Henrike VIII.a Ingalaterrakoa

Henrike VIII.a Ingalaterrakoa
	; Irudi gehiago
Irlandako monarka
Ingalaterrako monarka
Lord of Ireland (en)
Earl of Chester (en)
; Galesko printze
Kornuallesko duke
; Yorkeko Dukea
Earl Marshal (en)
Lord Warden of the Marches (en)
Lord Lieutenant of Ireland (en)
Lord Warden of the Cinque Ports (en)
Bizitza
Jaiotza	Palace of Placentia (en) , 1491ko ekainaren 28a
Herrialdea	Ingalaterrako Erresuma
Heriotza	Whitehall jauregia, 1547ko urtarrilaren 28a (55 urte)
Hobiratze lekua	St George's Chapel, Windsor (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: zahartzaroa
Familia
Aita	Henrike VII.a Ingalaterrakoa
Ama	Elisabeth Yorkekoa
Ezkontidea(k)	Katalina Aragoikoa (1509ko ekainaren 11 - 1533ko maiatzaren 23a); Ana Bolena (1533ko urtarrilaren 25a - 1536ko maiatzaren 17a); Joana Seymour (1536ko maiatzaren 30a - 1537ko urriaren 24a); Ana Cleveskoa (1540ko urtarrilaren 6a - 1540ko uztailaren 9a); Katalina Howard (1540ko uztailaren 28a - 1542ko otsailaren 13a); Katalina Parr (1543ko uztailaren 12a - 1547ko urtarrilaren 28a)
Bikotekidea(k)	ikusi Elizabeth Blount; Mary Boleyn (en) ; Elizabeth Stafford, Countess of Sussex (en) ; Joan Dingley (en) ; Margaret Shelton (en) ; Jane Popincourt (en) ; Anne Bassett (en) ; Elizabeth Carew (en) ; Anne Hastings, Countess of Huntingdon (en) ;
Seme-alabak	ikusi Maria I.a Ingalaterrakoa; Henry FitzRoy, 1st Duke of Richmond and Somerset (en) ; Elisabet I.a Ingalaterrakoa; Eduardo VI.a Ingalaterrakoa; Henry, Duke of Cornwall (en) ; stillborn daughter Tudor (1510) (en) ; Henry, Duke of Cornwall (1513) (en) ; Henry, Duke of Cornwall (1514) (en) ; stillborn daughter Tudor (1518) (en) ; Henry, Duke of Cornwall (en) ; stillborn son Tudor (en) ; Catherine Carey (en) ; Ethelreda Malte (en) ; Richard Edwardes (en) ; Thomas Stukley (en) ; Henry Carey, 1st Baron Hunsdon (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Elizabeth Tudor (en) ; Margarita Tudor; Maria Tudor (1496-1533); Katherine Tudor (en) ; Edward Tudor (en) ; Arthur, Prince of Wales (en) ; Edmund Tudor, Duke of Somerset (en) ;
Familia	ikusi Fernando II.a Aragoikoa (aitaginarreba); John, Prince of Asturias (en) (koinatu); Filipe I.a Gaztelakoa (koinatu); Jakue V.a Estuardo (iloba); Maria I.a Eskoziakoa (grandniece (en) );
Leinua	Tudor etxea
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa; italiera; frantsesa; latina
Jarduerak
Jarduerak	monarka eta musikagilea
Jasotako sariak	ikusi Urrezko Ardi-larruaren Ordenako zalduna (1506ko otsailaren 9a) ; Golden Rose ; Galtzariaren Ordena (1495eko maiatza) ; Lord Warden of the Cinque Ports (1493) ; Lord Lieutenant of Ireland (1494) ; Earl Marshal (1494) ; Yorkeko Dukea ; Kornuallesko duke ; Galesko printze ; Earl of Chester ; Urrezko Ardi-larruaren Ordena ;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	anglikanismoa; Eliza latinoa

Henrike VIII.a Ingalaterrakoa (Greenwich jauregia, Greenwich, 1491ko ekainaren 28a - Whitehall jauregia, Londres, 1547ko urtarrilaren 28a) 1509-1547 bitarteko urteetan Ingalaterrako erregea izan zen; horrezaz gain, 1509–1541 bitartean Irlandako jauna, eta 1541–1547 bitartean Irlandako erregea ere izan zen.

Errenazimentuaren garaiko errege nagusietako bat izan zen. Kanpoko politikan, Frantzisko I.a Frantziakoa eta Karlos V.a Espainia eta Germaniakoarekiko orekari eusten jakin zuen, hitzarmen politika azkar bati esker. Hala ere, sei aldiz ezkondu zelako eta Ingalaterrako Eliza Erromatar Eliza Katolikotik bereizi zuelako da, batez ere, ezaguna.

Bizitza

Londres inguruko Greenwich herrian jaio zen, 1491ko ekainaren 28an. Henrike VII.a eta Elisabet Yorkekoaren bigarren semea izan zen. 1502an, Arturo, anaia zaharrena hil ostean, Ingalaterrako erregegai bilakatu zen. 1509an Henrike VII.a hil zen, eta Henrikek Ingalaterrako tronua jarauntsi zuen^[1].

1509ko ekainaren 11n, koroatu baino aste batzuk lehenago, Arturoren alarguna Katalina Aragoikoarekin ezkondu zen. Sei seme-alaba izan zituzten, baina Maria Tudor ez beste guztiak haurtzaroan hil ziren. Katalina Espainiako Errege-erregina Katolikoen alaba zen, Karlos V.a enperadorearen izeba, eta ezkontza hark indartu egin zuen Ingalaterrako erregeak Frantziaren aurka egiten ari zen politika^[2]. 1513an, Guinegatteko guduan, frantsesak mendean hartu zituen.

