Κωνσταντίνος Άγγελος

Ο Κωνσταντίνος Άγγελος (1093 - μετά το 1166) ήταν Βυζαντινός αριστοκράτης που ανέβηκε στις Βυζαντινές κοινωνικές τάξεις μετά τον γάμο του με μια σύζυγο από την Δυναστεία των Κομνηνών. Έγινε σημαντικός Βυζαντινός στρατάρχης την εποχή που ήταν αυτοκράτορας ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός, πολέμησε στα δυτικά και νότια Βαλκάνια και εναντίον των Νορμανδών. Ο Κωνσταντίνος Άγγελος είναι ο γενάρχης του Οίκου των Αγγέλων που κυβέρνησε την Βυζαντινή Αυτοκρατορία (1185 - 1204), το Δεσποτάτο της Ηπείρου (1205 - 1318) και την Αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης (1224 - 1246).

Η οικογένεια του καταγόταν από την Φιλαδέλφεια και ανήκε στην τοπική αριστοκρατία της πόλης^[4]. Το επώνυμό του θεωρείται συχνά ότι σχετίζεται με τους αγγέλους, αλλά πιθανότερα προέρχεται από το τοπωνύμιο Άγγελ, κοντά στην Άμιδα της Άνω Μεσοποταμίας.^[5] Η ιστορικός Σουζάννα Bίττεκ ντε Γιονγκ αναφέρει ότι ο Κωνσταντίνος ήταν γιος ενός πατρικίου, του Μανουήλ Αγγέλου, γαιοκτήμονα στις Σέρρες του οποίου τα εδάφη είχε επιβεβαιώσει με χρυσόβουλο ο Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης, αλλά αυτό θεωρείται απίθανο από άλλους ερευνητές^[6]. Ο Κωνσταντίνος Άγγελος παρά την χαμηλή του καταγωγή ήταν πολύ γενναίος και όμορφος, κέρδισε την λατρεία της πριγκίπισσας Θεοδώρας Κομνηνής τέταρτης κόρης του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού και της Ειρήνης Δούκαινας. Η Θεοδώρα είχε παντρευτεί σε προηγούμενο γάμο τον Κωνσταντίνο Κουρτίκη αλλά ο σύζυγος της πέθανε χωρίς να αποκτήσουν παιδιά^[7]. Ο γάμος έγινε λίγο μετά τον θάνατο του Αλεξίου Α΄ (1122), η μητέρα της απέρριψε τον γάμο και οι σχέσεις της με την Θεοδώρα ήρθαν σε ένταση όπως φαίνεται και από τις τελευταίες διατάξεις στο Τυπικό της Εκκλησίας^[6].

Ο γάμος του Κωνσταντίνου τον έβγαλε από την αφάνεια και τον ανέβασε σύντομα στις ανώτερες Βυζαντινές τάξεις με τον τίτλο του «Σεβαστουπέρτατου^[8]». Ο τίτλος δόθηκε στους συζύγους των μικρότερων θυγατέρων του αυτοκράτορα, ο Κωνσταντίνος Άγγελος ήταν ένας από τους πρώτους κατόχους^[9]. Οι δραστηριότητες του όταν ήταν αυτοκράτορας ο κουνιάδος του Ιωάννης Β΄ Κομνηνός είναι άγνωστες αλλά όταν τον διαδέχθηκε ο γιος του Μανουήλ Α΄ Κομνηνός τόσο ο ίδιος όσο και οι αδελφοί του Νικόλαος, Ιωάννης και Μιχαήλ είχαν μεγάλη κοινωνική άνοδο^[10]. Συμμετείχε στην Σύνοδο των Βλαχερνών στην οποία εκθρονίστηκε ο πατριάρχης Κοσμάς Β΄ Αττικός σαν αιρετικός. Ο Κωνσταντίνος Άγγελος έγινε τέταρτος σε τάξη μετά τον διάδοχο, ανώτεροι του ήταν ο Δεσπότης Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας, ο Καίσαρας Ιωάννης Ρογέριος Δαλασσηνός και ο Πανυπερσέβαστος Στέφανος Κοντοστέφανος^[11][12][13]. Το καλοκαίρι του 1149 συνόδευσε τον αυτοκράτορα Μανουήλ σε εκστρατεία στην Δαλματία. Ο Μανουήλ κατέλαβε το κάστρο της Ραζόν, άφησε τον Κωνσταντίνο στην φύλαξη της περιοχής και ξεκίνησε εκστρατεία για την κοιλάδα του Νίσαβα^[14][11].

Ο Μανουήλ προετοιμάστηκε για πόλεμο με τον Γουλιέλμο Α΄ της Σικελίας, έδωσε στον θείο του την διοίκηση του στόλου και τον διέταξε να πάει στην Μονεμβασιά και να περιμένει ενισχύσεις. Οι αστρολόγοι έπεισαν τον Κωνσταντίνο ότι αν επιτεθεί στους Σικελούς θα νικήσει, ανυπομονώντας να δεχτεί αυτοκρατορικές εντολές συνέλαβε έναν μεγάλο Σικελικό στόλο που επέστρεφε από το Χαλιφάτο των Φατιμιδών. Στην σύγκρουση που ακολούθησε οι Βυζαντινοί ηττήθηκαν και τα περισσότερα πλοία τους λεηλατήθηκαν. Ο αδελφός του Νικόλαος δραπέτευσε αλλά ο ίδιος ο Κωνσταντίνος αιχμαλωτίστηκε και έμεινε φυλακισμένος στο Παλέρμο μέχρι την χρονιά που ο Μανουήλ έκλεισε ειρήνη με τον Γουλιέλμο (1158)^[15].

