Янаш Хуньядзі

Янаш Хуньядзі
венг.: Hunyadi János
Voivode of Transylvania[d] 1441 — 1446
Папярэднік	Nicholas of Ilok[d]
Regent of Hungary[d] 1446 — 1453
Нараджэнне	1407[1][2] Хунедаара, Каралеўства Венгрыя
Смерць	11 жніўня 1456[3] Земун, Каралеўства Венгрыя
Месца пахавання	Сабор Святога Міхаіла
Род	Хуньядзі[d]
Бацька	knight Voicu ('Vajk', László) Huniadi, lord of Hunedoara (Huniada)[d][4]
Маці	Лізавета дэ Марсіна[d]
Жонка	Эржбет Сіладзі[d]
Дзеці	Мацьяш I Корвін, Ладзіслаў Хуньядзі[d] і NN[d][4]
Веравызнанне	каталіцтва
Партыя	палітык да ўзнікнення палітычных партый[d]
Аўтограф
Прыналежнасць	Каралеўства Венгрыя
Званне	генерал-капітан[d]
Бітвы	бітва пад Варнай[d] Battle of Kosovo[d] Battle of Hermannstadt[d] Battle of Kunovica[d] Battle of Zlatica[d] Аблога Бялграда Battle of Niš[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Янаш Ху́ньядзі (лац.: Ioannes Corvinus, венг.: Hunyadi János, рум.: Iancu de Hunedoara, сербск.: Сибињанин Јанко, Sibinjanin Janko, 1387 — 11 жніўня 1456) — венгерскі ваенны і палітычны дзеяч, ваявода Трансільваніі, генерал і рэгент венгерскага каралеўства (1446—1453). Яго сын Мацьяш Корвін быў каранаваны венгерскім каралём.

Янаш нарадзіўся на тэрыторыі сучаснай румынскай вобласці Алтэнія ў венгерскай шляхецкай сям'і валашскага паходжання. Ён паступіў на службу да імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі і караля Венгрыі Жыгімонта. За ваенныя заслугі імператар дараваў яму ўладання ў памежнай правінцыі з Турцыяй.

Пасля смерці Жыгімонта і яго спадчынніка Альбрэхта Габсбурга Янаш Хуньядзі аказаў падтрымку польскаму каралю Уладзіславу III Ягелону супраць малалетняга сына Альбрэхта Ладзіслава Пасмяротнага (Ласла V) і дапамог яму заняць венгерскі трон. У падзяку Уладзіслаў зрабіў Янаша неафіцыйным кіраўніком Венгрыі. У 1441—1442 гадах Хуньядзі нанёс разгромныя паражэнні туркам на тэрыторыях Венгрыі і Балгарыі.

У 1444 годзе туркі прапанавалі заключыць мір каля Сегеда. Хуньядзі пагадзіўся, але даведаўшыся, што венецыянскія караблі авалодалі пралівамі Басфор і Дарданэлы і тым самым перакрылі адступленне для султана, вырашыў пачаць новы наступ на турак. Выявіўшы каля Варны, што турэцкая армія перавышае яго ў чатыры разы і венецыянцы так і не могуць дапамагчы, яму нічога не заставалася рабіць, як прыняць няроўны бой, у якім паў кароль Уладзіслаў. Хуньядзі з рэшткамі арміі бег назад у Венгрыю.

У 1445 годзе на з'ездзе прадстаўнікоў вышэйшай венгерскай арыстакратыі Хуньядзі быў абраны князем Трансільваніі, а ў 1446 годзе рэгентам Венгрыі ад імя малалетняга караля Ласла V. У 1448 годзе атрымаўшы залаты ланцужок ад Папы ён вяртаецца на поле бітвы, звяргае з валашскага прастола Улада III Цэпеша (больш вядомага як Дракула), а неўзабаве прайгравае ў бітве на Косавым поле з-за здрады сербскага князя.

У 1450 годзе Хуньядзі прыбыў у Пожань і пачаў весці перамовы з імператарам Фрыдрыхам III аб вызваленні караля Ласла, якога той трымаў у сябе ў палоне, аднак перамовы апынуліся безвыніковымі.

У 1453 годзе паў Канстанцінопаль і стала ясна, што наступную кампанію туркі правядуць супраць Венгрыі. Хуньядзі тады сабраў армію каб спыніць турак. У 1454 годзе ён вымусіў султана Мехмеда II зняць аблогу Смедэрэва, а ў 1456 пад Бялградам часова спыніў прасоўванне турак, але неўзабаве памёр у выніку успышкі эпідэміі чумы. Улад III Цэпеш урачыста «адсвяткаваў» смерць свайго ворага, запрасіўшы на баль біскупаў і баяраў (з жонкамі і слугамі), пасля чаго пасадзіў гасцей на калы.