Σίφωνας των τριών πολιτειών

Σίφωνας των Τριών Πολιτειών
Πρωτοσέλιδο μετά τον Σίφωνα των Τριών Πολιτειών
ΏραΈναρξη : 18 Μαρτίου 1925, 1.00 μ.μ.
Λήξη : 18 Μαρτίου 1925, 4:38 μ.μ.
ΗμερομηνίαΤετάρτη 18 Μαρτίου 1925
Τοποθεσία ΗΠΑ: Πολιτείες Μιζούρι, Ιλινόις και Ιντιάνα
ΑίτιαΣίφωνας, πιθανότατα έντασης F5
Θάνατοι695
Τραυματισμοί2.027
ΣημειώσειςΟ πιο θανατηφόρος σίφωνας στην ιστορία των ΗΠΑ

Ο Σίφωνας των Τριών Πολιτειών (Tri-State Tornado), που συνέβη την Τετάρτη 18 Μαρτίου 1925, ήταν ο πιο θανατηφόρος σίφωνας στην ιστορία των ΗΠΑ. Με 695 επιβεβαιωμένους θανάτους, ο σίφωνας αυτός σκότωσε πάνω από δύο φορές όσο ο δεύτερος πιο θανατηφόρος, ο λεγόμενος Μεγάλος Σίφωνας του Νάτσεζ (Great Natchez Tornado) του 1840 που είχε σκοτώσει τουλάχιστον 317 άτομα.

Η συνολική διαδρομή που κατάφερε να διανύσει ο Σίφωνας των Τριών Πολιτειών ήταν ≥ 219 μίλια (≥ 352 χιλιόμετρα) και ήταν η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ στον κόσμο: ξεκίνησε από το νοτιοανατολικό Μιζούρι, πέρασε μέσα από το νότιο Ιλινόι και στη συνέχεια μπήκε στη νοτιοδυτική Ιντιάνα. Επίσης, είχε χρονική διάρκεια - ρεκόρ άνω των 3,5 ωρών και μέση ταχύτητα μετακίνησης - ρεκόρ 62 μίλια / 100 χιλιόμετρα την ώρα. Αν και επισήμως δεν έχει υπάρξει ποτέ κατάταξη από τους μετεωρολόγους της Εθνικής Ωκεανογραφικής και Ατμοσφαιρικής Υπηρεσίας (National Oceanic and Atmospheric Administration - NOAA) των ΗΠΑ, θεωρείται από τους περισσότερους ειδικούς (μεταξύ των οποίων τον Tom Grazulis και τον Ted Fujita, ο οποίος εισήγαγε το 1971 την Κλίμακα Φουτζίτα) ως ένας σίφωνας F5, το μέγιστο δυνατό επίπεδο έντασης και καταστροφών στην Κλίμακα Φουτζίτα.[1][2][3]

Ξέσπασμα σιφώνων

Ξέσπασμα σιφώνων
18 Μαρτίου 1925
Κλίμακα
Φουτζίτα 		Αριθμός
σιφώνων
F? ≥3
F0 ?
F1 ?
F2 2
F3 4
F4 2
F5 1
Σύνολο ≥12

Ο Σίφωνας των Τριών Πολιτειών, έντασης F5, ήταν μέρος ενός μεγαλύτερου ξεσπάσματος σιφώνων (tornado outbreak), συνολικής διάρκειας 7 ωρών, με αρκετούς επιπλέον καταστροφικούς σίφωνες F3 και F4 στο Τενεσσί, το Κεντάκι και την Ιντιάνα, καθώς και κάποιους ακόμα σίφωνες F2 στην Αλαμπάμα και το Κάνσας. Συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων σιφώνων την ίδια ημέρα, σκοτώθηκαν τουλάχιστον 751 άνθρωποι και 2.298 τραυματίστηκαν, κατά τη διάρκεια αυτού του ασυνήθιστα έντονου και πρόωρου (νωρίς την άνοιξη) ξεσπάσματος σιφώνων, που μάλιστα πυροδότησε αρκετές βαριές καταιγίδες σε μια τεράστια έκταση, από το Οχάιο έως την Λουιζιάνα και την Τζόρτζια.[4] Ως αποτέλεσμα, το ξέσπασμα αυτό παραμένει μέχρι σήμερα το πιο θανατηφόρο στην ιστορία των ΗΠΑ και η 18η Μαρτίου παραμένει η πιο θανατηφόρα ημερομηνία λόγω σιφώνων στην ιστορία της χώρας, όπως επίσης και το 1925 το έτος με τους περισσότερους θανάτους στις Ηνωμένες Πολιτείες από αυτό το μετεωρολογικό φαινόμενο.[5] Κατά το ξέσπασμα αυτό, υπήρξαν αναμφίβολα και πολλοί άλλοι μικρότεροι σίφωνες, ασθενέστερης έντασης, που έχουν χαθεί στην ιστορία.

