Korn_(mentoniezh)

Ur c'horn zo ur stumm mentoniezh dezvonnet gant div eeunenn gengej.

Notenniñ ar c'hornioù

Alies a-walc'h e vez notennet ar c'hornioù war-bouez lizherennoù c'hresianek (α, β, γ, δ, θ, φ, ...). Ne vez ket implijet al lizherenn π koulskoude, rak talvezout a ra al lizherenn-se evit an niver ${\displaystyle \pi }$ dija. Ober a reer ivez gant lizherennoù munut latin (a, b, c, ...), hag a-wezhioù gant pennlizherennoù latin evit al liestuegoù.

Gant an tri foent o zermen e c'haller notenniñ ar c'hornioù c'hoazh. Da skouer, ar c'horn termenet gant an tri foent A, B ha K a zo e veg en A a c'haller notenniñ ∠BAK pe ${\displaystyle {\widehat {\rm {BAK}$. Pa ne vez riskl ebet e vefe droukvesket e c'haller ober gant ar beg ar c'horn hepken (en degouezh-mañ : "korn A").

Ar c'hornioù hervez o digoradur

Ar c'hornioù a-hiniennoù

Doareoù korn (evit nep korn ${\displaystyle \alpha }$)

Doare korn	Niver a droioù	Niver a bervannoù	Radianoù (rad)	Derezioù (°)	Gradoù (gr)
Null	0	0	${\displaystyle \alpha =0}$	${\displaystyle \alpha =0}$	${\displaystyle \alpha =0}$
Lemm	etre 0 ha 1/4	etre 0 hag 1	${\displaystyle 0<\alpha <{\frac {\pi }{2}$	${\displaystyle 0<\alpha <90}$	${\displaystyle 0<\alpha <100}$
Serzh, skouer	1/4	1	${\displaystyle \alpha ={\frac {\pi }{2}$	${\displaystyle \alpha =90}$	${\displaystyle \alpha =100}$
Togn	etre 1/4 hag 1/2	etre 1 ha 2	${\displaystyle {\frac {\pi }{2}<\alpha <\pi }$	${\displaystyle 90<\alpha <180}$	${\displaystyle 100<\alpha <200}$
Balegek	etre 0 hag 1/2	etre 0 ha 2	${\displaystyle 0<\alpha <\pi }$	${\displaystyle 0<\alpha <180}$	${\displaystyle 0<\alpha <200}$
Sklat	1/2	2	${\displaystyle \alpha =\pi }$	${\displaystyle \alpha =180}$	${\displaystyle \alpha =200}$
Askek	etre 1/2 ha 1	etre 2 ha 4	${\displaystyle \pi <\alpha <2\pi }$	${\displaystyle 180<\alpha <360}$	${\displaystyle 200<\alpha <400}$
Leun	1	4	${\displaystyle \alpha =2\pi }$	${\displaystyle \alpha =360}$	${\displaystyle \alpha =400}$

An daouadoù kornioù

Un nebeud daouadoù kornioù a zo par o sammad d'ur c'horn heverk :

• ar c'hornioù serzhus a zo par o sammad d'ar c'horn serzh (1/4 tro, 90°, pe ${\displaystyle {\frac {\pi }{2}$ radian),
• ar c'hornioù skladus a zo par o sammad d'ar c'horn sklat (1/2 dro, 180°, pe ${\displaystyle \pi }$ radian),
• ar c'hornioù leunius a zo par o sammad d'ar c'horn leun (2 dro, 360°, pe 2${\displaystyle \pi }$ radian).

Un nebeud daouadoù kornioù a zo par o diforc'h d'ur c'horn heverk :

• ar c'hornioù gourzhskladus a zo par o diforc'h d'ar c'horn sklat (1/2 dro, 180°, pe ${\displaystyle \pi }$ radian).

An daouadoù kornioù dezvonnet gant eeunennoù kengej

E-touez an daouadoù kornioù dezvonnet gant eeunennoù kengej emañ :

• ar c'hornioù kefin, dezvonnet pep hini gant un hevelep eeunenn ha gant un eeunenn disheñvel,
• ar c'hornioù ilgroaz, dezvonnet gant an hevelep div eenenn, met lec'hiet a bep tu eus o foent kengej.

Par eo ar c'hornioù ilgroaz an eil d'egile.

Daou gorn kefin dezvonnet gant div eeunenn gengej a vez skladus atav.

