Νικόλαος Α΄ της Ρωσίας
| Νικόλαος Α΄ | |
|---|---|
 | |
| Περίοδος | 19 Νοεμβρίου (1 Δεκεμβρίου), 1825 - 18 Φεβρουαρίου (2 Μαρτίου) 1855 |
| Στέψη | Κρεμλίνο |
| Προκάτοχος | Αλέξανδρος Α΄ |
| Διάδοχος | Αλέξανδρος Β΄ |
| Γέννηση | 25 Ιουνίου (6 Ιουλίου) 1796 Αγία Πετρούπολη |
| Θάνατος | 18 Φεβρουαρίου (2 Μαρτίου) του 1855 |
| Σύζυγος | Καρλόττα της Πρωσίας |
| Επίγονοι | Αλέξανδρος Β΄ Μαρία Όλγα Αλεξάνδρα Κωνσταντίνος Νικόλαος Μιχαήλ |
| Οίκος | Οίκος του Σ.Χ.Γκόττορπ |
| Πατέρας | Παύλος Α΄ της Ρωσίας |
| Μητέρα | Σοφία Δωροθέα της Βυρτεμβέργης |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ο Νικόλαος Α΄ της Ρωσίας (ρωσικά: Никола́й I Па́влович, 6 Ιουλίου 1796 - 2 Μαρτίου 1855) από τον Οίκο των Ρομανώφ ήταν αυτοκράτορας της Ρωσίας, βασιλιάς της Πολωνίας και μέγας δούκας της Φινλανδίας. Ήταν αδελφός του Αλέξανδρου Α΄ και πατέρας του Αλεξάνδρου Β΄, Αυτοκρατόρων της Ρωσίας.
Ξεκίνησε τη βασιλεία του με την καταστολή της εξέγερσης των Δεκεμβριστών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πραγματοποιήθηκε κωδικοποίηση της νομοθεσίας, όμως ενισχύθηκε η λογοκρισία και αυξήθηκε η πολιτική δίωξη. Κατεστάλησαν βίαια η Πολωνική εξέγερση (1830-31) και η επανάσταση στην Ουγγαρία (1849), ενώ διεξήχθη αιματηρός πόλεμος στον Καύκασο.
Βιογραφία
Παιδική ηλικία και μόρφωση
Ο Νικόλαος γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου (6 Ιουλίου) 1796 στο Τσάρσκογιε Σελό. Ήταν το ένατο παιδί και ο τρίτος γιος του Μεγάλου Δούκα Παύλου Πέτροβιτς (αργότερα Παύλου της Ρωσίας) και της Σοφίας Δωροθέας (Μαρίας Φιόντοροβνας), κόρης του Φρειδερίκου Β΄ Ευγένιου της Βυρτεμβέργης.[1] Γεννήθηκε πέντε μήνες πριν την άνοδο του Παύλου στο θρόνο. Σύμφωνα με την καθεστηκυία τάξη της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄, τον Νικόλαο από τη γέννησή του φρόντιζε η βασιλική γιαγιά.
Από το Νοέμβριο του 1800 δάσκαλος του Νικόλαου έγινε ο στρατηγός Μ. Λαμπρόσοφ, ο οποίος παρέμεινε δάσκαλός του μέχρι το 17ο έτος της ηλικίας του. Το 1801 ο αδελφός του, Αλέξανδρος, ανήλθε στο θρόνο. Ο Μέγας Δούκας Νικόλαος εκπαιδεύτηκε στο σπίτι του με τον αδελφό του, Μιχαήλ, από διορισμένους καθηγητές. Αλλά ιδιαίτερο ζήλο για μάθηση ο Νικόλαος δεν έδειχνε. Δεν αναγνώριζε τις ανθρωπιστικές επιστήμες, ως αυτοκράτορας υπήρξε ιδιαίτερα συντηρητικός και καταδίωξε τον Διαφωτισμό, πολιτική που ακολούθησαν και οι διάδοχοί του. Αντιπαθούσε τη Γαλλική Επανάσταση την οποία χαρακτήριζε αιμοβόρα και αθεϊστική. Κατανοούσε καλά την τέχνη του πολέμου, ήταν εξοικειωμένος με την πολεμική τεχνολογία και επέδειξε πρωτοφανή θρησκευτικό φανατισμό. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1812 και τις στρατιωτικές εκστρατείες του ρωσικού στρατού στην Ευρώπη, ο Νικόλαος εξέφρασε προθυμία να συμμετάσχει στον πόλεμο, αλλά συνάντησε άρνηση της μητέρας του.
