Нямецкая мова належыць да заходнегерманскай падгрупы германскіх моў і з’яўляецца афіцыйнай дзяржаўнай мовай такіх дзяржаў, як Федэратыўная Рэспубліка Германія (каля 76-77 млн тых, хто размаўляе на ёй), Аўстрыя (7,5 млн чалавек), Ліхтэнштэйн, а таксама адной з афіцыйных моў Швейцарыі (4,6 млн тых, хто размаўляе на ёй, або 72,4 % насельніцтва), Люксембурга і Бельгіі. Значныя групы нямецкамоўнага насельніцтва пражываюць таксама ў Францыі, Італіі, ЗША, Канадзе, Бразіліі, Аргенціне, Расіі, Казахстане, Польшчы і Румыніі, аднак апошнія не адносяцца да групы нямецкамоўных краін.
Дыялекты
Асноўны артыкул: Дыялекты нямецкай мовы
Літаратурная нямецкая мова (Hochdeutsch) з’яўляецца агульнапрынятай у сферы адукацыі, у справаводстве, афіцыйных установах і г.д. Існуе шмат рэгіянальных дыялектаў нямецкай мовы, напрыклад, нямецка-плацкі (ніжненямецкі), на якім гавораць на поўначы краіны (ён збольшага падобны да галандскай і бліжэйшы да англійскай, чым да літаратурнай нямецкай), швабскі на паўднёвым захадзе, баварскі на поўдні і саксонскі на паўднёвым усходзе. У Аўстрыі і Швейцарыі выкарыстоўваюцца свае нацыянальныя варыянты літаратурнай нямецкай мовы (адпаведна, аўстрыйскі і швейцарскі, якія нельга блытаць з аўстра-баварскім або швейцарскім дыялектамі), які адрозніваюцца некаторымі асаблівасцямі фанетыкі, марфалогіі і лексікі.
D-A-CH
Тры найбуйнейшыя нямецкамоўныя краіны могуць пазначацца абрэвіятурай DACH (дах) ад D (Германія, Deutschland), A (Аўстрыя (лац.: Austria) і CH (Швейцарыя, лац.: Confoederatio Helvetica). Абрэвіятура выкарыстоўваецца пераважна для найменняў мерапрыемстваў, канферэнцый, напрыклад, «DACH Meteorologentagung» [1] або для агульных праектаў гэтых трох краін. Маюцца таксама аднайменныя электронныя карты для навігатараў[2].
Гл. таксама
Зноскі
|
---|
Мовы Германіі • Мовы Аўстрыі • Мовы Швейцарыі • Мовы Люксембурга • Мовы Ліхтэнштэйна • Мовы Бельгіі |
Будова мовы | Пісьменнасць і фанетыка | Пісьменнасць ( руны · швабахер · фрактура · канцылярскі шрыфт · гатычны курсіў · шрыфт Зютэрліна · народны шрыфт · шрыфт Офенбаха) • Алфавіт (эсцэт · умлаўт) • Фанетыка (табліца МФА · практычная транскрыпцыя) |
---|
Марфалогія | Часціны мовы: Артыкль • Назоўнік • Прыметнік • Прыслоўе • Займеннік • Лічэбнік • Дзеяслоў • Прыназоўнік • Злучнік • Выклічнік
Катэгорыі і формы: Род • Асоба • Лік • Склон • Час • Стан • Лад • Інфінітыў • Дзеепрыметнік |
---|
Лексіка | Словаўтварэнне (афікс · прэфікс · суфікс · словаскладанне) • Запазычанні (лацінскія · славянскія · арабскія · італьянскія · французскія · англійскія) • Сінанімія і антанімія • Фразеалогія |
---|
Сінтаксіс і правапіс | Сказ (члены сказа · словазлучэнне · сінтаксічныя сувязі)
Арфаграфія • Пунктуацыя • Гісторыя правапісу (1876 · 1901 · 1944 · 1996) |
---|
|
---|
Распаўсюджанне | Як родная | Нямецкамоўныя краіны (Германія · Аўстрыя · Швейцарыя · Бельгія · Ліхтэнштэйн · Люксембург) • Краіны Еўропы і Азіі (краіны Балтыі · Данія · Францыя · Італія · Нідэрланды · Польшча · Румынія · Чэхія · Венгрыя · Расія · Казахстан) • Краіны Паўднёвай Амерыкі (Бразілія · Мексіка · Аргенціна · Парагвай · Чылі) • Краіны Паўночнай Амерыкі (Канада · ЗША) • Краіны Афрыкі (Намібія · ПАР) • Папуа — Новая Гвінея і Аўстралія |
---|
Як замежная | Вывучэнне • Мова міжнародных арганізацый |
---|
|
---|
Гісторыя | Deutsch (этымалогія) • Германскае перамяшчэнне зычных (Закон Грыма · Закон Вернера) • Прагерманская мова • Верхненямецкае перамяшчэнне зычных • Старажытнаверхненямецкая мова (граматыка) • Сярэдневерхненямецкая мова (граматыка) • Ранняноваверхненямецкая мова (граматыка) • Новаверхненямецкая мова • Мова нацысцкай Германіі • Мова ГДР |
---|
Разнавіднасці | Літаратурная мова • Гутарковая мова (літаратурна-гутарковы · агульнарэгіянальны · гарадскі · жаргон) • Дыялекты ( ніжненямецкія • верхненямецкія: сярэдненямецкі і паўднёванямецкі) • Варыянты мовы (бундэсдойч · швейцарскі · аўстрыйскі · люксембургскі) • Кантактныя мовы, крэолы і варыянты па-за Еўропай (алеман каланьера · алеманьёл · аманадойч · барасадойч · бельгранадойч · дэнгліш · зюдвестэрдойч · квеля · кюхендойч · лаўна-дойч · наталер-дойч · нямецка-плацкі дыялект · пенсільванска-нямецкая мова · панашэму · тэхасдойч · унсердойч · хунсрукскі дыялект · хутэрская мова) |
---|
Постаці | |
---|