4 студзеня 1903, Гермарынген — 9 красавіка 1945, Дахау) — нямецкі антыфашыст, які здзейсніў замах на Адольфа Гітлера, Германа Герынга і Ёзэфа Гебельса у 1939 годзе.

Біяграфія

Нарадзіўся 4 студзеня 1903 года ў Гермарынгене ў сям'і Людвіга Эльзэра і Марыі Мюлер. Завяршыў навучанне па спецыяльнасці цясляра ў 1922 годзе, працаваў у сталярных майстэрнях у Кёнігсброне, Алене і Гайдэнгайме. Быў веруючым пратэстантам, членам прафсаюза працаўнікоў дрэваапрацоўчай прамысловасці, у 1928—1929 гг. членам Саюза чырвоных франтавікоў, баявой арганізацыі Камуністычнай партыі Германіі і членам Камуністычнай партыі Германіі.[2] Ён не быў членам КПГ, але галасаваў за яе на выбарах і падтрымліваў сувязі з некаторымі яе членамі.[3]

8 лістапада 1939 года здзейсніў няўдалы замах на Гітлера, быў арыштаваны і адпраўлены ў канцлагер. У якасці «асаблівага зняволенага» Эльзэр быў змешчаны ў канцлагер Заксенгаўзен, затым пераведзены ў Дахау. 9 красавіка 1945 года, за 20 дзён да вызвалення канцлагера саюзнікамі, па асабістым распараджэнні Гімлера, з ведама Гітлера, Эльзэра расстралялі.

Замах на Гітлера

Пасля прыходу нацыстаў да ўлады ў Германіі Эльзер асцерагаўся, што яны ўцягнуць краіну ў вялікую вайну і прыйшоў да высновы аб неабходнасці забіць Гітлера для прадухілення гэтага. Пачатак вайны ў Польшчы толькі ўзмацніў яго асцярогі. Паводле яго ўласнага прызнання, ён жадаў «пазбегнуць яшчэ большага кровапраліцця»[3].

8 лістапада 1939 года ў мюнхенскай піўной «Бюргербройкелер», дзе Гітлер штогод у гадавіну «Піўнога путчу» выступаў перад ветэранамі Нацыянал-сацыялістычнай рабочай партыі Германіі, Эльзер умантаваў самаробнае выбуховае прыстасаванне з гадзіннікавым механізмам у калону, перад якой звычайна ўстанаўлівалі трыбуну для правадыра. У выніку тэрарыстычнага акту 7 чалавек былі забіты выбухам адразу (1 сканаў у бальніцы) і 63 паранены. Аднак Гітлера сярод пацярпелых не апынулася. Фюрар, абмежаваўшыся гэтым разам кароткім прывітаннем, пакінуў залу за сем (паводле іншых звестак трынаццаць) хвілін да выбуху, таму што яму трэба было вяртацца ў Берлін.

Тым жа вечарам Эльзер быў схоплены на швейцарскай граніцы. Пры асабістым вобыску ў яго выявілі паштоўкі з выявай піўной «Бюргербройкелер» і пасля некалькіх допытаў ён ва ўсім прызнаўся. Следчыя не маглі паверыць, што замах быў задуманы і падрыхтаваны ў адзіночку. Замах стаў спускавым кручком для запуску аперацыі па захопу эсэсаўцамі брытанскіх агентаў у Нідэрландах, паколькі Гімлер лічыў, што за замахам стаялі брытанскія сакрэтныя службы[4].

У якасці «асобага зняволенага» Эльзер быў кінуты ў канцлагер Заксенгаўзен, затым пераведзены ў Дахау. У сувязі з набліжэннем саюзнікаў, 9 красавіка 1945 года па асабістым загадзе Гімлера быў расстраляны ў Дахау.[5]

Ушанаванне памяці

Мемарыяльная дошка ў гонар Ёгана Георга Эльзэра ўстаноўлена ў Кёнігсброне, яго імем названы шэраг вуліц і плошчаў, устаноўлены помнікі.[6]

У гонар Эльзэра ў Германіі ў 2003 годзе выпушчана паштовая марка.[7][8]

У кіно

  • Нямецкі рэжысёр Клаус Брандаўэр у 1989 годзе зняў фільм «Георг Эльзер: чалавек з Германіі»[9].
  • У 2015 годзе выйшаў фільм Олівера Гіршбігеля «Узарваць Гітлера», заснаваны на падзеях з жыцця Георга Эльзера.

