Бомбейн президенталла (инг. Bombay Presidency, маратхи: मुंबई प्रांत) — Британин ХIиндин цхьа провинци. Кхоьллина XVII бӀешарахь Британин Ост-ХIиндин компанин йохк-иэцаран пост санна. ТӀаьхьа мохк хаъал шорбелира, йерриг аьлча санна ХӀиндин малхбузе а, цхьайолу уллера меттигаш а дӀалоцуш.
Ша угаре йоккха йолуш, президенталлин махка йукъайогӀура хӀинцалера хӀиндин штат Гуджарат а, берриг аьлча санна Махараштран мохк а, Карнатакин къилбаседа-малхбузе а, ткъа иштта хӀинцалера пакистанан Синд провинцин дакъа а, Йеменера Аденан мохк а. Президенталла лаьттара гуонех, уьш дуьххьал дӀа британин урхаллехь дара, ткъа кхин а олаллех, урхалла деш долу губернаторан администрацин куьйга кӀелара меттигера урхалчаша.
Берриг мохк бара 488 850 км² (оцу йукъахь бац Аденан мохк), царех 318 530 км² бара дуьххьал дӀа йолчу британин урхаллехь. Махкара бахархой 1901 шарахь бара 25 468 209 стаг, царех 18 515 587 стаг вехара британин махка тӀехь, 6 908 648 стаг меттигерчу олаллашкахь. Оццу 1901 шарахь, 78,2 % бахархой индуизм лелош бара; 17,9 % — ислам; 2,1 % — джайнизм.
1947 шарахь маршо кхайкхийначул тӀаьхьа Синдах Пакистанан дакъа хуьлу, президенталлин дисина декъах хӀиндин Бомбей штат хуьлу, ткъа иза 1960 шарахь йекъало меттаца Махараштриний, Гуджаратний.
-
Президенталлин къилбаседа дакъа, 1909 шо
-
Президенталлин къилба дакъа, 1909 шо
Билгалдахарш
  Йоккха Британин хӀордал дехьара латтанаш |
|---|
Билламе къастонаш: ХӀинцалерачу Йоккха Британин бозуш болу мехкаш билгалбаьхна томмачу зорбанца, къаьмнийн ДоттагӀаллин декъашхой— курсивца, ДоттагӀаллин паччахьаллаш буха сиз хьаькхна.
Деколонизацин мур (1947) кхачале байна мехкаш билгалдаьхна таьӀна-баьццара бесца. |
Европа а, Лаьттайуккъера хIордан йист а |
|---|
| |
- 1066 дуьйна Гернси¹,²
- 1066 дуьйна Джерси¹,²
- 1171—1541 Ирландин лордалла
- 1346 дуьйна Мэн гӀайре¹
- 1541—1801 Ирланди униехь
- 1708—1757 Менорка
|
- 1713 дуьйна Гибралтар
- 1763—1782 Менорка
- 1798—1802 Менорка
- 1800—1813 Малтан протекторат
- 1801—1922 Йоккха Британин а, Ирландин а
- 1813—1964 Малта³
|
- 1807—1890 Гельголанд
- 1809—1864 Ионийн гӀайренаш
- 1878—1960 Кипр
- 1921—1922 Къилба Ирланди
- 1921—1937 Ирландин Маьрша пачхьалкх (хӀинца Ирланди)4
|
- 1921 дуьйна Къилбаседа Ирланди
- 1945—1949 Оккупацин зона Германехь
- 1945—1949 Оккупацин зона Австрехь
- 1960 дуьйна Акротири а, Декелиа а
|
| | |
¹ Йоккха Британин йукъахь доцу Британин монархин тажанан мехкаш.
² 1940—1945 КхоалгӀа Рейхн оккупацехь .
|
³ ТӀаьхьуо арайаьлла ДоттагӀаллин паччахьаллин йукъара, оцу йукъахь декъашхалла а дуьтуш.
4 1949 араяьлла ДоттагӀаллин йукъара.
