Hoci (campau)
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | math o chwaraeon  |
|---|---|
| Math | chwaraeon tîm |
| Yn cynnwys | Hoci, hoci iâ, roller hockey (quad), inline hockey, street hockey, para ice hockey, floor hockey, bandy, indoor hockey, floorball, minkey |
| Gwefan | https://www.chl.ca |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae Hoci (o'r hen Ffrangeg: hoquet, "ffon bugail") yn disgrifio grŵp o chwaraeon lle mae dau dîm yn chwarae yn erbyn ei gilydd ac yn ceisio bwrw pêl neu "puck" i'r gôl gyferbyniol gyda ffon hoci. Gan ddechrau o hoci traddodiadol, mae chwaraeon eraill wedi datblygu, a hoci iâ yw'r mwyaf adnabyddus.
Yng Nghymru, ystyrir "hoci" fel y gamp sy'n cael ei chwarae mewn cae neu dan-do mewn neuadd. Mewn cyferbyniad, mae'r gair "hoci" yng Nghanada a'r Unol Daleithiau yn dynodi'r hoci iâ mwy poblogaidd yno. Er bod hoci yn cael ei chwarae gan ddynion a merched yng Nghymru, cysylltir y gêm gan nifer o hyd i fod yn gêm i ferched gan mai dim ond merched sy'n derbyn gwersi chwarae hoci yn yr ysgolion. Ceid fersiwn werin Gymreig o'r gêm, sef Bando.
Amrwyiaethau o Hoci
Prif ffurfiau'r gêm yw:
- Hoci 'traddodiadol' weithau hoci maes, wedi'i chwarae ar laswellt (hefyd ar laswellt artiffisial) gyda phêl. Disgyblaeth wedi'i chynnwys yng Ngemau Olympaidd yr Haf.
- Hoci iâ, wedi'i chwarae ar rew gyda chwt bach. Disgyblaeth wedi'i mewnosod yng Ngemau Olympaidd y Gaeaf.
- Hoci trac (a elwir hefyd yn hoci rholio), yn chwarae dan do gyda phêl.
- Hoci Inline, wedi'i chwarae ar gae gyda pharquet neu goncrit wedi'i baentio â chwt rwber bach.
- Hoci cadair olwyn, yn cael ei chwarae y tu mewn ar lawr parquet gyda phêl blastig atalnod.
Datblygodd hoci maes a hoci iâ yn annibynnol ar ffurf hynafol ar y gêm. Mewn llawer o wledydd, hoci maes yw'r hyn y cyfeirir ato yn syml gan y gair hoci, ac eithrio mewn rhanbarthau lle mae hoci ar y llawr sglefrio yn fwyaf cyffredin. Mae tarddiad y term hoci yn ansicr, yn yr un modd ag y mae lle a dyddiad geni'r chwaraeon hyn yn ansicr. Mae ffyn hoci maes yn llai na ffyn hoci iâ, ond mae'r siâp yn debyg. Mae gan ffyn hoci rholer siâp "L" crwn a dimensiynau tebyg i ffyn hoci maes.
Mae yna hefyd nifer o gemau sy'n deillio o'r rhain:
- Bandy: chwarae ar rew gyda phêl, ar gae maint pêl-droed, yn yr awyr agored yn nodweddiadol.
- Unihockey neu Floorball: mae'n cael ei chwarae mewn neuaddau chwaraeon.
- Hoci Stryd: amrywiad arall o hoci iâ, wedi'i chwarae i ffwrdd o'r rhew
- Hoci tanddwr: yn cael ei chwarae ar waelod pwll nofio.
- Hoci sled: Arbenigedd Paralympaidd yn cael ei chwarae ar sleds.
- Hoci dan-do: yn cael ei chwarae ar gae pêl-law (parquet neu linoliwm) gydag ochrau pren gan ddau dîm o 6 chwaraewr.
- Broom-ball: yn cael ei chwarae ar gae wedi'i rewi, ond heb esgidiau sglefrio a gydag offeryn tebyg i ysgub.
Ceir hefyd campau pêl a ffon sy'n debyg i hoci, ond wedi esblygu'n annibynnol:
- Bando - gêm werin Gymreig oedd yn ffurf ar hoci
- Hurling - gêm ffon a phel gynhenid i'r Iwerddon
- Camanachd - neu "shinty", gêm debyg i hurling o'r Alban
Etymoleg
Mae tarddiad y gair "hoci" yn ansicr, felly hefyd lle a dyddiad geni hoci maes a hoci iâ.
Cyfeiriodd stadud dinas Galway yn yr Iwerddon yn 1527 at wahardd ymarfer gêm gydag enw tebyg ("hockie"), ond roedd yn fersiwn hynafol o'r gamp o'r enw hurley yn ddiweddarach. Dim ond ym 1838 y defnyddiwyd y term hoci gyda'i ystyr gyfredol; mewn gwirionedd nododd William Holloway's General Dictionary of Provincialisms, a gyhoeddwyd yn y flwyddyn honno, fod y gair "hawkey" (mae'r ynganiad yn union yr un fath) yn nodweddiadol o West Sussex.
O ran etymoleg y term hwn, mae sawl rhagdybiaeth:
- Mae'n deillio o'r hok Germanaidd hynafol (neu'r hak), a'i ystyr yw "darn o fetel neu bren crwm"; o'r term hwn daw "hook", sy'n golygu "bachyn" yn Saesneg modern.
- Mae'n deillio o'r hoquet Ffrangeg hynafol, sy'n golygu "ffon bren grwm" neu "ffon bugail"; nododd hoquet gêm lawnt cyntefig gyda ffyn sy'n nodweddiadol o Ffrainc.
Cyfeiriadau
Dolenni allanol
-
Cychwyn gêm hoci iâ gyda Diawled Caerdydd -
Bandy yn Sweden -
Hockey in-line -
Hoci tanddŵr -
Hoci sled -
