گینێی ئیستوایی

گینێی کەمەرەیی
بە فەرەنسی: Guinée équatoriale
بەشێکە لەMiddle Africa، European colonies in Africa، Portuguese Empire، ئیمپراتۆریەتی ئیسپانی
دامەزران١٢ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٨
ناو بە زمانی فەرمیRepública de Guinea Ecuatorial، République de Guinée équatoriale، República da Guiné Equatorial
کورتەناو🇬🇶، 赤几، 赤幾
خوێندنەوەی ئای پی ئەیɛkʋɑtu'ɾɪɑːlgɪneːɑ
ناونراوە لەدوایGulf of Guinea، ھێڵی کەمەرەیی
زمانی فەرمیئیسپانی، فەڕەنسی، پۆرتووگالی
سروودی نیشتمانیCaminemos pisando las sendas de nuestra inmensa felicidad
Cultureculture of Equatorial Guinea
دروشم بە کوردیUnity, Peace, Justice
دروشمUnidad, Paz, Justicia
کیشوەرئەفریقا
وڵاتگینێی کەمەرەیی
پایتەختمالابۆ
ناوچەی کاتیUTC+01:00
ناوچەی جوگرافیئەفریقای ناوەڕاست
پۆتانی شوێن١°٣٠′٠″N ١٠°٠′٠″E
Coordinates of easternmost point١°٣٥′٢٢″N ١١°٣٠′٠″E
Coordinates of northernmost point٣°٤٦′٤٨″N ٨°٤٣′١٢″E
Coordinates of southernmost point١°٢٨′٢٥″S ٥°٣٨′٣٢″E
Coordinates of westernmost point١°٢٤′٤٩″S ٥°٣٧′٠″E
بەرزترین خاڵPico Basilé
Lowest pointئوقیانووسی ئاتلانتیک
Office held by head of statePresident of Equatorial Guinea
سەرۆکی حکوومەتTeodoro Obiang
نووسینگەی بەڕێوەبردنPrime Minister of Equatorial Guinea
سەرۆکManuela Roka
ئەنجومەنی یاسادانەرParliament of Equatorial Guinea
Central bankBank of Central African States
دانیشتووان١٬٢٦٧٬٦٨٩
دراوCentral African CFA franc
ھاوسنوورە لەگەڵکامیروون، گابۆن
Driving sideright
Electrical plug typeEuroplug، Type E
جێگەی دەگرێتەوەSpanish Guinea
ڕووبەر٢٨٬٠٥١±١ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وەسفی ئاڵاflag of Equatorial Guinea
وەسفی نیشانcoat of arms of Equatorial Guinea
وێبگەhttps://www.guineaecuatorialpress.com/
ھاشتاگEquatorialGuinea
پاوانی ئینتەرنێتی.gq
Geography of topicgeography of Equatorial Guinea
ئابووری بابەتeconomy of Equatorial Guinea
دیمۆگرافیای بابەتdemographics of Equatorial Guinea
کۆدی مۆبایلی وڵات627
کۆدی تەلەفۆنی وڵات+240
Emergency phone number112، 115، 113، 114
Maritime identification digits631


پۆتانەکان: 1°30′N 10°00′E / 1.500°N 10.000°E / 1.500; 10.000گینێی ئیستوایی، بە ڕەسمی کۆماری گینێی ئیستوایی (بە فەڕەنسی: République de Guinée Équatoriale) وڵاتێکی چکۆلەیە لە کیشوەری ئەفریقا. بە پانی ٢٨ ھەزار کیلۆمەتر چوارگۆشە، پایتەختی ئەم وڵاتە شاری مالابۆیە.[١]