|
|
|
|
|
|---|
| |
- 1583—1907 Ньюфаундленд
- 1607—1776 Виргини
- 1619 дуьйна Бермуда гӀайренаш
- 1620—1691 Плимутан колони
- 1622—1691 Мэн
- 1629—1691 Колони Массачусетс-Бэй
- 1632—1776 Мэриленд
- 1635—1644 Сэйбрук
- 1636—1776 Коннектикут
- 1636—1776 Род-Айленд
- 1638—1665 Нью-Хейвен
- 1663—1712 Каролина
|
- 1664—1783 Нью-Йорк
- 1665—1686 Нью-Джерси
- 1670—1870 Рупертан мохк
- 1674—1702 Малхбален Джерси
- 1674—1702 малхбузан Джерси
- 1680—1686 Нью-Гэмпшир
- 1681—1783 Пенсильвани
- 1686—1689 Керла Ингалс
- 1689—1783 Нью-Гэмпшир
- 1691—1780 Массачусетс
- 1701—1776 Делавэр
- 1702—1776 Нью-Джерси
|
- 1712—1776 Къилбаседа Каролина
- 1712—1776 Къилба Каролина
- 1713—1867 Керла Шотланди
- 1732—1776 Джорджи
- 1759—1867 Нью-Брансуик
- 1763—1873 Эдуард принцан гӀайре
- 1763—1791 Квебек
- 1763—1783 Малхбален Флорида
- 1763—1783 Малхбуза Флорида
- 1776 Кхойтта колони
- 1791—1841 Лакха Канада
- 1791—1841 Лаха Канада
|
- 1815—1858 Керла Каледони гуо
- 1818—1846 Колумби/Орегон¹
- 1841—1867 Канада провинци
- 1849—1866 Ванкувер
- 1853—1863 Шарлотта паччахьан гӀайренаш
- 1858—1866 Британин Колумби
- 1859—1870 Къилбаседа-малхбуза мохк
- 1862—1863 Стикин мохк
- 1866—1871 Ванкувер а, Британин Колумби а
- 1867—1931 Канадан конфедераци²
- 1907—1949 Доминион Ньюфаундленд
|
| ¹ АЦШ-ца цхьаьна лелон мохк.
² 1931 тӀаьхьа — доминион Канада. |
|
Латинан Америка а, Карибан бассейнан а, Къилба Атлантикин а гӀайренаш а |
|---|
| | | |
³ 1970 ДоттагӀаллин паччахьаллин йукъарйаьлла, йукъахь декъашалла а дуьтуш.
4 1982 Аргентинан оккупацехь лаьттира; да хилар къуьсуш ду 1816.
|
|
|
|
|
|---|
| | |
- 1868—1966 Басутоленд (Лесото)
- 1867—1957 Дешийн берд (Гана)¹
- 1877—1881 Трансвааль Республика
- 1878—1910 Уолфиш-Бей
- 1881—1900 Ойл-Риверс протекторат
- 1882—1922 Мисар султанат
- 1884—1960 Британин Сомалиленд
- 1885—1895 Бечуаналенд колони
- 1885—1966 Бечуаналенд протекторат (Ботсвана)
- 1887—1897 Зулуленд
- 1889—1924 Баротселанд
- 1890—1962 Уганда¹
|
- 1890—1963 Занзибар
- 1890—1895 Витуленд
- 1891—1907 Брит. Центран Африка
- 1895—1920 Брит. Малхбален Африка
- 1899—1956 Ингалс-Мисран Судан
- 1900—1914 Къилбаседа Нигери
- 1900—1914 Къилба Нигери
- 1900—1910 Оранж хин колони
- 1900—1910 Трансвааль
- 1902—1968 Свазиленд
- 1907—1964 Ньясаленд (Малави)¹
- 1910—1931 Къилба-Африкин барт¹
- 1914—1960 Нигери¹
|
- 1915—1931 Къилба-Малхбузен Африка³
- 1916—1956 Британин Тоголенд³
- 1922—1961 Британин Камерун³
- 1920—1963 Кени¹
- 1922—1961 Танганьика³
- 1923—1965 Къилба Родези
- 1924—1964 Къилбаседа Родези (Замби)
- 1953—1963 Родезин а, Ньясалендан а федераци
- 1965 дуьйна ХӀиндин Ӏапказ чуьра Британин мохк
- 1979—1980 Къилба Родези (Зимбабве)4
|
| | |
¹ ТӀаьхьа араяьлла ДоттагӀаллин паччахьаллин йукъара, оцу йукъахь декъалла а долуш.
² 1970 ДоттагӀаллин паччахьаллин йукъахь йац, 2013 араяьлла ДоттагӀаллера.
|
³ Къаьмнийн Лиган мандатаца.
4 2003 араяьлла ДоттагӀаллера.
