Χουρρίτες

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 21/08/2016.

Οι Χουρρίτες ήταν αρχαίος λαός της Εγγύς Ανατολής που κατοικούσε στην περιοχή της Μεσοποταμίας. Μιλούσαν την Χουρριτική γλώσσα, η οποία ανήκει σε μία εξαφανισμένη γλωσσική οικογένεια της αρχαίας Εγγύς Ανατολής, που περιλαμβάνει μόνο δύο γνωστά μέλη: την Χουρριτική και την Ουραρτική. Επίσης, η μυθολογία και η θρησκεία τους είχαν πολλά κοινά με τις αντίστοιχες των Χετταίων (λόγω της συνηθισμένης πρακτικής των τελευταίων να οικειοποιούνται παραδόσεις και λατρείες των γειτόνων τους). Δημιούργησαν πολλά κρατίδια και αυτοκρατορίες από την 3η χιλιετία π.Χ.. Το πιο ένδοξο Χουρριτικό έθνος ήταν αυτό των Μιτάννι που κυριάρχησε σε ολόκληρη την Ασία για δύο περίπου αιώνες (15ος – 13ος αιώνας π.Χ.), αν και η άρχουσα τάξη του συγκεκριμένου έθνους αποτελούταν απο Ινδο-Ευρωπαϊους που είχαν υποτάξει Χουρριτικούς πληθυσμούς. Κείμενα Χουρριτικής γραφής έχουν βρεθεί σε ανασκαφές στη Χαττούσα και την Ουγκαρίτ. Το σημαντικότερο κείμενο και το μοναδικό μακροσκελές ήταν μια επιστολή του βασιλιά των Μιτάννι, Τουσράτα, στον Αιγύπτιο Φαραώ, Αμένωφη Γ', που βρέθηκε στη Χαττούσα (1983).

Ιστορία των Χουρριτών

Το πρώτο γνωστό χουρριτικό βασίλειο στην ιστορία βρέθηκε την 3η χιλιετία π.Χ. στην πόλη Ουρκές (σημερινή Τελλ Μοζάν). Με ισχυρούς γείτονες, συμμάχησαν με τους Ακκάδιους την εποχή του βασιλιά Ναράμ Σιν (2254 π.Χ. – 2218 π.Χ.). Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ., το κράτος του Ουρκές υποτάχθηκε στους Αμορραίους της Μαρί, την εποχή εκείνη δε οι Χουρρίτες μετανάστευσαν.

Οι Χουρρίτες σύντομα αναδιοργανώθηκαν δημιουργώντας το ισχυρό βασίλειο της Γιαμχάντ (1725 π.Χ.) στη βόρεια Συρία, γύρω από το Χαλέπι. Γνωστότερος βασιλιάς υπήρξε ο Γιαρίμ Λιμ Α’. Ο Χετταίος βασιλιάς Χατουσίλις Α΄ κατέλαβε το Αλαλακί από τους Γιαμχάντ στα παράλια στη θέση του σημερινού Χατάυ (1600 π.Χ.), ενώ ο εγγονός του, Μουρσίλις Α΄, στο δρόμο του για την κατάληψη της Βαβυλώνας, διέλυσε οριστικά το χουρριτικό βασίλειο του Γιαμχάντ.

Μετά την κατάληψη της Βαβυλώνας από τον Μουρσίλις Α΄ και τη διάλυση της αμορίτικης δυναστείας του Χαμουραμπί, νέα χουρριτική δυναστεία ανέβηκε στην εξουσία με ιδρυτή τον Κίρκα (1500 π.Χ.), τον ιδρυτή του πανίσχυρου βασιλείου των Μιτάννι με πρωτεύουσα την Αράφα. Το κράτος των Μιτάννι διαλύθηκε τον 14ο αιώνα π.χ. από τον Χετταίο βασιλιά Σουπιλουλιούμας Α΄, τον νέο μεγάλο κυρίαρχο της Ασίας. Οι δε Ασσύριοι είχαν υποταγεί στους Μιτάννι από την εποχή του βασιλιά Ενλίλ Νασίρ Α΄, αλλά μετά την υποταγή των Μιτάννι στον Σουπιλουλιούμας των Χετταίων, οι Ασσύριοι ανεξαρτητοποιήθηκαν υπό την ηγεσία του βασιλιά Ασούρ Ουμπαλίτ Α΄. Ο εγγονός του, Ασσύριος βασιλιάς Αντάντ Νιραρί Α΄, τον 13ο αιώνα π.Χ. θα διαλύσει οριστικά τους Μιτάννι.