Τελικώς ένας ήταν;

Στο παρελθόν είχαν γίνει πολλές συζητήσεις σχετικά με το αν ο Σίφωνας των Τριών Πολιτειών ήταν ένας ενιαίος συνεχής σίφωνας ή μία οικογένεια σιφώνων (tornado family). Η ποιότητα των δεδομένων, λόγω της παλαιότητας του γεγονότος, της ανυπαρξίας οπτικών μέσων παρακολούθησης (ιδίως της φορητής κάμερας και του ραντάρ Ντόπλερ) και της έλλειψης άλλων σιφώνων που να έχουν έστω προσεγγίσει το μήκος διαδρομής και τη χρονική διάρκεια του συγκεκριμένου σίφωνα, είχαν πυροδοτήσει έντονες αμφιβολίες.

Η διαδρομή του Σίφωνα των τριών πολιτειών, καθώς και άλλων σιφώνων την ίδια ημέρα, από το «Monthly Weather Review» τον Απρίλιο του 1925. Οι πληροφορίες σχετικά με την θερμοκρασία, την ατμοσφαιρική πίεση και τα στοιχεία των άλλων σιφώνων ενδεχομένως να μην είναι ακριβείς, αλλά δίνουν μια γενική ιδέα σχετικά με την έκταση και την ένταση της συγκεκριμένης καταιγίδας.

Επιπροσθέτως μάλιστα, οι επιστημονικές θεωρίες σχετικά με τους σίφωνες και την μορφολογία των σοβαρών καταιγίδων που είναι γνωστές με τον όρο υπερκύτταρο (supercell) και ιδίως προτού διαπιστωθεί η ύπαρξη των αεροχειμάρρων στη στενή ζώνη της τροπόπαυσης, η οποία είναι το διαχωριστικό όριο μεταξύ της τροπόσφαιρας και της στρατόσφαιρας (σήμερα εικάζεται ότι μπορεί να «πιάστηκε» από αεροχείμαρρο, που τον «τράβηξε» με τεράστια ταχύτητα, επί αρκετή ώρα),[6] πρότειναν ότι τέτοια χρονική διάρκεια και τόσο υψηλή ταχύτητα μετακίνησης επί τόση ώρα θα ήταν εξαιρετικά απίθανες. Στην πραγματικότητα, έχει όντως διαπιστωθεί ότι αρκετοί άλλοι ιστορικοί σίφωνες μεγάλης διαδρομής και χρονικής διάρκειας, τελικώς ήταν οικογένειες σιφώνων, αν και τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί μερικές βαριές καταιγίδες - υπερκύτταρα και σίφωνες σχετικά μεγάλης διάρκειας.

Ειδικότερα ωστόσο ως προς τον Σίφωνα των Τριών Πολιτειών, δεν φαίνεται να συνέβη αυτό το ενδεχόμενο. Νεότερες προηγμένες έρευνες, που δημοσιεύτηκαν όλες μαζί το 2013, δεν βρήκαν καμία διακοπή στη διαδρομή του και μάλιστα εντόπισαν περαιτέρω ίχνη καταστροφών, που θεωρήθηκαν ενδείξεις ότι ο σίφωνας μπορεί να άγγιξε για πρώτη φορά το έδαφος 15 μίλια (24 χιλιόμετρα) πριν την περιοχή όπου εθεωρείτο μέχρι σήμερα ότι ξεκίνησε, καθώς και να διατηρήθηκε στο έδαφος για 1 μίλι (1,6 χιλιόμετρα) ακόμα, λίγο πριν διαλυθεί. Ωστόσο, το θεωρητικό συνολικό μήκος της διαδρομής του, δεν είναι βέβαιο ότι έφτασε τα 235 μίλια (378 χιλιόμετρα), καθώς υπάρχει σοβαρή πιθανότητα ότι το αρχικό τμήμα της διαδρομής του και το επιπρόσθετο κατά την τελική φάση εξάντλησης, ίσως να προκλήθηκε από ξεχωριστούς σίφωνες μιας ευρύτερης οικογένειας σιφώνων.[7]

Διαδρομή

Η διαδρομή του Tri-State Tornado. Για πιο λεπτομερή εικόνα, κάντε κλικ εδώ.

