Γκρόσεν

Το γκρόσεν, γερμ.: groschen (από το λατινικά: grossus‎‎ i.e. «χοντρό», μέσω του Παλαιού Τσεχικού groš) ήταν το όνομα , μερικές φορές στην καθομιλουμένη, για ένα αργυρό νόμισμα, που χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες πολιτείες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και σε άλλα μέρη της Ευρώπης.

Το όνομα εισήχθη στη Γαλλία του 13ου αιώνα ως [denarius] grossus, δηλ. «χοντρό δηνάριο», απ’ όπου προέρχονται το παλαιό Γαλλικό gros, το Ιταλικό grosso, το Μέσο Άνω Γερμανικό gros(se), το Ολλανδικό grōte και το Αγγλικό groat. Τον 14ο αι. εμφανίστηκε το Παλαιό Τσεχικό groš,^[1], από όπου προέρχεται το σύγχρονο γερμανικό groschen.

• αλβανικά: grosh‎‎
• Γλώσσες από την Εκκλησιαστική Σλαβικήγλώσσα: βουλγαρικά, Βορειο-μακεδονικά, Ρωσικά και Σερβο-Κροατικά: грош (groš), ουκρανικά : грош (hroš)
• ολλανδικά: groot‎‎
• εσθονικά: kross‎‎
• γαλλικά: gros‎‎
• ουγγρικά: garas‎‎
• λιθουανικά: grašis‎‎
• πολωνικά: grosz‎‎
• ρουμανικά: groș‎‎
• Yiddish (grošn)

Το qirsh, gersh, grush, γρόσι (grósi) και kuruş είναι τα αραβικά, αμχαρικά, εβραϊκά, ελληνικά και τουρκικά ονόματα αντίστοιχα, για τις ονομαστικές ονομασίες εντός και γύρω από τα εδάφη, που προηγουμένως ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία προερχόμενα από την ίδια Iταλική προέλευση.

Ονόματα όπως Groschen, grossus / Grossi, grosso, grossone, grosz, gros, groš, groat, groten, garas, κ.λπ. χρησιμοποιήθηκαν κατά τον Μεσαίωνα για όλα τα παχιά αργυρά νομίσματα, σε αντίθεση με λεπτά αργυρά νομίσματα, όπως δηνάρια ή πέννες. Ιστορικά ήταν ίσο μεταξύ μερικών και δώδεκα δηναρίων.

Ο τύπος εισήχθη το 1271 από τον Μάινχαρντ Β΄ δούκα του Τιρόλου στο Μεράνο. Το παράδειγμα τού 1286 που απεικονίζεται εδώ, ζυγίζει 1,45 grams (22,4 gr), έχει επιγραφή ME IN AR DVS και Διπλό Σταυρό στην εμπρόσθια όψη και DUX TIROL και τον αετό του Τιρόλου στην οπίσθια όψη.

Κόβονταν από τον Μεσαίωνα στις εξής περιοχές:

• Τιρόλο (από το 1271)
• Αγγλία (από το 1279, το γκρόατ) ^[2]
• Βοημία (από το 1300, το γκρόσεν της Πράγας, που υιοθετήθηκε αργότερα από τις περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης)
• Πολωνία (από το 1367, το [[Κρακοβία grosz|grosz της Κρακοβίας]], 3,2 grams (49 gr) αργύρου, που ισοδυναμεί με 12 δηνάρια)
• Μολδαβία (από τη βασιλεία του Πέτρου Α΄, 1375–1391)
• Ο τύπος κόπηκε επίσης σε διάφορες εποχές στο Δουκάτο του Λουξεμβούργου, όπως το 22 χιλιοστών ¹⁄₂ γκρος, που παρήχθη από το 1418 έως το 1425 υπό τον Ιωάννη Γ΄ τον Αδυσώπητο, δούκα της Βαυαρίας, με ελαφρώς ποικίλες επιγραφές "IOΗAΝ DVX BAVAR Z FILIVS" στον εμπροσθότυπο και "MONE NOVA LUCE BURS" στην πίσω όψη.^[3]

Αργότερα η παράδοση του γκρόσεν έπεσε στις περισσότερες πολιτείες, ενώ άλλες συνέχισαν να κόβουν μόνο νομίσματα μικρότερα από το αρχικό νόμισμα. Στην Πολωνία για παράδειγμα, από το 1526 περιελάμβαναν νομίσματα του ¹⁄₂ grosz, 1 grosz, 1 ¹⁄₂ grosz, 2 grosz, 3 grosz, 4 grosz και 6 grosz. Το βάρος τους έπεφτε σταθερά στα 1,8 grams (28 gr) αργύρου και από το 1752 αντικαταστάθηκαν από χάλκινα νομίσματα με το ίδιο όνομα.

