4e kantved

D'ar 1añ Genver 301 e krog ar IV^e kantved hag echuiñ a ra d'an 31 Kerzu 400.

Darvoudoù

Amerika

• Marevezh klasel ar sevenadurezh vaya (300-900) e Chiapas hag e Yucatán. En em ledañ a ra ur sevenadurezh unvan a-walc'h a-hed an tiriad maya heverk dre al levezon mec'hikan kreñv warni. Savet e vez kreizennoù lidañ meur Palenque, Tikal ha Copán.
  • Labourat a ra ar vayaed an douar gant teknikoù askoridik diazezet war barkeier war savennoù. Gounezet e vez maiz, fav, koulourdrennoù, skilbebr ha gwrizioù debradus.

Afrika zu

• En em staliañ a ra an gantreerien Hottentot (Koi-Koin) e su ar c'hevandir.
• Krouet eo Impalaeriezh Ghana gant ar Verbered Soninke.
• Rouantelezh Ouagadou e kornôg Afrika.
• En em gavout a ra ar relijion kristen e rouantelezh Aksoum en Etiopia dre marc'hadourien gresian-ha-roman staliet er mor Ruz. Kristenekaet eo ar rouantelezh gant Sant Frumentius avieler eus Tir.

Egipt

• Berzh ar vanac'hegezh kristen e gouelec'h Egipt.
• Dilezet e vez ar skritur demotek evit al lizherenneg c'hresianek

India

• Astenn a ra tierniezh Rastrakuta he beli war kornôg an Dekkan (IV^e-X^vet).
• Temploù kleuzet Ellora (IV^e-XIII^vet kantved).
• Peursavet eo ar Mahabharata

Reter-pellañ

• Krouet priñselezh Yamato e Japan.
• Bog Stadoù Paekche, Silla ha Koguryo e Korea.
  • Berzh a ra rouantelezh Paekche, e Korea, tizhout a ra hec'h emled brasañ e su al ledenez.
• En em gavout a ra ar voudaegezh e Korea.
• 383 : Emgann ar stêr Fei e Sina

Reter-nesañ

• 378 : Friket-lip eo al lu roman en emgann Adrianopolis
• Diskar rouantelezhioù Arabia eürus. Erlec'hiet eo kenwerzh ar c'haravanennoù dre zouar gant ar c'henwerzh war vor evit brasañ mad rouantelezh Aksoum.
• Degaset e vez ar relijion kristen da Jorjia. Gras d'ar skolioù ha d'ar manatioù niverus e vo skignet hag ez aio war-raok sevenadur Jorjia.

Europa

• Kenwerzh etre Europa ha Sahara ar C'hornôg.
• En em astenn a ra rouantelezh got Ermanaric eur ar mor Baltel d'ar mor Du. Freuzet e vo gant bountadegoù an Huned etre 370 ha 380.
• Stankoc'h-stankañ eo ar produerezh houarn e Norzheuropa, marteze a-walc'h abalamour da gresk rouantelezhioù bihan (Bohemia, Schleswig-Holstein hag e su Polonia).
• Kristeniezh
  • 301 : Armenia kentañ bro o tegemer ar gristeniezh da relijion Stad
  • 312 : Dont a ra an impalaer roman Kustentin Iañ da vezañ kristen.
    • 306-337: Fin zo da handeegezh ar gristenien. Kustentin a laka aozañ ar c'hentañ Sened-Iliz e Nikaia.
    • Dont a ra Kergustentin da vezañ sez nevez gouarnamant an Impalaeriezh roman, Roma Nevez.
  • Peurechuet hag embannet da vat eo reoliadur an Iliz gant Sened-Iliz Kartago
  • 378-395 : Berzet eo al lidoù pagan gant an impalaer roman Teodosius Iañ. Relijion ofisiel an Impalaeriezh e teu ar relijion kristen da vezañ.

Tud dibar

• Ammianus Marcellinus, istorour roman
• Eosten Hippo, sant, doueoniour ha Tad an Iliz (354-430)
• Arius, bet diazezet an Arianegezh gantañ
• Athanasius, eneber da Arius
• Eusebius, istorour brudet an Iliz kristen
• Frumentius, avieler Etiopia
• Ge Hong, alkimiour sinaat
• Kustentin I^añ (280 - 337), impalaer roman (306-337)
• Sant Ambroz, eskob Milan
• Pachomius, bet diazezet gantañ ar vanac'hegezh kristen
• Sant Martinus Teurgn
• Ulfilas, abostol ar C'hoted

Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù

• Lestr Nydam (Danmark), diwern ha distur ha dezhañ 23 metr hed.
• Sevenadur Tcherniakhiv-Sîntana eus Ukraina da Voldavia ha Treuzsilvania, betek traoñ an Danav (fibulennoù bihan e feilhennoù arem pe arc'hant). Bountet gant an Huned e kroger da welet, a-greiz-holl, an elfennoù eus Germania ar reter e dibenn ar IV^e hag e deroù ar V^vet kantved e Pannonia hag e traoñienn an Tisza.
• Kama Sutra
• Codex Sinaiticus, Codex Vaticanus, bibloù kristen kentañ