Kalkuluaren oinarrizko teorema (edo Kalkulu inegralaren oinarrizko teorema) funtzio baten deribazioa eta integrazioa alderantzizko eragiketak direla baieztatzean datza. Baieztapen horrek edozein funtzio jarraitu integragarrirako egiaztatzen du haren integralaren deribatua hura bera dela. Teorema hori funtsezkoa da matematikaren adarretako bat den analisi matematiko edo kalkulu deiturikoan.
Teorema horren ondorio zuzena Barrowren erregela da, Kalkuluaren bigarren oinarrizko teorema ere deiturikoa. Bigarren teorema horren bidez funtzio baten integrala kalkula dezakegu integratu beharreko funtzioaren jatorrizkoa erabiliz.
Arkimedesek eta antzinako beste matematikariek bolumenen, azaleren eta luzera makurren gutxi gorabeherako kalkulua egiteko metodoak bazituzten ere, hasiera batean Isaac Barrow matematikari ingelesak garatutako ideia bati esker eta gero Isaac Newtonen eta Gottfried Leibnizen ekarpenei esker teorema hori enuntziatu eta frogatu ahal izan zuten.
Kalkulu integralaren oinarrizko teoremak
Lehenengo oinarrizko teorema
Izan bitez tartean integragarria den funtzio bat eta beste funtzio bat honela definitua: non den.
Teoremak hau esaten du:
funtzioa puntuan jarraitua bada , orduan funtzioa puntuan deribagarria da eta betetzen da.
Frogapena
Lema garrantzitsua:
Demagun funtzioa tartean integragarria dela eta , orduan:
Frogapenaren hasiera
Hipotesia:
- Biz .
- Biz tartean integragarria eta c puntuan jarraitua den funtzioa.
- Biz tartean honela definitutako funtzioa: , non den.
Tesia:
- F'(c)=f(c)
Definizioz hau daukagu: .
Demagun h>0 dela, orduan .
eta honela definituta:
- ,
'Lema' aplikatuta, hau daukagu:
- .
Beraz,
Orain demagun dela, izan bitez:
- ,
- .
'Lema' aplikatuta, hau daukagu:
- .
Honako hau betetzen denez:
- ,
Orduan:
- .
denez gero, orduan hau daukagu:
- .
Eta funtzioa c puntuan jarraitua denez, orduan:
- ,
Azkenean, guzti horrek teorema frogatzera garamatza:
- .
Adibideak
Bigarren oinarrizko teorema
Barrowren erregela ere deiturikoa, Isaac Barrowren omenez.
Izan bitez tartean jarraitua den funtzio bat eta haren edozein jatorrizko funtzio bat, hau da . Orduan:
Teorema hau askotan erabiltzen da integral mugatuak ebaluatzeko.
Frogapena
Hipotesia:
- Biz tartean jarraitua den funtzioa
- Biz tartean diferentziagarria den funtzioa, non den
Tesia:
Frogapena:
Izan bedi
- .
Kalkuluaren lehenengo oinarrizko teorema dela medio, hau daukagu:
- .
Beraz:
- non den.
Hau aintzat hartuta:
Eta hortik segitzen denez da; beraz:
- .
Bereziki, baldin bada, hau dugu:
Adibideak
Ikus, gainera
Kanpo estekak