Ζγκοζέλετς

Συντεταγμένες: 51°9′10″N 15°0′0″E / 51.15278°N 15.00000°E / 51.15278; 15.00000

Ζγκορζέλετς
Σημαία Έμβλημα
Ζγκορζέλετς 51°9′10″N 15°0′0″E
Χώρα	Πολωνία
Διοικητική υπαγωγή	Πόβιατ Ζγκοζέλετς
Έκταση	15,88 km²
Υψόμετρο	209 μέτρα
Πληθυσμός	29.966 (31  Μαρτίου 2021)[1]
Ταχ. κωδ.	59-900–59-903
Ζώνη ώρας	UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

To Ζγκορζέλετς (πολωνικά: Zgorzelec, γερμανικά: Görlitz, σιλεσικά: Gorlice, άνω σορβικά: Zhorjelc, κάτω σορβικά: Zgórjelc, τσεχικά: Zhořelec) είναι πόλη στη νοτιοδυτική Πολωνία, με 32.322 κατοίκους (2012). Βρίσκεται στο Βοεβοδάτο Κάτω Σιλεσίας (το 1975-1998 ανήκε στο πρώην Βοεβοδάτο Γιελένια Γκούρα). Είναι η έδρα του Πόβιατ Ζγκοζέλετς και της Γκμίνα Ζγκοζέλετς (αν και δεν αποτελεί μέρος της, καθώς το Ζγκορζέλετς είναι αστική γκμίνα). Το Ζγκορζέλετς βρίσκεται στον λουσατιανό (δυτικό) Νάισσε, στο μεταπολεμικό σύνορο Γερμανίας-Πολωνίας. Το Ζγκορζέλετς γειτνιάζει με το Γκέρλιτς, του οποίου ήταν το ανατολικό τμήμα της πόλης μέχρι το 1945.

Ιστορία

Μεσαίωνας

Μέχρι το 1945, οι σύγχρονες πόλεις Ζγκορζέλετς και Γκέρλιτς ήταν μια ενιαία οντότητα: μέχρι εκείνο το σημείο είχαν κοινή ιστορία. Η ημερομηνία της ίδρυσης της πόλης είναι άγνωστη. Το Ζγκορζέλετς/Γκέρλιτς αναφέρεται για πρώτη φορά το 1071^[2] ως ένα μικρό σορβικό χωριό με το όνομα Γκόρελιτς στην Άνω Λουσατία. Το Ζγκορζέλετς κατακτήθηκε από τον Πολωνό δούκα και μέλλοντα βασιλιά Μπόλεσουαφ Α΄ το 1002. Η πόλη ήταν μέρος της Πολωνίας μέχρι το 1031 κατά τη βασιλεία του Μπολέσουαφ Α΄ και του Μιέσκο Β΄. Το 1031 η πόλη υποτάχθηκε ξανά στο μαργραβάτο του Μάισσεν, ενώ λίγο αργότερα εντάχθηκε στη Βοημία. Στον 13ο αιώνα το χωριό μετατράπηκε σταδιακά σε πόλη. Έγινε πλούσιο λόγω της τοποθεσίας της στην οδό Ρεγία, μιας αρχαίας και μεσαιωνικής εμπορικής οδού. Το 1319 η πόλη εντάχθηκε στο δουκάτο του Γιαβόρ και αργότερα επανεντάχθηκε στη Βοημία.

Στους επόμενους αιώνες, από το 1346, ήταν πλούσιο μέλος της Ένωσης Έξι Πόλεων της Άνω Λουσατίας, η οποία αποτελούταν από τις πόλεις Μπάουτσεν, Γκέρλιτς, Κάμεντς, Λούμπαν, Λέμπαου, Τσίταου. Η πόλη Γκόρλιτσε στη νότια Πολωνία ιδρύθηκε κατά τη βασιλεία του Καζιμίρου του Μέγα από Γερμανούς αποίκους πρώην κατοίκους του Γκέρλιτς, κατά τη διάρκεια των τελευταίων φάσεων της επέκτασης των Γερμανών προς ανατολάς (σε αυτή τη περίπτωση έγινε από τους Γερμανούς των Δασών).

