Lingva_familio

Oni grupigas lingvojn en arojn (ofte nomitajn "familioj") laŭ ilia historia parenceco: lingvoj, kiuj ŝajnas deveni de komuna pralingvo, troviĝas en la sama lingvaro. Tiel oni ricevas arbecan strukturon.

La sekva tabelo montras unu tian strukturon. Pri kelkaj lingvaroj ekzistas diversaj opinioj, kaj iuj disdividoj estas esence arbitraj. Ĉi tiu tabelo estas iom konservativa, montrante nur lingvarojn, kies parenceco estas ĝenerale agnoskita. Pli radikala klasigo estas priskribita en la artikolo pri lingva filono.

Pro konveno, por ke ne estu tro da lingvaroj en la supra nivelo, la tabelo uzas ankaŭ kelkajn geografiajn grupojn, sed tiuj estas klare distingitaj per la vorto "lingvaroj" en la titolo. Ekzemple, historia parenceco inter la nordkaŭkaza kaj sudkaŭkaza lingvaroj ne estas pruvita.

Evidente la tabelo ne mencias ĉiujn homajn lingvojn, da kiuj estas kelkaj miloj. La strukturo de iuj familioj estas iom simpligita; pli da detaloj troviĝas eventuale en la artikolo pri la koncerna familio. Kreolaj lingvoj kaj piĝinoj estas troveblaj artikolfine. Planlingvoj estas ellasitaj pro ilia alispeca deveno. Listo de senparencaj lingvoj (lingvoj, kiuj ne apartenas al konata familio) troviĝas en aparta artikolo.

Iuj familioj estas rigardeblaj ankaŭ kiel lingvoj kun dialektoj, kaj multaj lingvoj estas rigardeblaj ankaŭ kiel familioj de proksime parencaj lingvoj.

Inter la senparencaj lingvoj de Afriko estas la haza kaj sandava.

• berbera
• ĉada (haŭsa)
• egipta (kopta)
• kuŝida (somala)
• omota
• ŝemida (amhara, araba, hebrea)

nama

kunga

• senegala (fula, volofa)
• mandea (bambara)
• krua
• gura (morea)
• kvaa (aŝantia)
• volta-niĝera (evea, fonua, igba, joruba)
• benve-konga (bantua: svahila, lingala, kosa k zulua, ŝona)
• kordofanaj (nubaaj) lingvaroj

• nilota
• nubia

Inter la senparencaj lingvoj de Eŭrazio estas la ajnua, buruŝaska, etruska, korea, nivĥa, sumera, kaj la eŭska aŭ baska.

• Mongola
• Tjurka (turka, azerbajĝana, uzbeka, ujgura)
• Tungus-manĉura

Kmera (kamboĝa), vjetnama, nikobara

Formosaj lingvoj

Tetuna, balia, cebua, ĉamora, java, malagasa, malaja (enhavante la indonezian), sunda, tagaloga (enhavante la filipina), fiĝia

Polinezia lingvaro: havaja, maoria, samoa

Abĥaza

Nepala (kontraŭ la nacia nepalia lingvo), birma, tibeta, ĉina

Kanara, malajala, tamila, telugua

• albana
• armena
• balta (latva, litova)
• ĝermana (i.a. norvega - sveda, dana, angla, germana k.a.)
• greka
• hinda (bengala, urduo (enhavante la hindian), nepalia, cigana)
• irana (persa, kurda, paŝtoa)
• italida (latina kaj ĝiaj idoj: itala, franca, hispana, portugala, rumana)
• kelta (kimra, irlanda)
• slava (ĉeĥa kaj slovaka, pola, rusa, ukraina, serba kaj kroata, slovena, bulgara)

• Japana

• Keta

Vidu Dene-jeniseja lingvaro

Kartvela

• Tajeca: siama, laŭa, ĝuanga

Ĉeĉena, inguŝa

• Finneca (estona - finna)
• Ugra (hungara)

Estas multaj senparencaj lingvoj en Nordameriko, kiel la hajda, la taraska kaj la zunia. Inter la lingvaroj estas:

Inuita, jupika

Keta, tlingita, ĉipevajana, navaha

Vidu Na-denea lingvaro

• Viota
• Juroka
• Algonkena (oĝibva, slavia, kria, ĉejena, mikmaka)

Laŝucida

Hejlcuka, nutka

Lakota, mandana, omaha

Mohoka, Ĉeroka

• Ĉakta

(per Delancey 2006)

• Cimŝiana
• Ĉinuka
• Oregona penuta (kusa, alsia, sajusla)
• Plataĵa penuta (sahaptiana, klamata, molala)
• Majdua
• Jokuca
• Utia (mivoka, mucuna)
• ? Vintua (patvena)
• ? Kalapuja
• ? Takelma

Hipoteza lingvaro. La sekvantaj estas eblaj lingvaretoj kaj senparenculoj.

• Karuka
• Ŝasta
• Ĉimarika
• Jana
• Aĉumavi-acugevia
• Vaŝa
• Eselena
• Salena
• Pomoa
• Juma (kokopa, havasupaja)

Naŭatla, ŝoŝona, hopia

• Otomi-pamea (otomia, pamea, matlacinka)
• Ĉinanteka
• Tlapanekeca (tlapaneka)
• Mangeeca (mangea)
• Popolokeca (popoloka, mazateka)
• Zapoteka
• Miŝtekeca (miŝteka, kvikateka, trikia)

• Miŝea
• Zokea

Grandaj lingvoj: Majaa (jukateka), vasteka, cocila, celtala, ĉola, kakĉikela, kekĉia, kiĉea, mamea, ĉuĥa, hakalteka (poptia), kanhobala, iŝila, pokomama, pokomĉia, cutuhila

Estas multaj senparencaj lingvoj en Sudameriko, kiel la mapuĉa kaj pirahana. Inter la lingvaroj estas:

• Ajmara

• Majpura (taina, garifuna, gvahira, aravaka)
• Gvahiba
• Arava

Ĉibĉa

• Ĉokoa (embera)

Ŝavantea, kajnganga

• Kariba

• Keĉua

Takana, ŝipiba

Tukana

Gvarania, tupia

Troviĝas multaj senparencaj lingvoj en Papulando. Inter la lingvaroj estas:

Enhavas la plejparton de la papuaj lingvoj

rotokasa

Troviĝas pluraj senparencaj lingvoj en Aŭstralio. Inter la lingvaroj estas:

Enhavas la plejparton de la aŭstraliaj lingvoj

• Miĉifa
• Haita
• Tok-pisino

• Deveno de lingvo
• Lingvistiko
• Lingva klasifiko
• Listo de lingvoj
• Planlingvo, Konstruita lingvo, Lingva rekonstruo

• Skemo de la hindeŭropaj lingvoj

v • d • r Lingvo Lingvistiko • Interlingvistiko • Planlingvo • Lingvaj familioj • Lingva filono • Senparenca lingvo Listoj alfabetorde • laŭ ISO 639 • laŭ familio • laŭ parolantaro • laŭ skribsistemo Diverslingve nombroj • Saluti • danki • idiotismo kaj idiotismaj esprimoj