Αλέξιος Α΄ Μέγας Κομνηνός

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 22/05/2015.

Αλέξιος Α΄ Μέγας Κομνηνός
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1182 (περίπου)[1] Κωνσταντινούπολη
Θάνατος	1  Φεβρουαρίου 1222[1] Τραπεζούντα
Χώρα πολιτογράφησης	Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά[2]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Θεοδώρα Αξούχαινα (από 1201)[3]
Τέκνα	Μανουήλ Α΄ Μέγας Κομνηνός Ιωάννης Α΄ Αξούχος[4] Κομνηνή[4]
Γονείς	Μανουήλ Κομνηνός και Ρουσουδάν (κόρη του Γεωργίου Γ΄ της Γεωργίας)
Αδέλφια	Δαυίδ Κομνηνός
Οικογένεια	Δυναστεία Μεγάλων Κομνηνών
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1204–1222)
δεδομένα

Ο Αλέξιος Α΄ Μέγας Κομνηνός (1182 - 1 Φεβρουαρίου 1222) υπήρξε ο ιδρυτής της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας από το 1204 ως το 1222. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος του βυζαντινού αξιωματούχου Μανουήλ Κομνηνού και της Ρουσουδάν των Βαγρατιδών, κόρης του βασιλιά της Γεωργίας Γεωργίου Γ΄. Ήταν εγγονός του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού, ο οποίος μετά από στάση, καθαιρέθηκε και εκτελέστηκε το 1185. Ο Μανουήλ τυφλώθηκε κατά τη διάρκεια της στάσης και πιθανόν να πέθανε, πάντως το σίγουρο είναι ότι δεν μνημονεύεται σε καμία ιστορική πηγή στο εξής. Ο αδελφός του Δαυίδ χρημάτισε διοικητής Θεσσαλονίκης όμως εγκατέλειψε τους κατοίκους κατά την πολιορκία των Νορμανδών και οι Νορμανδοί άλωσαν την πόλη και κατέσφαξαν χιλιάδες Θεσσαλονικείς (1185).

Η δημιουργία της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας

Ο Αλέξιος είχε δυο γιους, τους «καίσαρες» Αλέξιο και Δαυίδ. Η μητέρα του Ρουσουδάν κατέφυγε ή στη Γεωργία ή στις νότιες ακτές του Εύξεινου Πόντου.Τ ον τελευταίο μήνα πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης του 1204, ο Αλέξιος κατέλαβε την Τραπεζούντα με τη βοήθεια γεωργιανών στρατευμάτων που του παρείχε η θεία του, βασίλισσα Θαμάρ της Γεωργίας.

Ο νέος άρχοντας ήταν τότε μόλις είκοσι δύο ετών. Οι Κομνηνοί ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, όπου κατάγονταν κιόλας από εκεί (συγκεκριμένα από την Παφλαγονία^{[εκκρεμεί παραπομπή]}). Το 1182 ο παππούς του Ανδρόνικος Α΄ είχε το προσωπικό του κάστρο στο Οιναίον, μεταξύ Τραπεζούντας και Σινώπης. Και οι τρεις αυτές πόλεις, υπάχθηκαν εξαρχής στο νεοσύστατο κράτος του Αλεξίου. Εν τω μεταξύ ο αδελφός του Δαυίδ, με τη βοήθεια Γεωργιανών και εντόπιων μισθοφόρων, κατέκτησε όλες τις περιοχές στα νότια παράλια του Εύξεινου Πόντου, προελαύνοντας δυτικά προς την Παφλαγονία και την Κασταμονή, την ιδιαίτερη γενέτειρα των Κομνηνών. Ο Δαυίδ κατέλαβε και την Ηράκλεια του Πόντου, πλησιάζοντας την ίδια την Κωνσταντινούπολη.

Ο Αλέξιος έλαβε τον τίτλο του «Αυτοκράτορα των Ρωμαίων» και πιθανόν και του «Μεγάλου Κομνηνού», του ιδρυτή της δυναστείας των Μεγάλων Κομνηνών. Η δυναστεία αυτή επιβίωσε για 257 έτη, η μακροβιότερη (όπως έγραψε ο Βησσαρίων) της βυζαντινής ιστορίας.^[5] Η Αυτοκρατορία αυτή εκτεινόταν δυτικά, από την Ηράκλεια, ως ανατολικά τη Σωτηριούπολη και τη Γεωργία. Επίσης κατείχε και τμήμα της Κριμαϊκής χερσονήσου (Περατείας). Η απώλεια της Σινώπης το 1214, απομόνωσε την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από αυτήν της Νίκαιας. Η εξωτερική πολιτική της Τραπεζούντας σε γενικές γραμμές επικεντρώνονταν στις σχέσεις με τη γειτονική Γεωργία, το Σουλτανάτο του Ικονίου, τις ιταλικές ναυτικές δυνάμεις (ιδιαίτερα τη Γένοβα) και τα εμιράτα του Ερζερούμ και Ερζιτζάν.