Σύγχρονη εποχή

Στον 15ο αιώνα, η πόλη κατακτήθηκε από τους Ούγγρους, ωστόσο λίγο αργότερα επέστρεψε στη Βοημία. Αφού υπέφερε για χρόνια κατά τον Τριαντακονταετή πόλεμο, το 1635 η Άνω Λουσατία, συμπεριλαμβανομένου του Γκέρλιτς, πέρασε στη Σαξονία. Από το 1697 η πόλη κυβερνόταν από Πολωνούς βασιλείς και σάξονες εκλέκτορες. Η μία από τις δύο κύριες διαδρομές που συνέδεαν τη Βαρσοβία με τη Δρέσδη περνούσε από τη πόλη εκείνη την εποχή.^[3]

Το 1815, μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους, το Γκέρλιτς πέρασε στην Πρωσία σύμφωνα με το Συνέδριο της Βιέννης. Το 1871, η πόλη έγινε μέρος της Γερμανικής επαρχίας της Πρωσίας, μετά τη Γερμανική ενοποίηση του 1871. Το Γκέρλιτς ήταν μέρος της πρωσικής επαρχίας της Σιλεσίας από το 1815 έως το 1945. Από το 1919 έως το 1938 και από το 1941 έως το 1945, η πόλη ήταν μέρος της Κάτω Σιλεσίας, επαρχίας του Ελεύθερου κράτους της Πρωσίας της Γερμανίας.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στην πόλη βρισκόταν ένα γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου, το Στάλαχ 8-Α.^[4]

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Η συνθήκη του Ζγκορζέλετς υπεγράφη μεταξύ της Πολωνίας και της Ανατολικής Γερμανίας στο κοινοτικό κέντρο της πόλης το 1950. Η γραμμή Όντερ-Νάισσε ορίστηκε ως το σύνορο μεταξύ Πολωνίας και Ανατολικής Γερμανίας. Το Γκέρλιτς, το οποίο βρισκόταν στον Νάισσε, διαιρέθηκε μεταξύ των δύο χωρών. Το γερμανικό μέρος διατήρησε την ονομασία Γκέρλιτς, ενώ το πολωνικό τμήμα ονομάστηκε Ζγκορζέλετς. Οι Γερμανοί και Σόρβοι κάτοικοι της πόλης απελάθηκαν, ενώ η πόλη κατοικήθηκε από Πολωνούς και Έλληνες.

Ξεκινώντας από το 1948, περίπου 10.000 πρόσφυγες του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, κυρίως κομμουνιστές παρτιζάνοι, έγιναν δεκτοί στην Πολωνία και μετοίκησαν κυρίως στο Ζγκορζέλετς. Υπήρχαν ελληνικά σχολεία, ελληνικό γηροκομείο, και εργοστάσιο στο οποίο εργάζονταν Έλληνες. Η πλειοψηφία των προσφύγων επέστρεψαν στην Ελλάδα, αλλά μια μειοψηφία τους παραμένει στην πόλη μέχρι σήμερα (δείτε Έλληνες της Πολωνίας). Η ελληνική κοινότητα του Ζγκορζέλετς συνέβαλε στην κατασκευή της Ορθόδοξης Εκκλησίας Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης το 2002. Από το 1999, στην πόλη λαμβάνει χώρα ένα Διεθνές Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού.^[5]

Από την πτώση του κομμουνισμού το 1989, το Ζγκορζέλετς και το Γκέρλιτς έχουν αναπτύξει στενή πολιτική σχέση. Δύο από τις δεκάδες γέφυρες που διέσχιζαν τον Νάισε είχαν ανατιναχθεί από τις υποχωρούμενες γερμανικές δυνάμεις κατά το τέλος του Β΄ΠΠ, ωστόσο αυτές οι γέφυρες έχουν ανακατασκευαστεί. Ένα δρομολόγιο λεωφορείου συνδέει τις δύο πόλεις. Υπάρχει κοινή αστική διοίκηση και ετήσιες κοινές συνεδριάσεις των δημοτικών συμβουλίων του Γκέρλιτς και του Ζγκορζέλετς. Το 2006 οι δύο πόλεις προτάθηκαν για τον τίτλο της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Πολιτισμού 2010. Ελπιζόταν ότι η κριτική επιτροπή θα πειστεί από την ιδέα της πολωνογερμανικής συνεργασίας, ωστόσο ο τίτλος πέρασε στο Έσσεν, με το Γκέρλιτς/Ζγκορζέλετς να τερματίζουν στη δεύτερη θέση.