Μιζούρι

Ο στρόβιλος εθεάθη για πρώτη φορά στις 1.00 μ.μ. τοπική ώρα, σαν ένα μικρό σύννεφο-χοάνη (funnel cloud) να κατεβαίνει προς το έδαφος, στους δασώδεις λόφους της επαρχίας Μουρ, στην κομητεία Σάννον, Μιζούρι. Ο πρώτος θάνατος σημειώθηκε στις 1:01 μ.μ. βόρεια-βορειοδυτικά του Έλλινγκτον όταν ένας αγρότης αιφνιδιάστηκε από το φαινόμενο και έως τότε ο σίφωνας είχε ήδη αυξηθεί σημαντικά σε διάμετρο και ισχύ. Αρκετά σπίτια και άλλες κατασκευές στα βόρεια της κωμόπολης καταστράφηκαν. Ο σίφωνας επιτάχυνε προς τα βορειοανατολικά, με την ταχύτητα μετακίνησης να φτάνει έως τα 72 μίλια / 116 χιλιόμετρα την ώρα, προκαλώντας υλικές ζημιές ύψους 500.000 δολαρίων και την σχεδόν ολική καταστροφή της Αννάπολις, στην οποία 2 ακόμα άτομα σκοτώθηκαν και το 90% της κωμόπολης ισοπεδώθηκε. Αμέσως μετά έπληξε την κωμόπολη των ορυχείων Λιαντάνα, σκοτώνοντας 2 ακόμα άτομα,[8] ενώ στη συνέχεια διέσχισε την κομητεία Μάντισον (Madison County) νότια του Φρέντερικταουν (Fredericktown), όπου κοντά στο Cherokee Pass ο σίφωνας αυξήθηκε δραματικά σε διάμετρο.[9] Στη συνέχεια, στην κομητεία Μπόλλινγκερ (Bollinger) τραυματίστηκαν 32 παιδιά, όταν υπέστησαν ζημιές δύο σχολεία. Τα χωριά Ρέντφορντ (Redford), Κόρνγουωλ (Cornwall), Μπιλ (Biehle) και Φρόνα (Frohna) επίσης επλήγησαν από τον σίφωνα, μέσα σε λίγα μόλις λεπτά. Στις 2:00 μ.μ. και λίγο πριν πλήξει το Μπιλ (όπου σκότωσε 4 άτομα), ο σίφωνας διαχωρίστηκε σε δύο χοάνες για μόλις 3,5 μίλια / 5,6 χιλιόμετρα, οι οποίες όμως σε ελάχιστα λεπτά ξαναενώθηκαν σε έναν στρόβιλο. Ο εκ νέου ενιαίος σίφωνας βγήκε από την πολιτεία του Μιζούρι, έχοντας ήδη διανύσει 80 μίλια / 130 χιλιόμετρα και σκοτώσει τουλάχιστον 12 άτομα (πιθανώς περισσότερα) και τραυματίσει 200[10] - ήταν όμως μόνο η αρχή...

Ιλινόι

Τα συντρίμμια του σχολείου Λονγκφέλλοου, στο Μερφίσμπορο του Ιλινόι, όπου 17 παιδιά σκοτώθηκαν. Ο σίφωνας χτύπησε το σχολείο στις 2:30 μ.μ. τοπική ώρα.

