Cystennin III (ymerawdwr Rhufeinig)
| Cystennin III | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 4 g  |
| Bu farw | Awst 411, Medi 411 o pendoriad Ravenna |
| Dinasyddiaeth | Rhufain hynafol |
| Galwedigaeth | gwleidydd |
| Swydd | Conswl Rhufeinig, seneddwr Rhufeinig |
| Plant | Constans II, Julian |
Cadfridog Rhufeinig a’i cyhoeddodd ei hun ym ymerawdwr oedd Cystennin III, enw llawn Flavius Claudius Constantinus (bu farw tua 18 Medi 411). Cyhoeddodd ei hyn yn ymerawdwr Ymerodraeth Rhufain yn y gorllewin yn 407.
Roedd Cystennin yn filwr yn nhalaith Prydain, lle roedd milwr arall, Gratian, wedi ei gyhoeddi ei hun yn ymerawdwr. Ar 31 Rhagfyr 406, roedd nifer o lwythau Almaenig, yn eu plith y Fandaliaid, Bwrgwndiaid a’r Alaniaid, wedi croesi afon Rhein, oedd wedi rhewi. Dinistrwyd amddiffynfeydd yr ymerodraeth ar y ffin, a meddiannodd yr Almaenwyr rannau helaeth o Gâl. Ym Mhrydain, llofruddiwyd Gratian, a chyhoeddodd Cystennin ei hun yn ymerawdwr yn nechrau 407. Croesodd i Gâl gyda byddin, a dywedir iddi gymeryd y mwyafrif o’r milwyr Rhufeinig oedd ym M hrydain gydag ef, gan adael y dalaith yn ddiamddiffyn.
Gorchfygwyd dau gadfridog Cystennin, Justinianus a Nebiogastes, gan Sarus, dirprwy Stilicho. Fodd bynnag gyrroedd Cystennin fyddin arall, dan Edobich a Gerontius, a gorfodwyd Sarus i encilio i'r Eidal. Llwyddodd Cystennin i gael rheolaeth ar ffin afon Rhein, a sefydlodd ei brifddinas yn Arles erbyn mis Mai 408, gan warchod y ffin rhwng Gâl ar Eidal yn erbyn byddin yr ymerawdwr Honorius. Gallodd orfodi Honorius i’w dderbyn fel cyd-ymerawdwr. Fodd bynnag, yn 409, gwrthryfelodd ei gadfridog Gerontius yn ei erbyn, a throdd trigolion Prydain yn ei erbyn am ei fod wedi eu gadael heb amddiffyniad yn erbyn y Sacsoniaid, oedd yn ymosod tros y môr. Ymosododd Cystennin ar yr Eidal, ond methodd ei ymgyrch, ac erbyn dechrau 410 roedd wedi gorfod dychwelyd i Gâl.
Gwarchaewyd arno yn Arles, a bu raid iddo ildio. Dienyddiwyd ef yn Awst neu Fedi 411. Gellir ystyried mai ei ymadawiad ef o Brydain gyda’r fyddin oedd diwedd Prydain Rufeinig.
Mae'n ymddangos fel cymeriad yn ffug-hanes Sieffre o Fynwy, Historia Regum Britanniae, lle mae'n ennill grym wedi i Gracianus Municeps gael ei lofruddio.