دوای ئازادبوون و سەربەخۆ بوونی لە ئیسپانیا لە ساڵی ١٩٦٨، وڵاتەکە لەلایەن سەرۆک فرانسیسکۆ ماسیاس بۆ ھەمیشە سەرۆکایییەتی دەکرا تا لە ١٩٧٩ بە کوودەتایییەک لەلایەن برازاکەی (تیۆدۆرۆ ئۆبیانگ) لە سەرۆکایییەتی دووخرایەوە، کە لەوکاتەوە وەک سەرۆکی وڵاتەکە خزمەت دەکات لەوەتەی ناوەندەکانی دەیەی ١٩٩٠ گینێی ئیستوانی وەک یەکێک لە گەورەترین بەرھەمھێنەرانی نەوت مامەڵە دەکەت[٢] و بەم دواییانە بوەتە یەکێک لە دەوڵەمەندترین وڵاتەکانی ئەفریقا[٣] ھەرچۆنێک بێت ڕێژەی دابەشکردنی سامان و ڕێژەی قازانج بۆ خەڵک بە شێوەیەکی بەرچاو باڵانسی نییە و ڕێژەیەکی کەم لە خەڵکی سوود لە نەوتی بەرھەمھێنراوی وڵاتەکە دەبینن، بەمەشەوە وڵاتەکە دەچێتە ١٤٤مین لەڕووی پێشکەوتن و گەشەسەندنی مرۆڤ بۆ ساڵی ٢٠١٩[٤] بەمەشەوە کەمتر لە نیوەی دانیشتووان دەتوانن دەستیان بگات بە ئاوی خاوێنی لە وڵاتەکە ئەمەش بەشێوەیییەکی ڕێژەیی دەبێتە ھۆی گیانلەدەستدانی یەک لە دوازدە مناڵ لە وڵاتەکە پێش ئەوەی بگەنە تەمەنی پێنج ساڵی.[٥][٦]

گینێی ئیستوانی توانی سەربەخۆیی لە ئیسپانیا وەربگرێت لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٨، بەڵام زمانی ئیسپانی بەیەکەوە لەگەڵ زمانی فەڕەنسی وەک زمانێکی فەرمی لە وڵاتەکە بەکاردێت (لەوەتەی ٢٠١٠) و بەم دواییانەش زمانی پورتوگالی[٧] و لە ئێستاشدا تاکە وڵاتە لە ئەفریقا کە زمانی ئیسپانی تێیدا زمانێکی فەرمییە[٨]ھەورەھا باوترین زمانە لەڕووی قسەکردنەوە (بە ھەژمارکردنی ھەردوو زمانە فەرمییەکەی تریشەوە) بەپێی لێکۆلینەوەی پەیمانگای کێرڤانتێس %٨٧٬٧ ی دانیشتووانی وڵاتەکە دەتوانن بە شێوەیەکی چاک بە زمانی ئیسپانی بدوێن.[٩]

حکوومەتی گینێی ئیستوانی خراپترین تۆماری مافەکانی مرۆڤی ھەیە لە جیھاندا، لە ئێستادا بەبەردەوامی ناونیشانی «خراپترینی خراپەکان»ی ھەیە لە ڕاپرسی سیاسەت و مافەکانی سیڤیلی ئەنجومەنی ئازادی.[١٠]

مێژوو

ئایین

ئایینەکان لە گینێی ئیستوایی
ئایینەکان ڕێژە
کاتۆلیک
  
٨٠٫٠٪
پرۆتێستانت
  
٥٫٠٪
سوننە
  
٥٫٠٪
بێ ئایین
  
٥٫٠٪
ئەوانی تر
  
٥٫٠٪

سەرچاوەکان

  1. ^ بەختیاری, سەعی (1393 هەتاوی). جوگرافیا. تاران: ڕێکخراوی جوگرافیاییو کارتۆگرافی گیتاناسی. pp. ١٠٨. ISBN 978-964-342-431-2. {cite book}: Check date values in: |year= (help)
  2. ^ Appel, Hannah (13 December 2019). The Licit Life of Capitalism. Duke University Press. doi:10.1515/9781478004578. ISBN 978-1-4780-0457-8.
  3. ^ GDP – per capita (PPP) – Country Comparison. Indexmundi.com. Retrieved on 5 May 2013.
  4. ^ "2019 Human Development Index Ranking | Human Development Reports". hdr.undp.org. Archived from the original on 23 May 2020. Retrieved 29 March 2020. ٢٢ی ئازاری ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  5. ^ "Mortality rate, under-5 (per 1,000 live births) | Data". data.worldbank.org.
  6. ^ "Equatorial Guinea profile". BBC. 21 March 2014. Archived from the original on 21 September 2014. Retrieved 23 September 2020.
  7. ^ "Guiné Equatorial oficializa português - Portugal - DN". 2011-08-19. Retrieved 2020-11-11 – via web.archive.org.
  8. ^ "Guinea Ecuatorial se convierte en el valedor del español en África". La Vanguardia (بە ئیسپانی). Retrieved 2020-11-11.
  9. ^ Gloria Nistal Rosique: El caso del español en Guinea ecuatorial, Instituto Cervantes.
  10. ^ Worst of the Worst 2010. The World's Most Repressive Societies. freedomhouse.org