Ο σίφωνας διέσχισε τον ποταμό Μισισιπή στο νότιο Ιλινόι, χτυπώντας την κωμόπολη Γκόρχαμ, στις 2:26 μ.μ. και καταστρέφοντάς την ολοκληρωτικά, σκοτώνοντας 61 άτομα και τραυματίζοντας 100. Συνεχίζοντας προς τα βορειοανατολικά, ο σίφωνας είχε πλέον φτάσει σε ακόμα μεγαλύτερη διάμετρο, στο 1 μίλι / 1,6 χιλιόμετρα, διατηρώντας μέση ταχύτητα μετακίνησης 62 μίλια / 100 χιλιόμετρα την ώρα και ορισμένες στιγμές έως και 73 μίλια / 117 χιλιόμετρα την ώρα. Ταξιδεύοντας με την τρομακτική και πρωτοφανή αυτή ταχύτητα, ισοπέδωσε τις κωμοπόλεις και χωριά Μερφίσμπορο (στις 2:34 μ.μ.), Ντε Σότο (στις 2:38 μ.μ.), Μπους και Γουέστ Φράνκφορτ. Μέσα σε 40 λεπτά, χάθηκαν 541 ζωές και 1.423 άτομα τραυματίστηκαν σοβαρά. Το χωριό Παρρίς καταστράφηκε ολοσχερώς, με 33 νεκρούς, καθώς και η κωμόπολη Ντε Σότο, με 69 νεκρούς, η κωμόπολη Μπους, με 14 νεκρούς,[11] και η κωμόπολη-ορυχείο Γουέστ Φράνκφορτ, με 102 νεκρούς.[12][13] Ειδικότερα μάλιστα στο Μερφίσμπορο, 234 σκοτώθηκαν, οι περισσότεροι σε μία μόνο πόλη στην ιστορία των ΗΠΑ. Επίσης, ο σίφωνας προχώρησε στις αγροτικές περιοχές κατά μήκος των νομών του Χάμιλτον και του Γουάιτ, σκοτώνοντας 65 κατοίκους. Κατά το πέρασμά του από τον νομό Χάμιλτον, και για την ακρίβεια νότια του McLeansboro, ο σίφωνας έφτασε την μέγιστη διάμετρό του, στα 1,5 μίλια / 2,4 χιλιόμετρα. Συνολικά, τουλάχιστον 588 συνολικά άτομα έχασαν τη ζωή τους στο Ιλινόι, οι περισσότεροι σε μία μόνο πολιτεία στην ιστορία των ΗΠΑ.

Ιντιάνα

Τα συντρίμμια του Γκρίφφιν της Ιντιάνα, όπου 46 άτομα σκοτώθηκαν.

Ο σίφωνας μπήκε στην Ιντιάνα στις 4:00 μ.μ. και τότε έφτασε την μέγιστη ταχύτητα μετακίνησής του, στα 73 μίλια / 117 χιλιόμετρα την ώρα. Διασχίζοντας τον ποταμό Ουάμπας, ο σίφωνας χτύπησε το Γκρίφφιν, καταστρέφοντάς το ολοκληρωτικά, σκοτώνοντας 46 άτομα και τραυματίζοντας 202. Τότε για πρώτη φορά, άλλαξε ελαφρά κατεύθυνση, στρίβοντας κατά 9 μοίρες προς τα βόρεια και στο σημείο αυτό αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν την ύπαρξη 3 επιπλέον στροβίλων, σχεδόν μαζί με τον μεγάλο σίφωνα, οι οποίοι διατηρήθηκαν για 6 μίλια / 10 χιλιόμετρα. Ο μεγάλος σίφωνας (η μέση διάμετρός του στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του ήταν 3/4 του μιλίου ή 1,2 χιλιόμετρα) ισοπέδωσε στη συνέχεια αγροτικές περιοχές, έπληξε το Όουενσβιλ και αμέσως μετά, στις 4:18 μ.μ. τοπική ώρα, το Πρίνσεστον, καταστρέφοντας το 25% της πόλης και σκοτώνοντας άλλα 45 άτομα σε αυτήν. Ο σίφωνας κατάφερε να συνεχίσει για 10 μίλια / 16 χιλιόμετρα ακόμα προς τα βορειοανατολικά και τελικώς εξαντλήθηκε στις 4:38 μ.μ. γύρω στα 2,5 μίλια / 4,0 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Πήτερσμπουργκ. Στην Ιντιάνα, τουλάχιστον 95 άτομα σκοτώθηκαν (πιθανώς ακόμα περισσότερα).

