ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران

ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران
نیشانی کۆماری ئیسلامیی ئێران
ئێستا
عەلی خامنەیی
لە ٤ی حوزەیرانی ١٩٨٩ (ە)وە
بەیتی ڕێبەری
دۆخسەرۆکی وڵات
بەرپرسیارێتیئەنجومەنی پسپۆڕان
بارەگابەیتی ڕێبەری، تاران، ئێران
دەستنیشانکەرئەنجومەنی پسپۆڕان
ماوەی پایەدەسەڵاتی ھەمیشەیی[١]
بەڵگەنامەی دامەزراندنیاسای بنەڕەتیی ئێران
پایەی پێشووشای ئێران
دامەزراندنی پایە٣ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٩
یەکەم خاوەن پایەڕووحوڵڵا خومەینی
ماڵپەڕwww.leader.ir

ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران (بە فارسی: رهبر جمهوری اسلامی ایران)، بە فەرمی ڕێبەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی (بە فارسی: رهبر معظم انقلاب اسلامی)، ڕێبەری وڵات و باڵاترین دەسەڵاتداری سیاسی و ئایینیی کۆماری ئیسلامی ئێرانە. دەسەڵاتی ڕێبەری ئێران لە سەرەوەی سەرۆک کۆمارە و ھێزە چەکدارەکان، دەزگای دادگەری، تەلەڤیزیۆنی دەوڵەتی و ڕێکخراوە سەرەکییەکانی دیکەی حکوومەتی وەکوو ئەنجومەنی پارێزەران و ئەنجومەنی دەستنیشانکردنی بەرژەوەندیی سیستەم ملکەچی ڕێبەرن.[٢][٣] بەپێی یاسای بنەڕەتی، ڕێبەری ئێران سیاسەتە گشتییەکانی کۆماری ئیسلامی (ماددەی ١١٠)، چاودێریکردنی دەزگاکانی یاسادانان، دادگەری و جێبەجێکردن (ماددەی ٥٧) دیاری دەکات.[٤] لە ئێستادا عەلی خامنەیی ئەو پۆستەی پێیە و لە بوارەکانی ئابووری، ژینگە، سیاسەتی دەرەوە، پەروەردە، پلاندانانی نیشتمانی و بەشەکانی تری حوکمڕانی لە ئێران فەرمانی دەرکردووە و بڕیاری کۆتایی داوە.[٥][٦][٧][٨][٩][١٠][١١][١٢] ھەروەھا خامنەیی بڕیاری کۆتایی سەبارەت بە ئاستی ڕوونبوون لە ھەڵبژاردنەکاندا دەدات[١٣] و کەسانی دەستنیشانکراوی کابینەی سەرۆکایەتی لە کارەکانیان دووریخستوونەوە و گەڕاندونیەوە.[١٤] ڕێبەر لە ڕووی یاسایییەوە بە «ناپێشێلکار» دادەنرێت و ئێرانییەکان بە شێوەی ئاسایی بەھۆی لێپرسینەوە یان بێڕێزی پێکردنی سزا دەدرێن.[١٥][١٦][١٧][١٨]

پێڕستی ڕێبەرەکان

Ali KhameneiRuhollah Khomeini
ژمارە ماوەی ڕێبەرایەتی وێنە ناو
کوردی · فارسی · واژوو 		ماوەی تەمەن شوێنی لەدایکبوون تێبینی
١ ٣ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٩ – ٣ی حوزەیرانی ١٩٨٩
(٩ ساڵ و ١٨٢ ڕۆژ) 		ڕووحوڵڵا خومەینی
(سید روح‌الله خمینی)
 (١٩٠٠-0٥-١٧) ١٧ی ئایاری ١٩٠٠ – ٣ی حوزەیرانی ١٩٨٩(١٩٨٩-٠٦-٠٣) (٨٩ ساڵ ژیاوە)[١٩] خومەین، پارێزگای مەرکەزی ڕێبەری شۆڕشی ١٩٧٩ی ئێران[٢٠] و دامەزرێنەری کۆماری ئیسلامیی ئێران.[٢١]
٢ ٤ی حوزەیرانی ١٩٨٩ – ئێستا
(٣٥ ساڵ و ٢٤٩ ڕۆژ) 		عەلی خامنەیی
(سید علی خامنه‌ای)
 (١٩٣٩-٠٧-١٦) ١٦ی تەممووزی ١٩٣٩ (تەمەن ٨٥ ساڵ)[٢٢] مەشھەد، پارێزگای خۆراسانی ڕەزەوی پێشتر لە ساڵی ١٩٨١ ھەتا کۆچی دواییی خومەینی، وەکوو سەرۆک کۆماری ئێران کاری کردووە.[٢٣]