Σε γενικές γραμμές διατηρήθηκε αφενός η στενή συμμαχία με τη Γεωργία και αφετέρου οι αδιάκοπες πολεμικές συγκρούσεις με τους Σελτζούκους Τούρκους.

Πόλεμοι με τη Νίκαια και τους Σελτζούκους

Ο Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρης της Νίκαιας έγινε από το 1204 ο αδιαφιλονίκητος κυρίαρχος της δυτικής Μικράς Ασίας και στέφθηκε επίσημα Αυτοκράτορας το 1208. Οι Λατίνοι στην Κωνσταντινούπολη ήταν απασχολημένοι με τους Βουλγάρους στα Ευρωπαϊκά εδάφη. Μόνο ο Λάσκαρης και οι Σελτζούκοι, είχαν κάποια εκτεταμένη εξουσία στα Μικρασιατικά εδάφη.

Ο Σελτζούκος Σουλτάνος του Ικονίου Κάυ Χοσρόης, πολιόρκησε την Τραπεζούντα το 1205/1206. Ο Δαυίδ, μετά από προκλήσεις του Λάσκαρη, έστειλε τον στρατηγό του Συναδηνό να καταλάβει τη Νικομήδεια. Όμως η στρατηγική ικανότητα του Λάσκαρη οδήγησε τον Συναδηνό σε ενέδρα, με αποτέλεσμα να αποδεκατιστεί ο στρατός του και ο ίδιος να κρατηθεί αιχμάλωτος. Ο Δαυίδ, βλέποντας ότι απειλείται, ζήτησε τη βοήθεια των Λατίνων, οι οποίοι όμως τελικά δεν ενήργησαν αποφασιστικά, καθώς ήταν απασχολημένοι εκείνο το διάστημα με τους Βουλγάρους. Μετά από μικρές αψιμαχίες στην περιοχή, το όριο των δύο κρατών παρέμεινε δυτικά της Ηράκλειας.

Όταν το 1214 ο νέος Σελτζούκος Σουλτάνος Κάυ Καούς Α΄ κατέλαβε τη Σινώπη, ο Δαυίδ σκοτώθηκε στις συγκρούσεις και ο Αλέξιος αναγκάστηκε να γίνει φόρου υποτελής. Η απώλεια της Σινώπης μετατόπισε το δυτικό σύνορο της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας από την Ηράκλεια στους ποταμούς Ίριδα και Θερμόδοντα, μόλις 250 χιλιόμετρα από την πόλη της Τραπεζούντας.

Τον διαδέχθηκε πρώτα ο γαμπρός του Ανδρόνικος Α΄ Γίδος (1222-35) και έπειτα οι γιοί του Ιωάννης Α΄ (1235-38) και Μανουήλ Α΄ (1238-63).

Οικογένεια

Ο Αλέξιος νυμφεύτηκε την Τραπεζούντια ευγενή Θεοδώρα Αξούχαινα, μάλλον κόρη του 3ου εξαδέλφου του Ιωάννη Κομνηνού Αξούχου του Παχύ και είχαν τέκνα:

• Ιωάννης Α΄ απεβ. 1238, αυτοκράτορας της Τραπεζούντας.
• Μανουήλ Α΄ απεβ. 1238, αυτοκράτορας της Τραπεζούντας.
• (κόρη), παντρεύτηκε τον Ανδρόνικο Α΄ Γίδο αυτοκράτορα της Τραπεζούντας.
• (;) Ιωαννίκιος, βασανίστηκε και κλείστηκε σε μονή, όταν ο Μανουήλ Α΄ έγινε αυτοκράτορας.

Ο Αλέξιος απεβίωσε στις 1 Φεβρουαρίου 1222. Ο γαμπρός του Ανδρόνικος Α΄ Γίδος τον διαδέχτηκε στον θρόνο.

Παραπομπές

Πηγές

• Donald Nicol, Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,μτφρ.Ευγένιος Πιερρής, εκδ.Ελληνική Ευρωεκοδοτική, Αθήνα, 1993, σελ.46-47

Γενεαλογία Μεγάλων Κομνηνών