Кипр (утрав)
Кипр (грек. Κύπρος; тур. Kıbrıs) — Вăтаçĕр тинĕсĕнче пысăккăшĕпе виççĕмĕш утравĕ.
Географи
Çĕр лаптăкĕ 9 251 тв. çм. Вăл тăршшĕпе тухăçран анăçа 240 çухрăма яхăн, анлăлăшпе çурçĕртен кăнтăра 100 çухрăма яхăн тăсăлать. Кипр Вăтаçĕр тинĕсĕн çурçĕр-тухăçĕнче Египетран 380 çухрăмра, Сирирен 105 çухрăмра, Турцирен 75 çухрăмра вырнаçнă. Политика шучĕпе, Кипр ирĕклĕхлĕ патшалăх пулать, Кипр Республики (1960 çултанпа) ятлă, унăн икĕ çĕрĕсене(Akrotiri тата Dhekelia) Аслă Британи хăйĕн çарĕсем тăмалли вырăнĕ валли тытса тăрать
Климат
Кунти климачĕ — вăтаçĕртинĕсли, нӳрĕклĕ çемçе хĕлсем тата питĕ шăрăх та типĕ çусем. Çулти вăтам температура +20,5° çитет. Чи шăрăх уйăхра (çурлара) температура +28° çити хăпарать, самай сивĕ уйăхра (кăрлачра) — +10°. Çулта вăтам нӳрĕк ӳкни сахал: айлăмсенче — 360—400 мм, тусенче — 700—1000 мм. Вĕсем пĕрпек пкр çĕре те ӳкмеççĕ. Айлăмсенче татаçтинĕс хĕрисенче çав тери типĕ. Месаоринче нрексем 250 мм таран çеç çăваççĕ. Нӳрĕксен максимумĕ туллă районсенче. Троодосра хăшпĕр çулсенче нӳрĕксен шайĕ 1000 мм ытла тухать. Чи нӳрĕклĕ уйăхсем — раштав-кăрлач. Шăнтнисем, -4° таранччен, Кипрта сайра-хутра пулкалаççĕ.
Асăрхавсем
Каçăсем
| Вăтаçĕр бассейнĕн чи пысăк утравĕсем (3000 км² ытларах) | |
|---|---|
Авалхи Греци темăсенче |
|
|---|---|
| Истори |
Доисторическая Греция • Эгейская цивилизация (Западноанатолийская • Минойская • Кикладская • Элладская • Микенская) • Катастрофа бронзового века • Греческие Тёмные века • Древнегреческая колонизация • Архаическая Греция • Классическая Греция • Эллинистическая Греция • Римская Греция |
| Авалхи грексем |
Грексемчен пулнă субстрат • Лелегсем • Пеласгăсем • Ионийсем • Ахейсем • Эолийсем • Дорийсем • Дорийское вторжение • Эллинское происхождение древних македонцев • Тинĕс халăхĕсем |
| Географи |
Эгей тинĕсĕ • Геллеспонт • Македони • Спарта • Афины • Коринф • Фивы • • Антиохия • Александрия • Пергам • Милет • Эфес • Дельфы • Делос • Олимпия • Троя • * Родос • Крит • Пелопоннес • Микены • Эпир • Кипр • Мăн Греци • Колонии Древней Греции |
| Правители |
Цари Афин и Аттики • Архонты Афин • Цари Спарты • Пирриды • Македонские цари • Цари Аркадии • Цари Аргоса • Цари Коринфа • Правители Сиракуз • Эпитиды • Правители Лидии • Атталиды • Диадохи • Коммагенские цари • Понтийские цари • |
| Политика |
• Демократи • Апелла • Экклесия • Дикастерий • Буле • Агора • Графэ параномон • Ареопаг • Коринфский союз • Диадохи |
| Вăрçăсем |
Войны • Армия Древней Македонии • Армия Спарты • Гоплит • Гетайры • Пельтасты • Фаланга • Сариса • Священный отряд из Фив • Спарта юланутçисем |
| Экономика тата тивĕç-ирĕк |
Деньги тата монеты • Сельское хозяйство • Рабство • Право |
| Культура |
Тĕн тата Халаплăх • Философия • Литература • Одежда • Кухня • Вина • Образование • Олимпийские соревнования • Проституция • Гомосексуальность |
| Архитектура |
Парфенон • Храм Артемиды Эфесской • Афинский Акрополь • Афинская агора • Храм Зевса • Храм Гефеста • Храмовый комплекс Самофракии |
| Ӳнер |
Архитектура • Чеканка монет • Литература • Мусăк • Керамика • Скульптура • Театр |
| Ăслăх |
Календари • Картография • Астрономия • Математика • Медицина • Технологии |
| Чĕлхе тата çыру |
Протогреческий • Микенский • Гомеровский • Диалекты (эолийский • аркадо-кипрский • аттический • дорийский • ионийский • локридский • древнемакедонский язык • памфилийский) • Койне • Линейное письмо А • Линейное письмо Б • Греческий алфавит • Догреческий субстрат(Минойский язык • Троянский язык • Этеокипрский язык • Этеокритский язык) |