جێگری ڕێبەر

ڕۆڵی جێگری ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران چووەتە ژێر دەسەڵاتی ڕێبەر.

لە سەردەمی سەرۆکایەتیی حەسەن ڕۆحانی، لە نێوان دەنگۆی دابەزینی تەندروستیی عەلی خامنەیی، بە خامنەیی پێشنیار کرا کە پۆستی جێگری ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران دابمەزرێنێتەوە بۆ ئەوەی لە داھاتوودا پۆستەکەی ئاسانتر بدرێتە ڕێبەری نوێ.

جێنشینە ئەگەرییەکان

ھەتا ئێستا باس لە ئەگەری بوونی ئەو کەسانە بە ڕێبەر کراوە (ناوەکان بەپێی تەمەن ڕیزکراون):

ناو حەسەن ڕۆحانی موحسین ئەراکی عەلیڕەزا عارفی سادق لاریجانی محەممەدمەھدی میرباقری موجتەبا خامنەیی حەسەن خومەینی
وێنە
تەمەن ٧٦ ساڵ و ٨٨ ڕۆژ نز. ٦٨–٦٩ ساڵ نز. ٦٥–٦٦ ساڵ ٦٣ ساڵ و ٣٣٣ ڕۆژ نز. ٦٣–٦٤ ساڵ ٥٥ ساڵ و ١٥٣ ڕۆژ ٥٢ ساڵ و ٦٧ ڕۆژ
سەرچاوەکان [٢٦] [٢٧][٢٨][٢٩][٣٠][٣١][٣٢][٣٣][٣٤][٣٥] [٢٧] [٢٧] [٣٦][٣٧][٢٩][٣٠][٣٢][٣٨][٣٩] [٢٧][٣٦][٢٨][٣٠][٣٢][٣٥][٤٠][٣٨][٣٩] [٢٦][٢٧][٣٦][٤١][٣٧]

باسکراوە مردووەکان

ئەو کەسانەی لە خوارەوە باسیان لێکراوە لە ماوەی ژیانیاندا وەکوو جێگرەوەی ئەگەری سەیر کراون.

ناو عەباس واعیز تەبەسی ئەکبەر ھاشمی ڕەفسەنجانی مەحموود ھاشمی شاھروودی ئیبراھیم ئەمینی محەممەد یەزدی محەممەدتەقی مەسباح یەزدی ئیبراھیم ڕەئیسی
وێنە
لەدایکبوون–مردن ١٩٣٥–٢٠١٦ ١٩٣٤–٢٠١٧ ١٩٤٨–٢٠١٨ ١٩٢٥–٢٠٢٠ ١٩٣١–٢٠٢٠ ١٩٣٤–٢٠٢١ ١٩٦٠–٢٠٢٤
سەرچاوەکان [٣٦] [٢٦][٣٦][٤١][٤٢] [٢٦][٣٦][٤١][٢٨][٣٧][٣٢][٣٣][٣٥][٤٠][٤٢][٤٣] [٢٦] [٣٦] [٣٦][٤١][٣٢][٣٩] [٢٧][٣٧][٢٨][٢٩][٣١][٣٢][٣٣][٣٥][٤٠][٣٨][٣٩][٤٤]