|
|
|
|
|
|---|
| |
- 1640—1858 Мадрасан президенталла
- 1685—1824 Бенкулен
- 1687—1858 Бомбейн президенталла
- 1690—1858 Бенгалан президенталла
- 1702—1705 Пуло-Кондор
- 1721—1949 ХӀиндин цигара мехкийн олаллаш
- 1762—1764 Манила а, Кавите а
- 1786—1826 Пенанг
- 1789—1796 Йоккха Андаман
- 1796—1948 Цейлон (Шри-Ланка)¹
- 1812—1814 Бангка
- 1812—1824 Белитунг
- 1819—1826 Сингапур
- 1820—1971 Бартбаран Оман (ОАЭ)
- 1820—1971 Бахьрейн
|
- 1824—1948 Бирма²
- 1826—1946 Стрейтс Сетлментс²
- 1839—1963 Аденан колони
- 1839—1842 ОвхӀан (оккупаци)
- 1841—1997 Гонконг²
- 1841—1946 Саравак паччахьалла²
- 1848—1890 Лабуан
- 1858—1947 Британин ХӀинди (ХӀинди¹, Пакистан¹, Мьянма, Бангладеш)
- 1858—1872 Андаманан а, Никобаран а гӀайренаш²
- 1861—1947 Сикким
- 1873—1896 Негри-Сембилан
- 1874—1896 Селангор
- 1874—1896 Перак
|
- 1879—1919 ОвхӀан (протекторат)
- 1881—1963 Къилбаседа Борнеон протекторат²
- 1887—1896 Паханг
- 1886—1963 Аден протекторат
- 1887—1965 Мальдивийн гӀайренаш
- 1888—1984 Бруней²
- 1891—1971 Маскат а, Оман а (Оман)
- 1895—1946 Федераци йина малайн пачхьалкхаш²
- 1898—1930 Вэйхай
- 1899—1961 Кувейт
- 1904—1948 Джохор
- 1910—1949 Бутан
- 1909—1946 Федераци янза малайн пачхьалкхаш³
|
- 1916—1971 Катар
- 1920—1932 Месопотами4
- 1920—1948 Палестина4
- 1921—1946 Трансурдане4
- 1946—1963 Къилбаседа Борнеон колони
- 1946—1963 Саравак колони
- 1946—1963 Сингапур
- 1946—1948 Малайн барт
- 1947—1950 ХӀиндин барт
- 1948—1972 Доминион Цейлон
- 1948—1957 Малайн Федераци (Малайзи)
- 1962—1967 Къилба Ӏаьрбийчоьнан Федераци
- 1963—1967 Къилба Ӏаьрбийчоьнан протекторат
|
| | |
¹ ТӀаьхьа араяьлла ДоттагӀаллин паччахьаллин йукъара, оцу йукъахь декъалла а долуш.
² 1941—1945 Японин империн оккупацехь.
|
³ 1942—1945 Таиланд йукъахь.
4 Къаьмнийн Лиган мандатаца.
|
|
|
|
Австрали а, Океани а, Антарктика а |
|---|
| |
- 1788—1901 Керла Къилба Уэльс
- 1788—1901 ГӀайре Норфолк
- 1803—1901 Ван-Дименан мохк / Тасмани
- 1807—1863 Окленд ГӀайре
- 1824—1980 Керла Гебридаш¹ (Вануату)
- 1826—1901 Малхбузан Австрали
- 1829—1832 Суон-Ривер колони
- 1836—1901 Къилба Австрали
- 1838 дуьйна Питкэрн гӀайренаш
- 1839—1907 Керла Зеланди колони
- 1841—1933 Викторин мохк
|
- 1851—1901 Виктори колони
- 1857—1955 Кокосийн гӀайренаш (Килинг)
- 1859—1901 Квинсленд
- 1874—1970 Фиджи²
- 1877—1976 Британин Малхбуза-ТийнаӀапказан мехкаш
- 1878—1931 Ашмор гӀайренаш
- 1884—1902 Британин Керла Гвиней³ (Папуа — Керла Гвиней)
- 1888—1893 Раротонга
- 1888—1958 Ӏийса пайхамар винчу ден гӀайре²
| |
- 1908—1962 Къилба Оркнейн гӀайренаш5
- 1908—1962 Грейаман мохк5
- 1909—1931 Картье гӀайренаш
- 1910—1947 Херд гӀайре а, Макдональд гӀайренаш а
- 1923 Россан бозуш болу мохк
- 1923—1968 Науру3,6
- 1930—1933 Эндербин мохк
- 1939—1979 Кантон а, Эндербери а гӀайренаш³
- 1962 дуьйна Британин антарктикан мохк5
|
| | |
¹ 1906 Францица цхьаьна лелон мохк.
² 1987 ДоттагӀаллин паччахьаллех яц, 2006 ДоттагӀаллин йукъара яьхна.
³ 1942—1945 Японин империн оккупацехь.
|
4 АЦШ-ца цхьаьна лелайо.
5 1961 мехкан къийсамаш совцийна Антарктикех болчу бартаца.
6 Къаьмнийн Лигийн мандатаца Йоккха Британин, Австралин, Керла Зеландин урхаллехь.
|
|
|
|
Испискаш йукъахь бац ШолгӀа дуьненан тӀом боьдучу хенахь Британин империс оккупаци йина мехкаш . |
Викиларми чохь медиафайлаш
Президенталлин къилбаседа дакъа, 1909 шо
Президенталлин къилба дакъа, 1909 шо
Йоккха Британин хӀордал дехьара латтанаш