Το 1817 παντρεύτηκε την Καρλόττα της Πρωσίας, κόρη του Φρειδερίκου Γουλιέλμου Γ΄ της Πρωσίας, η οποία ασπάστηκε την Ορθοδοξία και έλαβε το όνομα "Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα". Απέκτησαν επτά παιδιά σε διάστημα 24 χρόνων.
Ενθρόνιση
Το 1820 ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ ενημέρωσε τον νεότερο αδελφό του, Νικόλαο, και τη σύζυγό του, Αλεξάνδρα, ότι ο διάδοχος του θρόνου, Κωνσταντίνος (δευτερότοκος γιος του Παύλου), προτίθεται να παραιτηθεί από το δικαίωμά του αυτό και έτσι ο κληρονόμος του θρόνου καθίσταται ο Νικόλαος ως ο τριτότοκος γιος.[2]Στις 19 Νοεμβρίου (1 Δεκεμβρίου) 1825, ενώ βρισκόταν στο Ταγκανρόγκ, πεθαίνει ο Αλέξανδρος Α΄. Παρόλο που ο αδερφός του Κωνσταντίνος είχε παραιτηθεί του δικαιώματός του, ο Νικόλαος δεν ανέβηκε στο θρόνο, αλλά απαίτησε από τη Γερουσία να αναγνωρίσει τον Κωνσταντίνο ως τσάρο της Ρωσίας. Ο Κωνσταντίνος βρισκόταν στη Βαρσοβία και τελικά αρνήθηκε να επιστρέψει πίσω στην Αγία Πετρούπολη και παραιτήθηκε από το τσαρικό θρόνο στέλνοντας επιστολές παραίτησης στον Νικόλαο, στον πρόεδρο της Γερουσίας και στον Υπουργό Δικαιοσύνης. Ο Νικόλαος που δεν ήταν πια σε θέση να πείσει τον αδελφό του να πάρει το θρόνο και λαμβάνοντας την τελική απόρριψη του, αποφάσισε να ανεβεί στο θρόνο.
Το απόγευμα 12 Δεκεμβρίου (24 Δεκεμβρίου) έγινε η άνοδος στο θρόνο του αυτοκράτορα Νικολάου Α΄. Ο Νικόλαος Α΄ υπέγραψε στις 13 Δεκεμβρίου το πρωί. Η ορκωμοσία στην Αγία Πετρούπολη ορίστηκε για τις 14 Δεκεμβρίου. Την ημέρα εκείνη μια ομάδα αξιωματικών μιας μυστικής οργάνωσης ξεκίνησε την εξέγερση για να σταματήσει τα στρατεύματα και τη Γερουσία να ορκίσει τον νέο βασιλιά και να μην επιτρέψει την άνοδο του Νικολάου Α΄ στο θρόνο. Αλλά ο κύριος στόχος των επαναστατών ήταν η απελευθέρωση του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος της Ρωσίας, καθιέρωση μιας προσωρινής κυβέρνησης, κατάργηση της δουλοπαροικίας, θέσπιση ισότητας όλων ενώπιον του νόμου, καθιέρωση των δημοκρατικών ελευθεριών (ο τύπος, η εργασία, η ανεξιθρησκεία), εισαγωγή ορκωτών δικαστηρίων, καθιέρωση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας για όλες τις ομάδες πολιτών, εκλογή υπάλληλων, κατάργηση του κεφαλικού φόρου και αλλαγή της κυβέρνησης σε μια συνταγματική μοναρχία ή δημοκρατία. Οι επαναστάτες αποφάσισαν να μπλοκάρουν τη Γερουσία έτσι έστειλαν αντιπροσωπεία της επαναστατικής οργάνωσης να απαιτήσει από τον μητροπολίτη Μόσχας να αρνηθεί να ορκίσει τον Νικόλαο Α΄, να κηρύξει την αυτοκρατορική κυβέρνηση καθαιρετέα και να δημοσιεύσει το επαναστατικό μανιφέστο στον ρωσικό λαό. Ωστόσο η εξέγερση κατεστάλη βίαια την ίδια ημέρα, καθώς ο στρατός και η Εκκλησία παρέμεναν πιστοί στην αυτοκρατορική δυναστεία και ο αυτοκρατορικός στρατός υπερείχε κατά πολύ. Παρά τις προσπάθειες των Δεκεμβριστών για πραξικόπημα, οι κυβερνητικές υπηρεσίες ορκίστηκαν στο νέο Αυτοκράτορα. Αργότερα, οι επιζήσαντες από τη εξέγερση εστάλησαν στην εξορία και οι πέντε ηγέτες της εκτελέστηκαν.
