Balatonfüred
| Balatonfüred | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| urbo | |||||
 | |||||
| Hungaria urbo • Kuracloko | |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
| Administrado | |||||
| Lando | Hungario | ||||
| Regiono | Meza Transdanubio | ||||
| Departemento | Veszprém | ||||
| Distrikto | Balatonfüred | ||||
| Adreso | Szent István tér 1
8230 Balatonfüred | ||||
| |||||
| Poŝtkodo | 8230 | ||||
| Poŝtkodo | 8230 | ||||
| Telefonkodo | (+36) 87 | ||||
| Kodo laŭ KSH | 21175 | ||||
| Retpaĝaro | www.balatonfured.hu | ||||
| Politiko | |||||
| Urbestro (ekde 2015) | István Bóka (Fidesz-KDNP[1]) | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 13 224 (1-a de januaro 2015)[2] | ||||
| Loĝdenso | 288,50 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 46° 57′ N, 17° 53′ O (mapo)46.95416666666717.885833333333Koordinatoj: 46° 57′ N, 17° 53′ O (mapo) | ||||
| Alto | 104 m [+] | ||||
| Areo | 46,45 km² (4 645 ha) | ||||
| Horzono | Mezeŭropa tempo [+] | ||||
| |||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Balatonfüred [+]
| |||||
Balatonfüred [balatonfured] estas urbo kun titolo vinvilaĝo, banloko kaj havenurbo en Hungario, en regiono Meza Transdanubio, en departemento Veszprém, en Distrikto Balatonfüred, kies centro estas. En la loknomo trovanta "füred" ne signifas banloko, kiel oni scias erare, sed tio estas mezepoka vorto pri ordinara koturno.
Situo
Balatonfüred kaŝas sin inter montetoj norde de la lago Balatono, proksime al la duoninsulo de Tihany, laŭ ĉefvojo kaj fervojo Budapeŝto-Tapolca.
Historio
La loko estas praa, jam en la antikva epoko loĝata komunumo. Ties nomo aperas unuafoje en la biena kunskribo de abatejo de Tihany en 1211. La kuracakvojn mencias unuafoje dokumento el 1708. La urbo elformiĝis el la malnova vilaĝo, bankolonio kaj la iama vilaĝo Arács (pron. Araĉ), kiun oni ligis en 1954 al Balatonfüred. Ĝi estas la tiel nomata ĉefurbo de la norda bordo de la Balatono kun grava velŝipa haveno.
Ĝi estas konata pro la karbondioksidaj fontoj kaj mediteransimila klimato. Oni sciis jam en la 17-a jarcento pri la acidakvaj fontoj ĉe la Balaton-bordo, kies rolo graviĝis nur tiam, kiam oni ekuzis la la varmigitan akvon por kuracbanado. En 1772 oni deklaris Füred (tiama nomo) oficiale kuracbanejo.
En la urbo funkcias la Ŝtata Korhospitalo, kiu redonis la sanon al multaj kormalsanuloj interalie al la fama nobel-premiita hinda poeto, Rabindranath Tagore. Li saniĝis en 1926 en la hospitalo kaj pro tio li plantis arbon tie. Antaŭ la poeto-plantita arbo oni inaŭguris en 1956 kapostatuan verkon de Rasithan Kashar, donacon de la hindia registaro al la urbo.
La urbo grave evoluis en la 19-a jarcento, en la reforma epoko. En 1831 ĝi posedis jam ŝtonan teatron. La unua vaporŝipo (de la Balatono) ekis de tie en 1846. En Füred fondiĝis ŝipfabriko. Ĝi iĝis ŝatata renkontiĝejo de la politikistoj, artistoj post la Interkonsento.
Vidindaĵoj
- Preĝejo de Kristo Reĝo (Balatonfüred) (konata ankaŭ ruĝa preĝejo)
- Rondpreĝejo (Balatonfüred) (1841 - 1846, laŭ planoj de Antal Fruman (klasikisma; la bildon de la dekstra kromaltaro pentris de János Vaszary)
- Preĝejo Ĉieliro de Maria (Balatonfüred) (Balatonarács)
- Kalvinana preĝejo (Balatonfüred)
- Kalvinana preĝejo (Balatonarács)
- Luterana preĝejo (Balatonfüred)
- trinkhalo ĉe Lajos Kossuth-fonto
- iama ripozdomo de Lujza Blaha (1816, klasicisma stilo)
- ripozdomo de Mór Jókai (1870, eklektika, nun memormuzeo)
- aleo Tagore laŭ la Balatona bordo
Famuloj
- en Balatonfüred naskiĝis kaj mortis: József Keöd, aktoro, ŝipestro, vitisto
- en Balatonfüred naskiĝis:
- en Balatonfüred mortis:
- aktoroj Péter Andorffy kaj Anna Lukács
- ĉefabato Sándor Remig Bárdos
- Pál Lipták (entreprenisto)
- József Király (episkopo)
- fiziologo Géza Farkas
- geologo Lajos Lóczy
- inĝeniero Sándor Peremartoni Nagy
- juĝisto Imre Zlinszky
- Béla Szász (juristo)
- kalvinana episkopo Lajos Bakos
- ĵurnalisto Miksa Szabolcsi
- kuracisto József Rózsay
- matematikisto Ferenc Kerekes
- ministroj Ernő Dániel, Dániel Oláh kaj János Vörös
- monaĥoj Lipót Ferenc Bierbauer kaj Irén Lajos Zoltvány
- muzeestro Ernő Munkácsi
- pastro, rektoro György Demkó
- primaso Kolos Vaszary
- statistikisto Sándor Konek
- verkisto László Passuth
Ĝemelurboj
Bayern, Germanio
Opatija, Kroatio
Covasna, Rumanio
Arpino, Italio
Castricum, Nederlando
Kouvola, Suomio
retpaĝoj
- retpaĝaro de la urba registaro Arkivigite je 2006-04-13 per la retarkivo Wayback Machine
- retpaĝo de la korhospitalo
-
-
-
Aerfoto
Referencoj
- ↑ Balatonfüred települési választás eredményei (magyar nyelven) (html). Országos Választási Iroda, 2010. október 3. (Hozzáférés: 2011. július 19.)
- ↑ Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2015. január 1. (magyar és angol nyelven). Központi Statisztikai Hivatal, 2015. szeptember 3. (Hozzáférés: 2015. szeptember 4.)