Συνολικός απολογισμός

Αυτός ο σίφωνας EF5 στο Ελ Ρίνο της Οκλαχόμα, στις 31 Μαΐου 2013, φαίνεται σαν μια σκοτεινή θολή ομίχλη που καλύπτει μεγάλο μέρος του ορίζοντα και δίνει μια ενδεικτική εικόνα του πώς πρέπει να φαινόταν ο Σίφωνας των Τριών Πολιτειών του 1925 (αν και δεν υπάρχει καμία γνωστή φωτογραφία του) και γιατί η εμφάνισή του ήταν επικίνδυνα παραπλανητική. Πρακτικώς, ακόμα και έμπειρα άτομα δεν μπορούν πάντα να ξεχωρίσουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια μάζα νεφών χαμηλά πάνω από το έδαφος ή μια βαριά βροχόπτωση και σε έναν σφηνοειδή σίφωνα (wedge tornado) όταν είναι ακόμα μακριά. Ειδικότερα μάλιστα στον Σίφωνα των Τριών Πολιτειών, στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του, η νέφωση ήταν τόσο χαμηλή και ο ουρανός τόσο σκοτεινός (σε κάποιες περιοχές αναφέρθηκε ότι ήταν σχεδόν σαν νύχτα), ώστε η έγκαιρη αναγνώριση του σίφωνα ήταν πρακτικώς απίθανη.

Σε ολόκληρο το μήκος της διαδρομής, τουλάχιστον 695 άτομα έχασαν τη ζωή τους και 2.027 τραυματίστηκαν, με την συντριπτική πλειοψηφία του απολογισμού στο νότιο Ιλινόι. Συνολικά επλήγησαν 3 πολιτείες, 13 νομοί και πάνω από 19 κοινότητες, τέσσερις εκ των οποίων ουσιαστικά σβήστηκαν από το χάρτη (κάποιες από αυτές, καθώς και αρκετές άλλες, δεν συνήλθαν και δεν ξαναχτίστηκαν ποτέ), ενώ πάνω από 15.000 σπίτια καταστράφηκαν. Το κόστος της καταστροφής εκτιμήθηκε τότε σε 16,5 εκατομμύρια δολάρια και αν υπολογιστεί ο πληθωρισμός στον σχεδόν έναν αιώνα που μεσολάβησε, φτάνει το 2,3 δις δολάρια με την ισοτιμία του 2020.

Εννέα σχολεία σε ολόκληρο το μήκος της διαδρομής καταστράφηκαν, μέσα στα οποία σκοτώθηκαν 69 μαθητές. Συνολικά, ο σίφωνας αυτός κατέστρεψε περισσότερα σχολεία και σκότωσε περισσότερους μαθητές από οποιονδήποτε άλλο σίφωνα στην ιστορία των ΗΠΑ.[14] Μάλιστα κατέχει και το ρεκόρ των περισσότερων θανάτων που συνέβησαν ποτέ σε ένα μόνο σχολείο - των 33 θανάτων στο σχολείο της κωμόπολης Ντε Σότο, στην πολιτεία του Ιλινόι. Γενικότερα, επίσης, το ένα τρίτο των νεκρών ήταν ανήλικοι.

Καθοριστικός παράγοντας για τον τεράστιο ανθρώπινο απολογισμό, εκτός από τις εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες των ανέμων που έφτασε στο επίπεδο έντασης, ήταν και η ασυνήθιστη εμφάνιση του πολύ γρήγορα μετακινούμενου σίφωνα, λόγω του μεγάλου μεγέθους του και της χαμηλής βάσης των νεφών της καταιγίδας που τον προκάλεσε, σε συνδυασμό και με τη δύσκολη ορατότητα λόγω του πολύ σκοτεινού ουρανού. Η εμφάνιση του σίφωνα περιγράφηκε από τους αυτόπτεις μάρτυρες κατά μήκος της διαδρομής του ως μια άμορφη στροβιλιζόμενη ομίχλη ή ως αναβράζοντα σύννεφα στο έδαφος και ξεγέλασε ακόμα και έμπειρους σε τέτοια καιρικά φαινόμενα αγρότες, και γενικότερα πολίτες, οι οποίοι δεν είχαν αίσθηση του κινδύνου, παρά μόνο όταν ο σίφωνας ορμούσε πλέον καταπάνω τους με ταχύτητα μετακίνησης 100 χιλιόμετρα την ώρα ή και λίγο μεγαλύτερη. Υπήρξαν μάλιστα και αναφορές αρκετών μαρτύρων, ότι λόγω της εξαιρετικά χαμηλής νέφωσης, κάποιες στιγμές ο σίφωνας κρυβόταν εντελώς από το σύννεφο σκόνης και συντριμμιών, με αποτέλεσμα να μην έχει καν εμφάνιση σίφωνα και να μοιάζει περισσότερο με αμμοθύελλα. Ειδικότερα όταν έπληξε το Γουέστ Φράνκφορτ, η καταιγίδα - υπερκύτταρο που τον δημιούργησε, είχε προκαλέσει έντονα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα, καθιστώντας εντελώς αδύνατη την αναγνώριση του σίφωνα, καθώς κρυβόταν μέσα σε βαριά βροχόπτωση και χαλάζι.