Το καλοκαίρι του 1166 ο αυτοκράτορας Μανουήλ ανέθεσε στον Κωνσταντίνο Άγγελο και τον Βασίλειο Τρίψυχο να επισκευάσουν και να επεκτείνουν τις οχυρώσεις του στο Σεμλίνο, το Βελιγράδι, την Νις και γενικά να ενισχύσει τα σύνορα γύρω από τον Δούναβη. Ο Κωνσταντίνος Άγγελος οργάνωσε επιπλέον τον εποικισμό του Μπρανίτσεβο^[16]. Η ημερομηνία που πέθανε είναι άγνωστη, ήταν σίγουρα υπερήλικας, η σύζυγος του πέθανε πριν από αυτόν αφού δεν αναφέρεται μετά το 1136^[17].

Με τη Θεοδώρα Κομνηνή, κόρη του Αλεξίου Α΄ Αυτοκράτορα των Ρωμαίων απέκτησε :

• Ιωάννης Άγγελος, οι υιοί του Μιχαήλ Α' Κομνηνός Δούκας και Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας έγιναν μετά το 1204 δεσπότες Ηπείρου^[18].
• Μαρία Αγγελίνα (γεν. το 1128), παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Καμύτζη με τον οποίο απέκτησε πολλά παιδιά ανάμεσα στα οποία και ο Μανουήλ Καμύτζης^[19].
• Αλέξιος Κομνηνός Άγγελος (γεν. το 1131), έκανε έναν γιο^[20].
• Ανδρόνικος Άγγελος, οι υιοί του Ισαάκιος Β΄ Άγγελος και Αλέξιος Γ΄ Άγγελος έγιναν αυτοκράτορες Ρωμαίων. Οι αντιπαλότητά τους θα βοηθήσει τους Λατίνους που μετείχαν στην Δ΄ Σταυροφορία στην άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204)^[21].
• Ευδοκία Αγγελίνα (γεν. το 1134), παντρεύτηκε τον Βασίλειο Τζυκανδίλη Γουδέλη χωρίς να αποκτήσουν παιδιά^[22].
• Ζωή Αγγελίνα (γεν. το 1135), παντρεύτηκε τον Ανδρόνικο Συναδηνό, απέκτησε πολλά παιδιά με άγνωστα ονόματα^[6].
• Ισαάκιος Άγγελος Δούκας (γεν. το 1137), παντρεύτηκε και απέκτησε τουλάχιστον τέσσερα παιδιά^[23], μεταξύ των οποίων:
  • Κωνσταντίνος Άγγελος Δούκας σφετεριστής το 1193.

Πολλοί ιστορικοί του μεσαίωνα, πρώτος ο Δουκάγγιος έχουν καταγράψει δύο πρόσωπα με το ίδιο ονοματεπώνυμο και για πολλά χρόνια είχαν πιστέψει ότι πρόκειται για δυο ξεχωριστά πρόσωπα. Ο πρώτος Κωνσταντίνος Άγγελος ήταν ένας ευγενής από την Φιλαδέλφεια μέσης κοινωνικής τάξης που έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, παντρεύτηκε μια από τις κόρες του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού και πήρε τον τίτλο του «Πανσεβαστοϋπέρτατου». Ο δεύτερος Κωνσταντίνος Άγγελος ήταν θείος του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνού και καταγράφεται στις Βυζαντινές πηγές με τον τίτλο του «Σεβαστοϋπέρτατου». Ο Λούσιεν Στίρνον (1961) απέδειξε ότι τα δύο πρόσωπα ταυτίζονταν στον ίδιο Κωνσταντίνο Άγγελο και οι τίτλοι ήταν ουσιαστικά ο ίδιος· η πρόταση του έγινε αποδεκτή^[24].

• Βαρζός, Κωνσταντίνος (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών (PDF). A. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών. OCLC 834784634. 
• (Αγγλικά) Kazhdan, Alexander, επιμ. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Οξφόρδη και Νέα Υόρκη: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Magdalino, Paul (2002) [1993]. The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180 (στα Αγγλικά). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1. 
• Stiernon, Lucien (1961). «Notes de prosopographie et de titulature byzantines: Constantin Ange (pan)sébastohypertate» (στα γαλλικά). Revue des études byzantines 19: 273–283. doi:10.3406/rebyz.1961.1262. http://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1961_num_19_1_1262. 
• Stiernon, Lucien (1965). «Notes de titulature et de prosopographie byzantines. Sébaste et Gambros» (στα γαλλικά). Revue des études byzantines 23: 222–243. doi:10.3406/rebyz.1965.1349. http://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1965_num_23_1_1349.