Teofan
Teofan | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | 758–760 |
| Smrt | 12. mart 817. Samotraka, Bizantijsko carstvo |
Teofan (latinski: Theophanes Confessor ili grčki: Θεοφάνης Ὁμολογητής Theophanes Homologetes; oko 760., Konstantinopolj - 12. mart 838., Samotraka), bio je član bizantijske aristokratije, koji je kasnije postao sveštenik, pisac i hroničar. Služio je na dvoru cara Lava IV Hazara prije preuzimanja vjerskog života. Teofan je prisustvovao Drugom nikejskom saboru 787. i odupirao se ikonoklazmu Leona V, Armenca zbog čega je bio u zatvoru. Umro je ubrzo nakon puštanja na slobodu. Teofan se 12. marta obilježava kao svetac u Istočnoj pravoslavnoj crkvi i Rimokatoličkoj crkvi.
Biografija
Teofan je rođen u uglednoj činovničkoj carigradskoj porodici. Bio je izuzetno pobožan i zbog toga napušta državni posao i povlači se u manastir koji je sam osnovao i posvećuje se u potpunosti asketskom životu. Bio je istaknuti protivnik ikonoklazma, pa je zbog toga zatvoren i završio je u progonstvu na Samotraku. U progonstvu je umro 838. Pravoslvna crkva ga slavi kao svetitelja.
Teofan je kao pisac poznat po svom djelu Hronografija. Ono je nastalo između 810-815. godine. Po svemu predstavlja kroniku bizantske historije u periodu od 284. do 813. godine. Stvarajući svoje djelo služio se brojnim izvorima, prije svega starijim bizantskim piscima čija djela nisu očuvana a poznata su i prepoznatljiva zahvaljujući očuvanosti Teofanovog djela. U svojoj kronici Teofan predstavlja događaje u skladnom hronološkom sistemu, sa vremenskim tablicama, što je značajan doprinos srednjovjekovnoj historiografiji. Na drugoj strani prati se njegova neobjektivnost u prikazivanju protivnika (naročito mržnja prema caru Nićiforu) i pri odabiru materijala pri čemu je neopravdano skraćivao pojedine izvore ili ih spajao u nesuvisle i neodgovarajuće cjeline. Djelo je pisano za širu publiku, popularnim narodnim stilom i imalo je jak uticaj na dalji razvoj bizantske historiografije. Papski bibliotekar Anastaziije (873-875) preveo je dijelove njegove kronike na latinski jezik, tako da je bila poznata i u zapadnoj Evropi (Cronographia tripertita). Teofan je značajan izvor za prikaz historije Slavena po njihovom doseljavanju.
Teofan daje interesantan opis u kojem se prikazuje slavljenje pobjede bugarskog vladara Kruma nad bizantskim carem Nićiforom. Taj opis pokazuje koliko je Teofan mrzio cara Nićifora. Car Nićifor je prodro u Bugarsku i načinio strašne pokolje nad stanovništvom i stokom, te spalio Krumov dvor. Nićifor se nije obazirao na Krumove molbe, pa je Krum opkolio bizantsku vojsku i zajedno sa carem je savladao i pobio. Carevu glavu je nabio na kolac da je svi gledaju, a, kako kaže Teofan, 'zatim skide i ogoli lobanju, pa je obloži izvana srebrom, i hvaleći se time, dade slavenskim knezovima /arhontima/ da iz nje piju'.