Ar c'hornioù a denn d'un eeunenn dreuz

Ar c'hornioù a-hiniennoù

Daou zoare kornioù a zo dezvonnet gant pep hini eus an div eeunenn hag an eeunenn dreuz :

• ar c'hornioù diabarzh a zo etre an div eeunenn,
• ar c'hornioù diavaez a zo en eil tu hag egile eus an div eeunenn.

An daouadoù kornioù

Meur a zaouad kornioù a c'haller termeniñ :

• ar c'hornioù kenheuilh a zo kornioù diabarzh en hevelep tu eus an eeunenn dreuz,
• ar c'hornioù keñverek a zo kornioù diabarzh ha diavaez en hevelep tu tu eus an eeunenn dreuz,
• ar c'hornioù keñverenebek a zo kornioù diabarzh pe diavaez a bep tu eus an eeunenn dreuz,
  • ar c'hornioù keñverenebek diabarzh a zo kornioù diabarzh a bep tu eus an eeunenn dreuz,
  • ar c'hornioù keñverenebek diavaez a zo kornioù diavaez a bep tu eus an eeunenn dreuz.

Pa vez kenstur an div eeunenn e vez skladus ar c'hornioù kenheuilh, e vez par ar c'hornioù keñverek hag e vez par ar c'hornioù keñverenebek ivez.

Ar c'hornioù a denn d'al liestuegoù

Ar c'hornioù a-hiniennoù

Daou zoare kornioù a denn d'al liestuegoù rez :

• ar c'hornioù diabarzh eus ul liestueg rez, dezvonnet gant daou du eus al liestueg hag a ya d'ober ur beg anezhañ,
• ar c'hornioù diavaez eus ul liestueg rez, dezvonnet gant unan eus e duioù hag astenn unan all hag a ya d'ober ur beg gantañ.

Jediñ a c'haller sammad kornioù diabarzh ul liestueg rez n tu. E radianoù, ${\displaystyle S=(n-2)\times \pi }$, hag e derezioù, ${\displaystyle S=(n-2)\times 180}$ pe ${\displaystyle S=180\times n-360}$. Alese e c'haller jediñ korn diabarzh ul liestueg keitkornek n tu. E radianoù ez eo par da ${\displaystyle (1-{\frac {2}{n})\times \pi }$, hag e derezioù da ${\displaystyle (1-{\frac {2}{n})\times 180}$ pe da ${\displaystyle 180-{\frac {360}{n}$.

Jediñ a c'haller ivez kornioù diavaez ul liestueg reoliek rez n tu. E radianoù ez int par da ${\displaystyle {\frac {2}{n}\times \pi }$, hag e derezioù da ${\displaystyle {\frac {360}{n}$.

Ur c'horn all a c'haller menegiñ evit al liestuegoù reoliek rez :

• ar c'horn kreizet, dezvonnet gant div eunenn hag a dremen dre greiz al liestueg ha dre bep hini eus an daou veg a ya d'ober un tu eus al liestueg.

Jediñ a c'haller kornioù kreizet ul liestueg reoliek rez n tu. Par eo an n korn kreizet, ha par eo o sammad da π radian pe da 360° E radianoù ez eo par ar c'hornioù kreizet da ${\displaystyle {\frac {2}{n}\times \pi }$, hag e derezioù da ${\displaystyle {\frac {360}{n}$. Par int d'ar c'hornioù diavaez neuze.

An daouadoù kornioù

Daou gorn kenheuilh eus ul liestueg rez a zo daou gorn diabarzh eus al liestueg-se dezvonnet gant un hevelep tu hag un tu disheñvel anezhañ.

Daou gorn ragenep eus ur pevarzueg rez a zo daou gorn ha n'int ket dezvonnet gant un hevelep tu. Daou gorn ragenep par a zo en ur sarpant-nij, ha par eo ar c'hornioù eus pep daouad kornioù ragenep en ur c'hensturieg.

Ar c'hornioù a denn d'ar c'helc'hioù

Ur c'horn kaeet a zo dezvonnet gant div eeunenn a zo kengej en ur poent eus ur c'helc'h hag a gej ar c'helc'h-se en ur poent all.

Ur c'horn kreizet a zo dezvonnet gant div eeunenn a zo kengej e kreiz ur c'helc'h.

Ur c'horn kreizet a zezvonn an hevelep gwarenn gelc'h hag ur c'horn kaeet a zo par da zaougement hemañ diwezhañ.