Αξιοθέατα

• Δημοτικό Σπίτι Πολιτισμού (Miejski Dom Kultury, Μιέισκι ντομ κουλτούρι)
• Πολωνοσαξονικό ταχυδρομικό ορόσημο του βασιλιά Αυγούστου Β΄ και η ανακατασκευασμένη Ταχυδρομική Πλατεία (Plac Pocztowy, Πλατς Ποτστοβί)
• Στρατιωτικό κοιμητήριο του Δευτέρου Πολωνικού Στρατού - ένα από τα μεγαλύτερα στρατιωτικά κοιμητήρια στην Πολωνία
• Ιστορικά πάρκα
• Ελληνική λεωφόρος (Bulwar Grecki, Μπούλβαρ Γκρέτσκι) με θέα προς το Γκέρλιτς
• Παλιά σπίτια στο κέντρο της πόλης
• Πρώην τρίκυκλος μύλος (Młyn trójkołowy)
• Παλάτι στο Ζγκορζέλετς-Ούγιαζντ, χτισμένο σε ρυθμό μπαρόκ

Μεταφορές

Το Ζγκορζέλετς εξυπηρετείται από τους σιδηροδρομικούς σταθμούς Ζγκορζέλετς (στο νότιο τμήμα της πόλης) και Ζγκορζέλετς Μιάστο (στο ανατολικό τμήμα της πόλης).

Αθλητισμός

Η ομάδα ανδρών του συλλόγου καλαθοσφαίρισης Τούρουφ Ζγκορζέλετς έπαιζε στην πρώτη κατηγορία καλαθοσφαίρισης Πολωνίας μέχρι το 2018. Το 2014 κέρδισε για πρώτη φορά το πρωτάθλημα και συμμετείχε στην Ευρωλίγκα.

Διεθνείς σχέσεις

Αδερφοποιημένες πόλεις

Το Ζγκορζέλετς είναι αδελφοποιημένο με τις παρακάτω πόλεις:

• Αβιόν, Γαλλία
• Νάουσα, Ελλάδα (1998)^[6]
• Μύρχοροντ, Ουκρανία
• Γκέρλιτς, Γερμανία

Εικόνες

• 
  Άποψη του Ζγκοζέλετς από αέρος
• 
  Οδός Βαρσάβσκα
• 
  Αμφιθέατρο του Ζγκοζέλετς
• 
  Γέφυρα που συνδέει το Ζγκοζέλετς με το Γκέρλιτς
• 
  Εκκλησία του Αγίου Ιωσήφ
• 
  Πάρκο Αντρζέι Μπουαχάνιετς
• 
  Πάρκο Ουγιαζντόφσκι
• 
  Ελληνική λεωφόρος (Bulwar Grecki)
• 
  Σπίτια στην οδό Πιουσούντσκιεγκο
• 
  Οδός Οκρζέι (Ulica Okrzei)
• 
  Πινακίδα στα σύνορα της Πολωνίας με τη Γερμανία στο Ζγκοζέλετς

Αξιοσημείωτοι κάτοικοι

• Γιάκομπ Μπέμε, Γερμανός θεολόγος
• Αγκάτα Κορτς, Πολωνή κολυμβήτρια
• Χονοράτα Σκάρμπεκ, Πολωνή τραγουδίστρια
• Γκρζέγκορζ Ζμία, τερματοφύλακας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ζγκοζέλιτσε, στο Γεωγραφικό Λεξικό του Βασιλείου της Πολωνίας (1895) (Πολωνικά)
• Επίσημη δημοτική πύλη (στα πολωνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ελληνικά και ουκρανικά)
• Τουριστική πύλη (Πολωνικά) (Αγγλικά) (Γερμανικά)
• Αστική πύλη (στα πολωνικά)
• Πύλη για το Ζγκοζέλετς (στα πολωνικά)
• Διαδικτυακή πύλη του Γκέρλιτς (Γερμανικά) (Αγγλικά) (Πολωνικά)
• Γέφυρα της Παλιάς Πόλης (διαδικτυακή κάμερα)

Παραπομπές