Ο Νικόλαος Α΄ τελικά στέφθηκε στις 22 Αυγούστου (3 Σεπτεμβρίου) 1826 στη Μόσχα αντί τον Ιούνιο του ίδιου έτους όπως είχε προγραμματιστεί αρχικά εξαιτίας του πένθους για τον θάνατο στις 4 Μαΐου της αυτοκράτειρας Ελισάβετ Αλεξέγιεβνας. Η στέψη του Νικολάου Α΄ και της αυτοκράτειρας Αλεξάνδρας Φεοντόροβνας πραγματοποιήθηκε στον Καθεδρικό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κρεμλίνο.
Εσωτερική πολιτική
Τα πρώτα βήματα μετά τη στέψη του Νικολάου Α΄ ήταν πολύ φιλειρηνικά. Διέταξε την επιστροφή από την εξορία του ποιητή Αλεξάντρ Σεργκέγιεβιτς Πούσκιν. Παρακολουθούσε στενά τη δικαστική διαδικασία των συμμετεχόντων στην επανάσταση Δεκεμβριστών και διέταξε να γραφτεί μια περίληψη των επικρίσεων τους για τη διοίκηση του κράτους. Παρά το γεγονός ότι η απόπειρα δολοφονίας του βασιλιά τιμωρείται βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας με θάνατο δια διαμελισμού του σώματος, την αντικατέστησε με ποινή δι' απαγχονισμού.[3]
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του δημιουργήθηκαν επιτροπές με σκοπό να διευκολύνουν την κατάσταση των δουλοπάροικων. Νομοθετήθηκε η απαγόρευση να στέλνονται στην εξορία, να πωλούνται ξεχωριστά και χωρίς γη, ενώ πλέον είχαν το δικαίωμα να εξαγοράζουν την ελευθερία τους με τα χρήματα από την πώληση ακινήτων. Υπέγραψε το διάταγμα υπόχρεων αγροτών το οποίο έγινε θεμέλιο της κατάργησης της δουλοπαροικίας. Ωστόσο η πλήρης κατάργηση δουλοπαροικίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αυτοκράτορα δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Κατά τη βασιλεία του έγινε η Βιομηχανική Επανάσταση όπως αυτή που ξεκίνησε στην Αγγλία το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η εντατική εισαγωγή των μηχανών (αργαλειοί, ατμομηχανές, κλπ.) είχαν αυξήσει την παραγωγικότητα: το διάστημα 1825 - 1863 η ετήσια παραγωγή της ρωσικής βιομηχανίας ανά εργαζόμενο αυξήθηκε κατά 3 φορές. Το διάστημα 1819 - 1859 η ποσότητα της παραγωγής βαμβακιού στη τσαρική Ρωσία αυξήθηκε κατά σχεδόν 30 φορές. Το ποσό των προϊόντων το διάστημα 1830 - 1860 αυξήθηκε κατά 33 φορές.
Εξωτερική πολιτική
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξωτερική πολιτική του Νικολάου Α΄, που επηρέασε σημαντικά τις διεθνείς εξελίξεις στην Ανατολή και συνέβαλε στην αίσια κατάληξη του Αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία. Συγκεκριμένα, ο Ρώσος μονάρχης υποστήριξε θερμά από τις αρχές της βασιλείας του τις αντιφιλελεύθερες αρχές της καταρρέουσας τότε Ιεράς Συμμαχίας, αλλά παράλληλα επιθυμούσε να αντιμετωπίσει αποφασιστικά τις ανατολικές βλέψεις της Αγγλίας, κυρίως, και της Γαλλίας, για το λόγο αυτό εμφανίστηκε ως αυτόκλητος υπερασπιστής της Ορθοδοξίας, σφοδρός πολέμιος του Ισλάμ και οπαδός της αυτονομίας των υποτελών στους Τούρκους βαλκανικών λαών.