Οι απόγονοι των Χουρριτών θα βρεθούν λίγους αιώνες αργότερα βόρεια στη λίμνη Βαν, δημιουργώντας το βασίλειο των Ουραρτού, οι οποίοι θεωρούνται ως πρόγονοι των σημερινών Αρμενίων. Οι Ουραρτού πολέμησαν σκληρά για πολλά χρόνια με τους Ασσυρίους. Μετά τη συντριβή του βασιλιά τους, Ρουσά Β’, από τον Ασσύριο βασιλιά Σαργών Β΄ (714 π.Χ.) υποτάχθηκαν προσωρινά στην Ασσυρία, αλλά την εποχή του διαδόχου του Σαργών Β΄, Σενναχειρείμ, ανεξαρτητοποιήθηκαν ξανά.

Σύμφωνα με τα περισσότερα συμπεράσματα των ειδικών επιστημόνων, οι Ουραρτού υποτάχθηκαν στον βασιλιά των Μήδων, Κυαξάρη τον Μέγα, ο οποίος είχε συμμαχήσει με τον Βαβυλώνιο βασιλιά, Ναβοπολάσσαρ, την ίδια εποχή που έγινε η διάλυση του κράτους της Ασσυρίας (612 π.Χ.), με τα αρχαιολογικά ευρήματα να δείχνουν καταστροφή από φωτιά. Οι Μήδοι ανέτρεψαν την προηγούμενη δυναστεία της Ουραρτού, βοηθώντας στην αντικατάστασή της με τη δυναστεία των Οροντιδών. Η τελική υποταγή στους Μήδους έγινε υπό τον βασιλιά Αστυάγη των Μήδων (585 π.Χ.). Από τότε οι Οροντίδες παρέμειναν υποτελείς στους Μήδους και στους Πέρσες. Την εποχή των Αχαιμενιδών της Περσίας αναμείχθηκαν με τους απογόνους των Φρυγών, τους λεγόμενους Μουσκί των ασσυριακών επιγραφών, δημιουργώντας το έθνος της Αρμενίας. Οι Χουρρίτες ανεξαρτητοποιήθηκαν ξανά τον 2ο αιώνα π.Χ. από τους Σελευκίδες ως βασίλειο της Αρμενίας, με πρώτο βασιλιά τον Αρταξία, γόνο της δυναστείας των Οροντιδών και ιδρυτή της δυναστείας των Αρταξιδών.

Τέχνη των Χουρριτών

Οι Χουρρίτες είχαν μια ιδιαίτερη μορφή κεραμικής που τους είχε κάνει διάσημους σε όλη την περιοχή από τη Μεσοποταμία ως την Αίγυπτο, χαρακτηρίζεται δε από γεωμετρικά τρίγωνα και τελείες σε κόκκινο ή μαύρο χρώμα. Ο πολιτισμός των Μιτάννι ήταν συσχετισμένος με τα άλογα, καθώς σύμφωνα με κείμενα που βρέθηκαν στη Χαττούσα ήταν οι καλύτεροι εκπαιδευτές αλόγων στον κόσμο. Στα ευρήματά τους βρέθηκαν τέλος κείμενα με γραπτή μουσική από το 1400 π.Χ.. Ο χουρριτικός αστικός πολιτισμός την 3η χιλιετία π.χ. είναι γνωστός από μια μόνο πόλη, την Ουρκές, καθώς δεν βρέθηκε καμιά άλλη πόλη στις αρχαιολογικές έρευνες.