سەرچاوەکان

  1. ^ «Iran's possible next Supreme Leader being examined: Rafsanjani». Reuters. ١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥. لە ١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە.
  2. ^ "Who's in Charge?" by Ervand Abrahamian London Review of Books, 6 November 2008
  3. ^ mshabani (٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧). «Did Khamenei block Rouhani's science minister?». لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  4. ^ gc.ir/en/news/87/constitution-of-the-islamic-republic-of-iran-full-text «Constitution of the Islamic Republic of Iran (full text)». shora-gc.ir. ٢ی حوزەیرانی ٢٠٢١. لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە. {cite web}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی)
  5. ^ «Iran's Khamenei hits out at Rafsanjani in rare public rebuke». Middle East Eye. لە ٤ی نیسانی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  6. ^ «Khamenei says Iran must go green - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East». Al-Monitor. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  7. ^ Louis Charbonneau and Parisa Hafezi (١٦ی ئایاری ٢٠١٤). «Exclusive: Iran pursues ballistic missile work, complicating nuclear talks». Reuters. لە ٣١ی تەممووزی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  8. ^ «IranWire - Asking for a Miracle: Khamenei's Economic Plan». لە ٧ی ئازاری ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئازاری ٢٠١٦ ھێنراوە.
  9. ^ kjenson (٢٢ی ئایاری ٢٠١٤). «Khamenei outlines 14-point plan to increase population». لە ڕەسەنەکە لە ١ی ئابی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  10. ^ «Iran: Executive, legislative branch officials endorse privatisation plan». www.payvand.com. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  11. ^ «Khamenei slams Rouhani as Iran's regime adopted UN education agenda». ٨ی ئایاری ٢٠١٧. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی ئایاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  12. ^ Al-awsat، Asharq (٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٧). «Khamenei Orders New Supervisory Body to Curtail Government - ASHARQ AL-AWSAT English Archive». لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  13. ^ «Leader outlines elections guidelines, calls for transparency». ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦. لە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  14. ^ «BBC NEWS - Middle East - Iranian vice-president 'sacked'». ٢٥ی تەممووزی ٢٠٠٩. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  15. ^ «Iran arrests 11 over SMS Khomeini insults». GlobalPost. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە.
  16. ^ «Iran arrests 11 over SMS Khomeini insults: report». The Daily Star. ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٧. لە ٥ی شوباتی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  17. ^ «Poet to Serve Two Years in Prison For Criticizing Iran's Supreme Leader». ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧. لە ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  18. ^ Vahdat، Ahmed (١٩ی ئازاری ٢٠١٩). «Iranian dissident ordered to copy out books by Ayatollah Khamenei after branding Supreme Leader a despot». The Telegraph. لە ١٤ی ئایاری ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە – لەڕێگەی www.telegraph.co.uk.
  19. ^ «Imam Khomeini's Biography». ٢١ی شوباتی ٢٠١٥. لە ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  20. ^ Steinzova، Lucie؛ Greer، Stuart (٨ی شوباتی ٢٠١٩). «In Pictures: Iran's 1979 Islamic Revolution». RFE/RL. لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  21. ^ Nettleton، Todd (٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠). «Ayatollah Khomeini: The greatest Christian missionary in the history of Iran». Christian Post. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  22. ^ «Detailed biography of Ayatollah Khamenei, Leader of Islamic Revolution». ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٣. لە ١٠ی نیسانی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.
  23. ^ Vatanka، Alex (٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩). «Iran's IRGC Has Long Kept Khamenei in Power». Foreign Policy. لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  24. ^ «Grand Ayatollah Hossein Ali Montazeri: 1922–2009». FRONTLINE - Tehran Bureau (بە ئینگلیزی). لە ٩ی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