Στα πλαίσια της πολιτικής του αυτής εντάσσεται η συμμετοχή της Ρωσίας στη ναυμαχία του Ναυαρίνου (1827) και οι νικηφόροι για τους Ρώσους πόλεμοι εναντίον της Περσίας (1826- 28) και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1828-29). Συνέπεια του τελευταίου πολέμου υπήρξε η αναγνώριση της ελληνικής εθνικής ανεξαρτησίας από την Υψηλή Πύλη (Συνθήκη της Αδριανούπολης) (1829), με την οποία άρχισε η πορεία διάλυσης της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.[4]
Γενικότερα
Μία σημαντική πτυχή της εξωτερικής πολιτικής του ήταν η επιστροφή στις αρχές της Ιεράς Συμμαχίας. Ενισχύθηκε ο ρόλος της Ρωσίας στην καταπολέμηση όλων των μορφών του πνεύματος της αλλαγής στην Ευρώπη. Ήταν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του που η Ρωσία έλαβε το κολακευτικό παρατσούκλι του «χωροφύλακα της Ευρώπης». Μετά από το αίτημα της Αυστριακής αυτοκρατορίας η Ρωσία πήρε μέρος στην καταστολή της επανάστασης στην Ουγγαρία (1849), η οποία προσπαθούσε να απελευθερωθεί από το ζυγό της Αυστρίας, με αποτέλεσμα να σωθεί ο θρόνος του Φραγκίσκου Ιωσήφ Α΄ της Αυστρίας. Το τελευταίο γεγονός δεν εμπόδισε τον αυστριακό Αυτοκράτορα ο οποίος φοβόταν την υπερβολική ενίσχυση της θέσης της Ρωσίας στα Βαλκάνια να λάβει σύντομα θέση αντιπαράθεσης με τον Νικόλαο Α΄ κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου ακόμη και να απειλήσει με είσοδο στον πόλεμο στο πλευρό της εχθρικής συμμαχίας κατά της Ρωσίας.
Μια ξεχωριστή θέση στην εξωτερική πολιτική του Νικολάου Α΄ πήρε το Ανατολικό Ζήτημα. Η Ρωσία υπό τον Νικόλαο Α΄ παραιτήθηκε από τα σχέδια διχοτόμησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ξεκίνησε μιαν εντελώς διαφορετική πολιτική στα Βαλκάνια, την πολιτική της προστασίας του Ορθόδοξου πληθυσμού και της διασφάλισης των θρησκευτικών και πολιτικών δικαιωμάτων τους, ακόμη δε και την καθίδρυση της πολιτικής τους ανεξαρτησίας. Η Ρωσία προσπάθησε να επεκτείνει την επιρροή της στα Βαλκάνια και την να διασφαλίσει την απρόσκοπτη διέλευση του στόλου της στα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων. Κατά τη διάρκεια των Ρωσο-τουρκικών πόλεμων του 1806-1812 και του 1828-1829 η Ρωσία είχε σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή αυτής της πολιτικής. Κατόπιν αιτήματος της Ρωσίας, που δήλωσε προστάτιδα όλων των Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ο σουλτάνος αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Ελλάδας και την αυτονομία της Σερβίας (1830). Κορυφώθηκε η επιρροή της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη η οποία κέρδισε το δικαίωμα να εμποδίζει τη διέλευση ξένων πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα. Η υποστήριξη των Ορθοδόξων Χριστιανών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τη Ρωσία είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση των σχέσεων της με την Οθωμανική Αυτοκρατορία η οποία τελικά κήρυξε πόλεμο στη Ρωσία. Το ξέσπασμα του πολέμου με την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1853 σημαδεύτηκε από τη λαμπρή νίκη του ρωσικού στόλου από το ναύαρχο Ναχίμοφ, που νίκησε τον εχθρό στη Σινώπη. Ήταν η τελευταία μεγάλη ναυμαχία των ιστιοφόρων.
Όμως οι στρατιωτικές αυτές επιτυχίες της Ρωσίας είχαν δημιουργήσει μια αρνητική στάση στη Δύση. Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν ήταν ικανοποιημένες με την ενίσχυση της Ρωσίας εξαιτίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έτσι δημιουργήθηκε η στρατιωτική συμμαχία της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας. Το 1854 η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία εισήλθαν στον πόλεμο στο πλευρό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τη Ρωσία ήταν δύσκολο να αντισταθεί σε αυτές τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Κύρια πολεμική σύγκρουση εκτυλίχθηκε στην Κριμαία. Τον Οκτώβριο του 1854 οι Σύμμαχοι πολιόρκησαν τη Σεβαστούπολη. Ο ρωσικός στρατός υπέστη μια σειρά από ήττες και δεν μπορούσε να παρέχει βοήθεια στην πολιορκημένη πόλη-φρούριο. Παρά την ηρωική άμυνα της πόλης επί 11 μήνες η πόλη πολιορκήθηκε και τον Αύγουστο του 1855 οι υπερασπιστές της Σεβαστούπολης αναγκάστηκαν να παραδώσουν την πόλη. Στις αρχές του 1856 μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο υπογράφηκε η συνθήκη ειρήνης του Παρισιού. Σύμφωνα με τους όρους της η Ρωσία δεν μπορούσε να διατηρεί ναυτικό στόλο στη Μαύρη Θάλασσα. Έτσι η Ρωσία γίνεται ευάλωτη στη θάλασσα και καθίσταται αδύνατη να διεξαγάγει ενεργή εξωτερική πολιτική στην περιοχή. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Νικολάου Α΄ η Ρωσία πήρε μέρος στους εξής πολέμους: στον Καυκάσιο πόλεμο του 1817-1864, στον Ρωσοπερσικό πόλεμο του 1826-1828, στον Ρωσο-τουρκικό πόλεμο του 1828-29 και στον Κριμαϊκό πόλεμο του 1853-56.