Εκτός από τους νεκρούς και τραυματίες, χιλιάδες έμειναν άστεγοι και χωρίς τροφή. Σε πολλές από τις πληγείσες κοινότητες ξέσπασαν επίσης και πυρκαγιές, επιδεινώνοντας τις ζημιές (ειδικότερα στο Μερφίσμπορο είχαν ως αποτέλεσμα να καούν ζωντανοί κάποιοι επιζώντες μέσα στα συντρίμμια), ενώ αναφέρθηκαν λεηλασίες και κλοπές, κυρίως από τις περιουσίες των νεκρών. Η ανάκαμψη στις κατεστραμμένες περιοχές ήταν γενικώς πολύ αργή και χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να αρχίσει να γίνεται εμφανής, ενώ και σε βάθος χρόνου η καταστροφή αυτή άφησε μακροχρόνιο αντίκτυπο στον τοπικό πληθυσμό.

Δείτε επίσης

Αναφορές

  1. ↑ Grazulis, Thomas P. (1993). Significant Tornadoes 1680-1991: A Chronology and Analysis of Events. St. Johnsbury, VT: The Tornado Project of Environmental Films. ISBN 1879362031.  Unknown parameter |month= ignored (βοήθεια)
  2. ↑ Grazulis, Thomas P. (2001). F5/F6 Tornadoes. St. Johnsbury, VT: The Tornado Project of Environmental Films. 
  3. ↑ Fujita, T. Theodore (1973). «Tornadoes Around the World». Weatherwise 26 (2): 56–83. doi:10.1080/00431672.1973.9931633.
  4. ↑ Maddox, Robert A.; M. S. Gilmore; C. A. Doswell III; R. H. Johns; C. A. Crisp; D. W. Burgess; J. A. Hart; S. F. Piltz (2013). «Meteorological Analyses of the Tri-State Tornado Event of March 1925». e-Journal of Severe Storms Meteorology. 8 (1). doi:10.55599/ejssm.v8i1.46.
  5. ↑ «2011 tornado information». National Oceanic and Atmospheric Administration. 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2014. 
  6. ↑ NOAA/NWS 1925 Tri-State Tornado Web Site-Weather Ingredients
  7. ↑ «Charles A. Doswell III, C. Crisp, R.A. Maddox, Hart, R.H. Johns, M.S. Gilmore, D.W. Burgess and Steve Piltz, «The Tri-State Tornado of 18 March 1925 Reanalysis Project: Preliminary Results» (23rd Conference on Severe Local Storms), American Meteorological Society, 10 Νοεμβρίου 2006.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2007. 
  8. ↑ Schuman, Shawn (10 Ιουνίου 2013). «March 18, 1925 — The Tri-State Tornado». Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2014. 
  9. ↑ Johns 2012, pp. 7–9.
  10. ↑ St. Louis Post-Dispatch, March 20, 1925, p. 3.
  11. ↑ Mason 2011, p. 140.
  12. ↑ Mason, Angela (2011). Death Rides the Sky: The Story of the 1925 Tri-State Tornado. Rockford, IL: Black Oak Media. p. 278. ISBN 978-1-61876-001-2.
  13. ↑ Mason 2011, p. 278.
  14. ↑ Grazulis, Thomas P. (July 1993). Significant Tornadoes 1680–1991: A Chronology and Analysis of Events. St. Johnsbury, Vermont: The Tornado Project of Environmental Films. p. 796. ISBN 1-879362-03-1.

Βιβλιογραφία

  • The Tri-State Tornado: The Story of America's Greatest Tornado Disaster, by Peter S. Felknor. Ames, Iowa: Iowa State University Press, 1992. 131 pages. ISBN 0-8138-0623-2.
  • The Forgotten Storm: The Great Tri-state Tornado of 1925, by Wallace E. Akin. Guilford, CT: Lyons Press, 2002. 173 pages. ISBN 1-58574-607-X.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι