Brezel-bed kentañ

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ. 

Brezel-bed kentañ

brezel bed, marevezh istorel

Rann eus	late modern period
Arvez	Impalaeriezh trevadennel Alamagn
Lec'h	Europa, Okeania, Reter-Kreiz, Afrika, Azia
Heuliet gant	Eil Brezel-bed, interwar period
Deiziad kregiñ	28 Gou 1914
Deiziad echuiñ	11 Du 1918
Perzhiad	Kevredidi ar C'hentañ Brezel-bed, Galloudoù kreiz, Aostralia, Rouaned Breizh-Veur hag Iwerzhon
Abeg pennañ	abegoù lies
Abeg kentizh	Gwalldaol Sarajevo
Efed	Paris Peace Conference
Deskrivet en URL	https://dmna.ny.gov/historic/reghist/wwi/HonorList/?l=g
Deskrivet dre	Phyllis Buchanan Fonds
Istor	timeline of World War I, diplomatic history of World War I
Rummad evit ar c'hartennoù	Category:Maps of World War I

Ar Brezel-bed kentañ pe Brezel Bras a zo ur brezel hag a c'hoarvezas en Europa dreist-holl etre 1914 ha 1918. Eno eo e c'hoarvezas an emgannoù brasañ met brezel a voe en holl gevandirioù hag en holl gornioù ar bed, war zouar ha war vor, hag en oabl ivez evit ar wech kentañ.

Brezel-bed, a vez laret, rak ar wech kentañ e voe gwelout kemend-all a vroioù o kemer perzh. Koulskoude, a-raok ma strakas an Eil Brezel-bed e veze anvet ar Brezel Bras, ha soñjal a rae d'an dud e vije an hini diwezhañ. E galleg e oa bet savet al lesanv La Der des Ders.

E-pad an hañv 1914 e strakas ar brezel-se da-heul Gwalldaol Sarajevo d'an 28 a viz Mezheven, drouklazh an arc'hdug Franz Ferdinand von Österreich-Este, pennhêr impalaeriezh Aostria-Hungaria, hag e bried, dugez Hohenberg, gant ar broadelour serb, eus Bosnia, Gavrilo Princip.

Bloavezh 1918, ar Galloudoù kreiz a oa krog da gouezhañ; Bulgaria a sine un arsav-brezel d'an 29 a viz Gwengolo, an Ottomaned d'an 31 a viz Here, Aostria-Hungaria d'an 3 a viz Du. E-unan, gant an Dispac'h Alaman o sevel hag ul lu o vont da emsevel, ar C'haiser Wilhelm a zilez an tron d'an 9 a viz Du, hag ar gouarnamant alaman nevez a sin an arsav-brezel d'an 11 a viz Du 1918, oc'h echuiñ ar brezel. D'an 11 a viz Du 1918 e Koadeg Compiègne e voe sinet an arsav-brezel, ha d'an 28 a viz Mezheven 1919 e voe sinet ar peoc'h (Feur-emglev Versailhez).

Ar Brezel Bras a zo bet unan eus gwasañ brezelioù istor Mab-den gant un 9 milion soudard lazhet gant 23 milion gloazet, ouzhpenn 5 milion trevour a oa bet lazhet gant obererezhioù milourel, naonegezh ha kleñvedoù.

Anvioù ar brezel

An anv brezel-bed a zo bet krouet e miz Gwengolo 1914 gant ar biologour ha prederour alaman Ernst Haeckel. Embannet en doa "there is no doubt that the course and character of the feared 'European War' ... will become the first world war in the full sense of the word," er gazetenn The Indianapolis Star d'an 20 a viz Gwengolo 1914. An droienn Kentañ Brezel-bed a oa bet implijet gant al Letanant-koronal Charles à Court Repington, evel titl e skrid-buhez embannet 1920). Skrivet en doa e oa bet o eskemm a-zivout an droienn-se gant ar Major Johnstone eus Skol-veur Harvard d'an 10 a viz Gwengolo 1918.

Breizh hag ar C'hentañ Brezel-bed

Drastus e voe ar Brezel bras evit Breizh war meur a zachenn, sokial, denel.

El lennegezh

Nebeut oberennoù en brezhoneg a zo bet a-ziwar ar C'hentañ Brezel-bed.

• Dremm an Ankou, gant Abeozen (Fañch Elies). Ur sell peoc'hgarour gant ur breton bet mac'hagnet gant ar gazoù brezel.
• Kammdro en Ankeu, gant Loeiz Herrieu, rentañ kont a-zeiz da-zeiz eus ar brezel dre sell ur soudard re gozh evit bezañ en Talbenn met kaset da gemer perzh er brezel fol memestra.
• Ar en deulin, Ar hentoù ar brezel, gant Yann-Bêr Kalloc'h, sell ur c'hadour breton broadelour^[1].
• Dek devezh e Verdun gant Jules Gros, rentañ-kont brezel^[2].
• Notennoù brezel gant Aogust Bôcher.
• War hent ar ger. Istor tri brizonier breizat e-pad ar brezel bras 1914-1918 skrivet gant unan anê, gant Pêr-Mari Lec'hvien
• Barzhonegoù war an talbenn gant Yann Mari Normand^[3].

Talbennoù

• Talbenn an Ijzer.

Emgannoù

• e Belgia e 1914 :
  • 5-16 a viz Eost : Seziz Liège,
  • 12 a viz Eost : Emgann Halen,
  • 21-23 a viz Eost : Emgann Charleroi,
  • 22 a viz Eost : Emgann Rossignol,
  • 9-10 a viz Here : Emgann Melle,
  • 16 a viz Here-10 a viz Du : Emgann Diksmuide.
• e Bro-C'hall :
  • Kentañ emgann ar Marne,
  • Eil emgann ar Marne,
  • Emgann Lorette,
  • Emgann Hartmannswillerkopf,
  • Emgann Verdun,
  • Emgann ar Somme,
  • Emgann Krec'h Vimy,
  • Emgann Chemin des Dames
  • Argadenn an Nevezhañv,
  • Argadenn ar C'hant deiz.
• e lec'hioù arall :
  • 26-30 a viz Eost 1914 : Emgann Tannenberg,
  • 25 a viz Ebrel 1915-9 a viz Genver 1916 : Emgann an Dardanelled,
  • 24 a viz Here-9 a viz Du 1917 : Emgann Caporetto.

Levrlennadurezh

• KOSTIOU Jeremi, Quand Pontanezen révèle ses vestiges…, e-barzh Les Cahiers de l’Iroise, 2017, niv. 225, pp. 176–190.

• KOSTIOU Jeremi, Le deuil et la place des morts dans le Trégor au sortir de la Grande Guerre: modes vestimentaires et pratiques culturelles, Kreizenn enklaskoù istorel Bro-Leon, Brest, 2019^[4].

Abadennoù skingomz

• BLANCHARD Erwan, Derc'hel koun eus ar Brezel bras, Arvorig FM, 4 a viz Meurzh 2015.

Abadennoù skinwel

• SICOT Julie, La Bretagne au sortir de la Grande Guerre, Tébéo/TébéSud, 2018, abadenn 56 munud.

• JUIF Daniel, LAUGIER Gilles ha FRANÇOIS Julie, Bretagne. Le centenaire de la 1ère Guerre mondiale à Ploudaniel, Chemins de traverse, Tébéo/TébéSud, 19 a viz Gwengolo 2018, kelaouadenn 5 munud.

Pennadoù kar

• Roll emgannoù ar Brezel-bed kentañ.

Liammoù diavaez

• http://enenvor.fr/eeo_revue/numero_7/six_mois_en_champagne_ou_le_tres_long_1915_du_47e_regiment_d_infanterie_1er_janvier_25_juin_1916.html

Notennoù ha daveennoù