  25. ^ اسلامی، مرکز اسناد انقلاب (١٦ی ئابی ٢٠٢٠). «آیت‌الله منتظری چگونه قائم مقام شد؟». fa (بە فارسی). لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.{cite web}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  26. ^ ئ ا ب پ ت Kamali Dehghan، Saeed (٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤)، «When the time comes, who will succeed Iran's Ayatollah Ali Khamenei?»، The Guardian، لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  27. ^ ئ ا ب پ ت ج ئاگادارکردنەوەی ئاماژە: <ref> tag with name Golkar cannot be previewed because it is defined outside the current section or not defined at all.
  28. ^ ئ ا ب پ «Predicting the Unpredictable in Iranian Politics»، Stratfor، ٨ی ئازاری ٢٠١٧، لە ٨ی ئازاری ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ١٥ی ئازاری ٢٠١٧ ھێنراوە
  29. ^ ئ ا ب Bozorgmehr، Najmeh (٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠)، «Iran: the unspoken battle to succeed Ayatollah Khamenei»، The Financial Times، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە
  30. ^ ئ ا ب Cunningham، Erin؛ Salim، Mustafa (٢١ی ئازاری ٢٠١٩)، «Clues to the identity of Iran's next supreme leader in the back alleys of a holy city»، The Washington Post، لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە
  31. ^ ئ ا Dehghanpisheh، Babak (٩ی ئایاری ٢٠١٧)، Graff، Peter (ed.)، «Iran Guards look beyond election to next supreme leader»، Reuters، لە ٩ی ئایاری ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  32. ^ ئ ا ب پ ت ج Vakil، Sanam؛ Rassam، Hossein (May–June 2017)، «Iran's Next Supreme Leader: The Islamic Republic After Khamenei»، Foreign Affairs، لە ١١ی نیسانی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  33. ^ ئ ا ب MacMillan، Arthur (١٠ی شوباتی ٢٠١٩)، «Explainer: How Iran will pick its next supreme leader»، The National، لە ١٠ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  34. ^ Samadi، Mona (١١ی شوباتی ٢٠٢٠)، «As Iran heads to the polls, could Rouhani be facing impeachment?»، Middle East Institute، لە ٢٣ی شوباتی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  35. ^ ئ ا ب پ Abdo، Geneive (٤ی شوباتی ٢٠١٩)، «Iran's Battle Over Khamenei's Successor is Just Getting Started»، Center for the National Interest، لە ٦ی شوباتی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  36. ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح Sharafedin، Bozorgmehr (١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥)، «Who will be Iran's next Supreme Leader?»، BBC، لە ٣ی شوباتی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  37. ^ ئ ا ب پ Perteghella، Annalisa (١٨ی ئایاری ٢٠١٧)، «The "Other" Election: After Khamenei Who Will Succeed?»، Italian Institute for International Political Studies، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە
  38. ^ ئ ا ب Funes، Rossina؛ Gladin، Maeve (٢٤ی ئایاری ٢٠١٩)، «Khamenei is turning 80: Who will be next Iran's Supreme Leader?»، University of Navarra، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە
  39. ^ ئ ا ب پ «Analysis: Quest to find Iran's next Supreme Leader»، BBC Monitoring، ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە
  40. ^ ئ ا ب Ganji، Akbar (٤ی ئابی ٢٠١٧)، «Khamenei's New Potential Hard-line Successor»، Radio Farda، لە ٢ی ئازاری ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  41. ^ ئ ا ب پ Bordbar، Behdad (١٥ی تەممووزی ٢٠١٥)، «Who will be Iran's next supreme leader?»، Al-Monitor، لە ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  42. ^ ئ ا Sadjadpour، Karim (2009)، «Reading Khamenei: The World View of Iran's Most Powerful Leader» (PDF)، Carnegie Endowment for International Peace، لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF)، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  43. ^ Lim، Kevjn (١٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩)، «Iran's Next Supreme Leader Is Dead»، Foreign Policy، لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە
  44. ^ Bob، Yonah Jeremy (٨ی ئابی ٢٠١٩)، «Has Ebrahim Raisi been tagged as Iran's next Supreme Leader?»، The Jerusalem Post، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە

بەستەرە دەرەکییەکان