Historiaren filosofia

Historiaren filosofia filosofiaren adarra da, garapena eta gizakiek historia sortzeko moduak aztertzen dituena. Platon izan zen historiaren filosofia lehen aldiz azaldu zuena, kontzeptu hori erabili gabe, eta Giambattista Vico historiaren filosofia erabili zuena lehen aldiz. Vicok historiaren filosofia proposatzen du mundu honetako gizarteen ibilbidea arrazionalki ulertzeko saiakera gisa.^[1] Historiaren filosofiak garapen handia ezagutuko du Kant ondorengo modernitate alemanean, Herder eta Hegel bezalako autoreekin. Bere gai nagusietakoa historiaren determinismoa eta subjektuaren askatasuna uztartzearen auzia izango da.^[2]

Denbora historikoak elkarreragin berezia du gizarte-talde bateko kideen denbora biografikoen artean, zerikusia du beste kide garaikide batzuekin eta aurrekaritzat dituzten kideekin ere bai. Denbora historikoak belaunaldia definitzen du, Iragankortasun historikoak komunitateek hurrengo belaunaldiei transmititu nahi dietena hartzen du bere baitan, hau da, iraganeko, oraineko eta etorkizuneko hiru dimentsioen arteko erlazioan adierazten dena. Iragan historikoa osatzen dute komunitate baten gaur egungo eraketarako zentraltzat jotzen diren gertaerek. Gertaera horiek oroitzapen partekatuaren xede dira, hau da, zaindu beharreko herentzia. Orainaldia irakurri ahal izango da iraganari dagokionez, iraganeko promesak egitea bezala, hala nola traizioa edo abandonua, loria-iragan baten arrastoa, eta etorkizunari dagokionez, etortzeagatiko ekintzen atari gisa. Aintzinako jendarteetan denbora ziklo naturalei lotuta zegoen eta Erdi Arotik aurrera denbora profezia biblikoei lotua. Aro Modernoan garai “historikoa” sortu zen gizakiaren denboratzat. Denbora historikoa ere denbora politikoa da, historiaren eskuragarritasunari lotua, hau da, orain giza ekintzen emaitza denari, eta ez probidentzia baten emaitza denari, zeinaren plana bete arte itxaron behar baitzen, besterik gabe. Laburbilduz, denbora historikoa gizarte-denboraren forma bat da gertaera partekatuen iraupenarekin, itxaronaldiarekin eta oroitzapenarekin zerikusia duena. Jendearen bizitzarako esanahi-esparru bat ere ematen du, banakakoak izan arren eremu komunitarioetan garatzen direnak. Horrela, bada, inbrikazio konplexua gertatzen da denbora biografikoaren (norberaren jaiotzarekin hasi eta hiltzen garenean amaitzen dena) eta denbora historikoaren (partaide diren taldearen jatorri eta garapenei lotuta) artean.^[3]

• Azurmendi, Joxe (2004): "Filosofia modernoa" in Joxe Azurmendi (et al.): Filosofiako gida, Bilbo, UEU. ISBN 84-8438-048-3
• Azurmendi, Joxe (2007): Volksgeist. Herri gogoa, Donostia, Elkar, ISBN 978-84-9783-404-9.
• Jimenez, Jon eta Olariaga, Andoni (2009): Modernitatearen auziaz, Donostia, Jakin ISBN 978-84-95234-40-7
• Uribarri, Ibon (2008): "Kant ondoren" in Agustin Arrieta (et al.): Filosofiaren historia, Donostia, Elkar, ISBN 978-84-9783-403-2.

• Historizismo