Ana Bolena, Henrike VIII.aren bigarren emaztea.

Baina 1525ean frantziarrek porrot gogorra jaso zuten Paviako guduan. Ondorioz, Karlos V.aren botereak hazten jarraitu zuen eta mehatxu bihurtu zen Ingalaterrako erregearentzat. Henrike VIII.a Frantziarekin aliatu zen orduan. Arrazoi politikoak eta pertsonalak, bietakoak nahasi ziren erregearengan, garai hartan guztiz maitemindurik baitzegoen Ana Bolena izeneko gorteko damaz. Katalina Aragoikoak alaba bakarra eman zionez gero, Henrikek dibortzioa eskatu zion Klemente VII.a aita santuari. Espainiako koroarekin nahiz enperadorearekin zeukan lotura etengo zuen horrela eta, bide batez, Ana Bolenarekin ezkonduko zen. 1530eko uztailaren 15ean gutuna bidali zuten erregea banantzeko baimena eskatuz, 85 pare britainiarrek sinatuta. Baina Klemente VII.a aita santuak uko egin zion Henrike eta Katalinaren arteko ezkontza baliogabetzeari^[2]. 1532an, Thomas Cranmer eta Thomas Wolsey artzapezpikuen adostasunez, ezkontza hautsi eta Erromarekiko banakuntza aldarrikatu zuen Henrike VIII.ak. Eliza Anglikanoa sortu zuen eta haren buru bihurtu zen (1534).

Eliza berri hark, ordea, Erreforma protestantea kondenatu eta dogma katolikoaren barnean iraun zuen (Sei artikuluen estatutua, 1539). Aita santuaren aldekoek, hala ere, jazarpen bortitza jasan behar izan zuten: erlijio ordenak sakabanatu egin ziren, katolikoak preso hartu eta hil egin zituzten (Thomas More 1535. urtean hil zuten) eta gupida gabe zapaldu ziren neurri haien aurka bideratu ziren ekintza guztiak (Graziazko Erromesaldia, 1536).

Ana Bolena hiltzera eraman ondoren, beste lau emazte izan zituen: erditzen ari zela hil zen Joana Seymour; Ana Cleveskoa, zapuztu zuena; Katalina Howard, hiltzera kondenatua; eta Katalina Parr.

Kanpoko politika orekatsua egin zuen, itsas armada sortu zuen eta Ingalaterra itsas potentzia bihurtu zen. 1535. urtean Galesko herria beretu zuen, baina ezin izan zuen Eskoziako Erresumaz jabetu. 1541ean Irlandako errege izendatu zuen bere burua.

Westminsterren hil zen, 1547ko urtarrilaren 28an.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/11/22 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Enrique VIII de Inglaterra Biografiasyvidas.com
↑ ^a ^b Nagore IRAZUSTABARRENA: Dibortzioa ala zisma Argia.eus. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported lizentziarekin argitaratua

Kanpo estekak

Datuak: Q38370
Multimedia: Henry VIII of England

Aurrekoa
Henrike VII.a Ingalaterrakoa

Ingalaterrako eta Irlandako erregea.
1509ko apirilaren 21a – 1547ko urtarrilaren 28a

Ondorengoa
Eduardo VI.a Ingalaterrakoa

[1] Enrique VIII de Inglaterra Biografiasyvidas.com

[irazusta-2] Nagore IRAZUSTABARRENA: Dibortzioa ala zisma Argia.eus. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported lizentziarekin argitaratua

[1]

[2]

i e a Ingalaterrako errege-erreginak
Dinastia saxoia (871-1016) (1042-1066)	Alfredo Handia • Eduardo Zaharra • Ælfweard • Æthelstan • Edmundo I.a Miragarria • Eadred • Eadwig Ederra • Edgard Baketsua • Eduardo Martiria • Æthelred Zalantzatia • Edmundo II.a • Eduardo Aitorlea • Harold II.a Saxoia • Edgard Ætheling
Daniar dinastia (1013-1042)	Svend I.a Danimarkakoa • Kanuto II.a Handia • Harold Harefoot • Kanuto III.a Hardeknut
Normandiar dinastia (1066-1154)	Gilen I.a Konkistatzailea • Gilen II.a Gorria • Henrike I.a • Eztebe Bloisekoa • Matilde enperatriza
Plantagenet (1154-1399)	Henrike II.a Plantagenêt • Rikardo I.a Lehoibihotza • Joan I.a Lurgabea • Henrike III.a • Eduardo I.a • Eduardo II.a • Eduardo III.a • Rikardo II.a
Lancaster (1399-1461)	Henrike IV.a, Lancasterko dukea • Henrike V.a • Henrike VI.a
York (1461-1485)	Eduardo IV.a, Yorkeko dukea • Eduardo V.a • Rikardo III.a
Tudor (1485-1603)	Henrike VII.a • Henrike VIII.a • Eduardo VI.a • Joana Grey • Maria I.a • Elisabet I.a
Estuardo (1603-1714)	Jakue I.a • Karlos I.a • Karlos II.a • Jakue II.a • Maria II.a • Gilen III.a • Ana
Hannover dinastia (1714-1901)	Jurgi I.a • Jurgi II.a • Jurgi III.a • Jurgi IV.a • Gilen IV.a • Viktoria
Saxonia-Coburg-Gotha dinastia (1901-…)	Eduardo VII.a • Jurgi V.a • Eduardo VIII.a • Jurgi VI.a • Elisabet II.a • Karlos III.a