Зноскі

  1. ↑ а б The Hitler Book / Hrsg.: H. Eberle, M. Uhl — 2005.
  2. ↑ http://www.georg-elser-arbeitskreis.de/index.htm
  3. ↑ а б В одиночку против Гитлера(недаступная спасылка). Совершенно секретно. Архівавана з першакрыніцы 27 ліпеня 2012. Праверана 2012-7-3.
  4. ↑ Хайнц Хёне. Чёрный орден СС. — Olma Media Group, 2003. — С. 256-259. — 541 с. — (Архив). — ISBN 9785224038435.
  5. ↑ Энциклопедия для детей Аванта+. — Т. 1. Всемирная история. — 4-е издание, испр. и перераб. / Ред. коллегия: М. Аксёнова, Д. Володихин, О. Елисеева и др. — М., 2007. — С. 582—583. — ISBN 5-98986-050-1.
  6. ↑ Германія: У Берліне ўсталявалі скульптуру ў памяць пра замах на Гітлера(недаступная спасылка). Lenta.ru (9 лістапада 2011). Архівавана з першакрыніцы 4 кастрычніка 2012. Праверана 2012-10-1.
  7. ↑ Eine Briefmarke für Georg Elser (ням.)(недаступная спасылка). georg-elser.de. Архівавана з першакрыніцы 8 жніўня 2011. Праверана 2012-7-14.
  8. ↑ Georg Elser: Briefmarke (ням.)(недаступная спасылка). georg-elser-arbeitskreis.de. Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2012. Праверана 2012-7-14.
  9. ↑ Georg Elser — Einer aus Deutschland на сайце «Internet Movie Database» (англ.)

Літаратура

  • Lothar Fritze. Der Fall Elser // Legitimer Widerstand?. — Berlin: BWV, 2009. — ISBN 978-3-8305-1672-9.
  • Anton Hoch, Lothar Gruchmann. Der Anschlag auf Hitler im Münchener Bürgerbräu 1939 // Georg Elser: Der Attentäter aus dem Volke. — Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch 3485, 1980. — ISBN 3-596-23485-9.
  • Hellmut G. Haasis. Eine Biographie // „Den Hitler jag’ ich in die Luft“. Der Attentäter Georg Elser. — Hamburg: Edition Nautilus, 2009 (Erstausgabe 1999). — ISBN 978-3-894016-06-7.
  • Hellmut G. Haasis. Georg Elser schwäbisch bei der Gestapo. Ein Stück in 20 Szenen. — Paris, Reutlingen: Freiheitsbaum, 2008. — ISBN 978-3-922589-31-0.
  • Christian Graf von Krockow. Georg Elser. — Berlin: List-Taschenbuch 60447, 2004. — ISBN 978-3-548604-47-3.
  • Helmut Ortner. Georg Elser — der Mann, der Hitler töten wollte // Der Attentäter. — Tübingen: Klöpfer & Meyer, 1999. — ISBN 3-931402-50-9.
  • Ulrich Renz. Georg Elser — Ein Meister der Tat. — Leinfelden, Echterdingen: DRW-Verlag Weinbrenner, 2009. — ISBN 978-3-87181-767-0.
  • Peter Steinbach, Johannes Tuchel. Eine Dokumentation. Katalog zur Ausstellung // „Ich habe den Krieg verhindern wollen“. Georg Elser und das Attentat vom 8. November 1939. — Berlin: Gedenkstätte Deutscher Widerstand, 1997. — ISBN 3-926082-08-9.
  • Peter Steinbach, Johannes Tuchel. Georg Elser. — Berlin: be.bra wissenschaft Verlag, 2008. — ISBN 978-3-937233-53-6.
  • Peter-Paul Zahl. Ein deutsches Drama // Johann Georg Elser. — Grafenau: Trotzdem, 1996. — ISBN 3-922209-99-8.
  • Peter Steinbach, Johannes Tuchel. Der Hitler-Attentäter // Georg Elser. — Berlin: be.bra Verlag, 2010. — ISBN 978-3-89809-088-9.
  • Volker Koop. In Hitlers Hand: Die Sonder- und Ehrenhäftlinge der SS. Köln/ Weimar/ Wien, Böhlau, 2010, ISBN 978-3-412-20580-5, Inhaltsverzeichnis.
  • 1960 — The Rise and Fall of the Third Reich (1960) (рускае выданне: Уильям Ширер. Взлет и падение Третьего рейха. — М., 1991. — ISBN 5-203-00475-7.)

Спасылкі