Τη 2η χιλιετία π.χ., την εποχή κυριαρχίας των Μιτάννι, βρέθηκαν αντίθετα πλήθος πόλεων, ανάμεσα τους η Αράφα, η Καχάτ, η Ταϊντού και η πρωτεύουσα των Βασουκάνι στο σημερινό Τελλ Φακαρίγια. Ο χουρριτικός πολιτισμός παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από τους μεγαλοπρεπείς γειτονικούς πολιτισμούς των Ασσυρίων και των Αιγυπτίων στην αστική δομή του, ενώ δεν υπάρχουν πουθενά πολυτελείς ναοί και ανάκτορα. Τα αστικά αρχαιολογικά ευρήματα των Μιτάννι μοιράζονται ανάμεσα στη σημερινή Τουρκία, το Ιράκ και τη Συρία, ιδιαίτερα στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Οι ανασκαφές στο χώρο ξεκίνησαν το 1920 με επικεφαλής τους Άγγλους αρχαιολόγους Μαξ Μάλλοβαν και Χαγκάρ Μπαζάρ.

Θρησκεία των Χουρριτών

Στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται αναφορά στους «Χορραίους» (Ο') ή «Χορίτες» (ΜΝΚ). (Γένεση 36:20, 21, 29, 30• Δευτερονόμιο 2:12, 22). Ορισμένοι γλωσσολόγοι ταυτίζουν τους Χουρρίτες με τους Χορραίους, αλλά κάτι τέτοιο δεν αποτελεί οριστικό συμπέρασμα. Η χουρριτική θρησκεία και οι τρόποι λατρείας τους έχουν εκπληκτικές ομοιότητες με τους Χετταίους, όπως έχουν επίσης τα ίδια ονόματα θεών, τα οποία μεταφέρθηκαν αργότερα στους απογόνους των Χουρριτών, Ουραρτού. Οι κυριότεροι θεοί των Χουρριτών ήταν :

• Τεσούμπ, ο θεός των καιρικών φαινομένων, όπως στους Χετταίους
• Εμπά, σύζυγος του Τεσούμπ, θεά του ήλιου, όπως στους Χετταίους
• Κουμαρμπί, ο πατέρας του Τεσούμπ, ο ιδρυτής της πόλης του Ουρκές
• Σαούσκα, θεά της γονιμότητας, όπως στους Χετταίους. Προέρχεται από την Ιστάρ των Ασσυρίων.
• Νεργκάλ, προέρχεται από τη βαβυλωνιακή θεότητα του Κάτω Κόσμου
• Εά, θεός των υδάτων. Προέρχεται από τους Ανουνάκι των Σουμερίων

Οι επιγραφές των Χουρριτών με τα ιπτάμενα ζώα και δράκους παριστάνουν συνήθως θεότητες ή δαιμονικά πνεύματα. Οι Χουρρίτες δεν είχαν ναούς αφιερωμένους στους θεούς τους όπως οι υπόλοιποι λαοί. Ο χουρριτικός μύθος «Τα τραγούδια του Ουλικουμμί», είναι αντίστοιχος με την Ελληνική Θεογονία του Ησιόδου, περιγράφοντας τον ευνουχισμό του Ουρανού από τον Κρόνο.

Πηγές

• Asimov, Isaac. The Near East: 10,000 Years of History. Boston: Houghton Mifflin, 1968.
• Chahin, M. The Kingdom of Armenia. London and New York: Croom Helm, 1987. Reprint, New York: Dorset Press, 1991. Second, revised edition, as The Kingdom of Armenia: A History. Richmond, Surrey: Curzon, 2001. ISBN 0-7007-1452-9
• Diakonov, Igor M., and Sergei Starostin. Hurro-Urartian as an Eastern Caucasian Language. Münchener Studien zur Sprachwissenschaft. Munich: R. Kitzinger, 1986. ISBN 3-920645-39-1
• Duchesne-Guillemin, Marcelle. A Hurrian Musical Score from Ugarit: The Discovery of Mesopotamian Music. Sources from the ancient near east, vol. 2, fasc. 2. Malibu, CA: Undena Publications, 1984. ISBN 0-89003-158-4
• Movsisyan, Artak Erjaniki. The Sacred Highlands: Armenia in the Spiritual Geography of the Ancient Near East. Yerevan: Yerevan University Publishers, 2004. ISBN 5-8084-0586-6
• Kurkjian, Vahan M. A History of Armenia. New York: Armenian General Benevolent Union, 1958.