Тадэвуш Валянскі

Тадэвуш Валянскі
Дата нараджэння	17 кастрычніка 1785(1785-10-17)[1]
Месца нараджэння	Шаўлі, Жамойцкае староства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая[2]
Дата смерці	16 лютага 1865(1865-02-16)[1] (79 гадоў)
Месца смерці	Рыньск[d], Гміна Рыньск, Вамбжэскі павет, Куяўска-Паморскае ваяводства, Польшча
Грамадзянства	Рэч Паспалітая  Каралеўства Прусія Польшча[2]
Род дзейнасці	археолаг, гісторык, нумізмат, перакладчык, афіцэр
Узнагароды	ордэн Ганаровага легіёна (1812)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тадэвуш Валянскі (польск.: Tadeusz Wolański; 17 кастрычніка 1785, Шаўлі — 16 лютага 1865, Рыньск) — польскі гісторык і археолаг, калекцыянер.

Афіцэр напалеонаўскай арміі, удзельнічаў у кампаніі 1812 года, кавалер Ганаровага Легіёну. Пазней жыў у Рыбітвах пад Пакосцяй (Вялікая Польшча).

Займаўся гісторыяй, археалогіяй; быў вядомым калекцыянерам твораў мастацтва, асабліва манет і медалёў, асабліва грэчаскіх і рымскіх, збіраў г.зв. «старажытнасці» тутэйшыя^[3] і іншаземныя, мінералы, ракавіны, насякомых (абшырная калекцыя матылёў), птушак. Вядомая была яго вялікая бібліятэка.

Прапагандыст усебаковай падтрымкі для ўсіх польскіх археалагічных збораў.

Пасля яго смерці частку збораў атрымала Кракаўскае навуковае таварыства, а яго «егіпецкія фігуркі» (быццам з па-над Балтыкі), трапілі ў зборы Кракаўскага ўніверсітэта.

Аўтар гіпотэзы пра старажытнае славянскае засяленне земляў ад Балтыйскага да Чорнага мораў, ад Палярнага кругу да Карпатаў, пра славянскае паходжанне помнікаў культуры Персіі, Этрускіі, Егіпту (лучна з клінапісам і тэкстамі зараастрызму), пра славянскае паходжанне этрускаў, пра замацаванне гэтай старажытнай цывілізацыі ў тэкстах, пісаных г.зв. славянскімі рунамі.

Частка навуковых поглядаў Валянскага ацэньвалася яшчэ пры яго жыцці як фантастычная, а сам Валянскі — як алхімік, масон, славянафіл, шукальнік філасофскага каменю і эліксіру вечнай маладосці. Разам з тым ужо сучаснікамі адзначаліся шматбаковасць яго навуковых заняткаў, яго шчырая захопленасць археалогіяй.

Сын Яна Валянскага, раднага пры двары Станіслава Аўгуста, вядомага даследніка прыроды і алхіміка, і Яны дэ Бух. Хроснік Т. Касцюшкі. Жанаты з Вільгельмінай Шрэтар.

• Wolański Tadeusz. Wyjaśnienie znaczenia napisów na etruskich pomnikach, 1846.

• Joachim Śliwa, Tadeusz Wolański (1785—1865) i zabytki egipskie «znalezione nad Bałtykiem» // Alma Mater. Miesiecznik Uniwersytetu Jagiellonskiego w Krakowie Архівавана 3 ліпеня 2007..
• Носовский Г. В., Фоменко А. Т. «Империя. (Русь, Турция, Китай, Европа, Египет. Новая математическая хронология древности)»,— М.: Факториал, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2003 (часть 4, глава 15 «Исчезновение загадки этруссков» Архівавана 22 верасня 2007.)