Berberske rěcy

Berberske rěcy w afroaziskich rěcach

Berberske rěcy słušaju k afroaziskim rěcam. Jo to 24 rěcow, z togo 5 wumarłych, powěda je 45 mil. luźi w pódwjacornej Africe.

Rěcy a rozšyrjenje

Rozšyrjenje wšakorakich berberskich rěcow

Berberske rěcy powědaju se w šyrokem źělu pódpołnocneje Afriki, wót Nila na pódzajtšu až k Atlantikoju na pódwjacorje a wót Srjejźnego mórja na pódpołnocy k Nigeroju na pódpołdnju. Pó francojskej kolonizaciji w 19.stolěśu jo wjeliki źěl Berberow z pódpołnocnej Afriki do Europy pśišeł. Głowny źěl tych Berberow jo źinsa we Francojskej.

Pódzajtšna kupka

  • Audžila (Libyska: Cyrenaika, 3.000)
  • Sokna (Libyska: Tripoliska, 5.500)
  • Siwi (Egyptojska: Oaza Siwa, 5.000)
  • Elfoqaha (Libyska: Oaza Elfoqaha w Fezzanje, wumarła)

Pódpołnocna kupka

Pódpołnocna kupka twori dialektny kontinuum w Marokku, Algeriskej a Tuneziskej.

  • Atlaska Berberšćina: Kupka wobpśimujo někotare narěcowe kupki na pódwjacorje, marokkańskego źěla Atlasa.
    • Judeo-berberiska rěc (Israel, něga Marokko, 2.000 luźi)
    • Tašelhit (Marokko a Algeriska, něźi 3 mil.)
    • Tamazight (Marokko, Algeriska a Melilla, něźi 9 mil.)
  • Chenoua (100.000 w Algeriskej)
  • Kabylšćina (Algeriska, 6 mil.)
  • Zenati jo zgromadne zapśimjeśe za někotare rěcy, kótarychž teritorium rozšyrjenja dosega wót pódwjacorneje Libyskeje do pódpołnocnego Marokka.
    • pódzajtšna Zenati
      • Ghadames (Libyska, 4000)
      • Nafusi (Libyska a Tuneziska, 167.000)
      • Sened (Tuneziska, wumarła)
    • Ghomara (Marokko, wumarła)
    • Mzab-Wargla (Rěc Mzabitow)
      • Taznatit (Algeriska, 40.000)
      • Tumzabt (Algeriska, 70.000)
      • Tagargrent (Algeriska, 5.000)
      • Temacine Tamazight (Algeriska, 6.000)
    • Rif
      • Tarifit (Marokko, Algeriska, 1,7 mil.)
      • Senhaja de Srair (Marokko, wumarła)
    • Chaouia (Algeriska, 2,7 mil.)
    • Tidikelt (Algeriska, 9.000)

Tuaregšćina

  • Pódpołnocna Tuaregšćina
    • Tamahaq/Tahaggart (Algerien, Libyen, Niger, 62.000)
  • Pódpołdnjowa Tuaregšćina

Zenaga

Njejasne rěcy

  • Guanche: wumarła rěc prawobydlarjow Kanariskich kupow (Špańska)
  • Libyska rěc (Numidišćina, stara libyšćina): antikna, w pódpołnocnej Africe powědana rěc, lěbda wugódana až na źinsajšny źeń

Literatura

Pśeglěd

  • André Basset: La langue berbère. Handbook of African Languages, part I. Oxford University Press, Oxford 1952
  • Lamara Bougchiche: Langues et littératures berbères des origines à nos jours. Bibliographie internationale. Ibis Press, Paris 1997 ISBN 2-910728-02-1.
  • Moha Ennaji (Hrsg.): Berber Sociolinguistics. (Joshua A. Fishman: International Journal of the Sociology of Language, Band 123) Mouton de Gruyter, Berlin/New York 1997. ISSN 0165-2516
  • Ekkehard Wolff: Die Berbersprachen. In: Bernd Heine, Thilo C. Schadeberg und Ekkehard Wolff: Die Sprachen Afrikas. Buske, Hamburg 1981, ISBN 3-87118-496-9

Słowniki

Literatura k wažnym jadnotliwym rěcam

  • Jeffrey Heath: Grammar of Tamashek (Tuareg of Mali). (Mouton Grammar Library, 35) Mouton de Gruyter, Den Haag 2005. ISBN 3-11-018484-2