Το τέλος
Ο Νικόλαος Α΄ άφησε την τελευταία του πνοή το απόγευμα της 18ης Φεβρουαρίου (2 Μαρτίου) 1855. Ο θάνατός του οφείλεται σε πνευμονία (είχε κρυώσει στην παρέλαση όπου φορούσε ελαφρά στολή). Είχε το χρόνο να πει αντίο σε κάθε ένα από τα παιδιά και τα εγγόνια του: τους ευλόγησε και τους μίλησε για να τους υπενθυμίσει να μείνουν καλοί φίλοι μεταξύ τους.
Οικογένεια
Νυμφεύτηκε 1817 την Καρλόττα των Χοεντσόλλερν (μετονομάστηκε Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα), κόρη του Φρειδερίκου Γουλιέλμου Γ΄ της Πρωσίας, και είχε τέκνα:
- Αλέξανδρος Β΄ (1818 - 1881), Αυτοκράτορας της Ρωσίας.
- Μαρία (1819 - 1876), παντρεύτηκε τον Μαξιμιλιανό του Λόιχτενμπεργκ.
- Όλγα (1822 - 1892), παντρεύτηκε τον Κάρολο Α΄ της Βυρτεμβέργης.
- Αλεξάνδρα (1825 - 1844), παντρεύτηκε τον Φρειδερίκο Γουλιέλμο Β΄ της Έσσης(-Κάσσελ).
- Κωνσταντίνος (1827 - 1892), Μέγας Δούκας της Ρωσίας.
- Όλγα (1851 - 1926), παντρεύτηκε τον Γεώργιο Α΄ της Ελλάδας.
- Νικόλαος (1831 - 1891), Μέγας Δούκας της Ρωσίας.
- Μιχαήλ (1832 - 1909), Μέγας Δούκας της Ρωσίας.
Από τη μη νόμιμη σχέση του με την Άννα-Μαρία Καρλόττα ντε Ρούτενσκιολντ είχε:
- (νόθη) Γιουζία Κόμπερβαϊν (1825 - 1893), παντρεύτηκε τον Γιόζεφ Φρίκερο.
Από τη Βαρβάρα Γιακόβλεβα:
- (νόθη) Όλγκα Κάρλοβνα Άλμπρεχτ (1828 - 1898), παντρεύτηκε τον Μάξιμ φον Ρόιτερν.
Σύμφωνα με τον Φερράν, υπάρχει η παράδοση ότι είχε επίσης τα φυσικά τέκνα:
- (νόθος) Κόνσταντιν Κλάινμιχελ.
- (νόθη) Εκατερίνα ντ' Αντρίνι (1849 - 1937), παντρεύτηκε τον Πάουλ Γκολενίσττσεβ-Κουτούζοφ-Τολστόυ.
- (νόθη) Νατάλια Βοντίμοβα (1819 - 1876), παντρεύτηκε τον Καρλ Μπάγκεχουφβουντ.
Από τη Βαρβάρα Νελίντοβα:
- (νόθος) Αλεξέι Πάσκιν (1831 - 1863).
Πρόγονοι
Παραπομπές
Βιβλιογραφία
- C.de Grunwald, «La vie de Nicolas 1er»Η ζωή του Νικολάου του Α΄ (1946)
Περαιτέρω ανάγνωση
- Kutscheroff, Samuel. "Administration of Justice under Nicholas I of Russia." American Slavic and
East European Review (1948): 125–138. in JSTOR
- Lincoln, W. Bruce. "Nicholas I: Russia's Last Absolute Monarch," History Today (1971) 21 #2 pp. 79–88.
- Lincoln, W. Bruce. Nicholas I: Emperor and Autocrat of All the Russias (1989)
- Monas, Sidney. The Third Section: police and society in Russia under Nicholas I (Harvard University Press, 1961)
- Riasanovsky, Nicholas V. Nicholas I and Official Nationality in Russia, 1825–1855 (1967)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
| ||||||||||||||||
|