Emergency issue currency for the Siege of Kolberg (1807), 4 groschen

Στη Γερμανία, το όνομα γκρόσεν (τόσο στον ενικό όσο και στον πληθυντικό) αντικατέστησε το σελίνι (schilling) ως το κοινό όνομα για ένα 12 pfennig κέρμα. Τον 18ο αι. χρησιμοποιήθηκε κυρίως στις βόρειες πολιτείες ως αξία νομίσματος ¹⁄₂₄ ενός Reichsthaler (ίσο με¹⁄₃₂ ενός Conventionsthaler). Τον 19ο αι. ξεκινώντας το 1821 από την Πρωσία, εισήχθη ένα νέο νομισματικό σύστημα, στο οποίο το γκρόσεν —συχνά ονομάζεται silbergroschen (Πρωσία, από το 1821) ή neugroschen (Σαξονία, από το 1840) για να το ξεχωρίσουμε από το παλαιότερο γκρόσεν- άξιζε ¹⁄₃₀ ενός thaler ή taler. Μετά τη Γερμανική ενοποίηση και δεκαδικοποίηση, το γκρόσεν αντικαταστάθηκε από το 10 πφένικ νόμισμα και το γρόσεν παρέμεινε ένα παρωνύμιο για το κέρμα των 10 πφένικ μέχρι την εισαγωγή του ευρώ. Για τον ίδιο λόγο, το όνομα sechser (sixer) παρέμεινε σε χρήση περιφερειακά για το μισό γκρόσεν νόμισμα των 5 πφένικ.

Υπάρχει ένα ροντό τού Μπετόβεν για πιάνο, έργο 129 (του 1795) με τίτλο "Η οργή για τα χαμένα groschen" ("Die Wut über den verlorenen Groschen"), γνωστού ως "Οργή για μία χαμένη πέννα ").

Τον τελευταίο καιρό, το όνομα χρησιμοποιήθηκε από τρία νομίσματα σε κυκλοφορία:

• Στην Πολωνία, ένα grosz (πληθυντικός: grosze ή groszy, ανάλογα με τον αριθμό) είναι το ¹⁄₁₀₀ μέρος ενός ζλότυ
• Στην Αυστρία, ένα γκρόσεν (πληθυντικός: γκρόσεν) ήταν το ¹⁄₁₀₀ μέρος ενός σελινίου (1924–38 και 1945–2001)
• Στην Τουρκία, ένα kuruş είναι το 1/100 μέρος της λίρας.

Ομοίως στη Γερμανία το γκρόσεν παρέμεινε ένας όρος της καθομιλούμενης για το νόμισμα των 10 πφένικ, έτσι το ¹⁄₁₀ μέρος και τα δύο του (δυτικού γερμανικού) Μάρκου και του ανατολικογερμανικού μάρκου. Η λέξη έχει χάσει τη δημοτικότητά της με την εισαγωγή του ευρώ, αν και μπορεί ακόμη να ακούγεται κατά καιρούς, ειδικά από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Η κοινή λέξη της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας για τα χρήματα, hroshi, προέρχεται από τη λέξη "grosh."

Στη Βουλγαρία, το grosh ( Κυριλλικά : грош ) χρησιμοποιήθηκε ως νόμισμα μέχρι την εισαγωγή του λεβ τον 19ο αιώνα.

Στην Παλαιστίνη κατά τη διάρκεια της βρετανικής εντολής, το grush ήταν ένα νόμισμα με μια τρύπα, αξίας¹⁄₁₀₀ μέρος της λίρας (δέκα χιλιοστά ). Πήρε το όνομά του από ένα οθωμανικό νόμισμα. Όταν η λίρα αντικαταστάθηκε από τη λίρα μετά την ισραηλινή πολιτεία το 1948, το όνομα μεταφέρθηκε σε ένα νόμισμα (που δεν είχε πλέον τρύπα) αξίας¹⁄₁₀₀ μιας λίρας (δέκα περούτο, αργότερα μια αγορά). Το όνομα παρέμεινε για λίγο μετά την αντικατάσταση της λίρας από το σέκελ το 1980 (μία νέα αγορά, αξίας δέκα παλαιών αγορό), αλλά σταδιακά έχασε τη θέση της ως όνομα ενός συγκεκριμένου νομίσματος. Τώρα είναι αργκό για πολύ μικρή αξία.^[4]

Η Αυστρία εισήγαγε το Groschen το 1924 ως υποδιαίρεση του schilling . Αποκαταστάθηκε, μαζί με το schilling , το 1945 και συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι την εισαγωγή του ευρώ το 2002.

Στη ρωσική γλώσσα υπάρχει μια σαρκαστική έκφραση "ένα γκρος είναι η τιμή" (ρωσικά: грош цена‎‎) που χρησιμοποιείται μεταφορικά, για πράγματα που δεν αξίζουν τίποτα.

• γκρόσεν Πράγας
• γκρος Κρακοβίας
• Guldengroschen (χρυσό γκρόσεν)
• Silbergroschen (αργυρό γκρόσεν)
• Neugroschen (νέο γκρόσεν)
• Die Dreigroschenoper, Η όπερα των τριών γκρόσι
• Κιρς
• κουρούς
• γκρόατ (νόμισμα)
• γκρόσο Βενετίας