قلعه پاقلاع هزارانی

قلعه پاقلاع هزارانی در موقعیت ۴۷ درجه و ۲۷ دقیقه طول جغرافیایی، و ۳۲ درجه و ۵۷ دقیقه عرض جغرافیایی در استان ایلام واقع شده‌است. از شمال به تپه ماهور، از جنوب به زمین کشاورزی روستای هزارانی و از شرق و غرب به زمین‌های کشاورزی مشرف می‌شود. قلعه دارای ابعاد ۱۲×۱۵×۳ متر است و نزدیکترین جاده قابل دسترسی جاده هزارانی آبدانان است.

قلعه پاقلاع هزارانی بر فراز تپه‌ای طبیعی قرار دارد که بنای آن با استفاده از قلوه سنگ و ملات گچ نیم‌کوب ساخته شده‌است. این بنا شامل سه اتاق بزرگ در قسمت سطح جنوبی تپه و بناهای جانبی در ساختمان سطح شمالی تپه می‌باشد و تنها سه اتاق مستطیل شکل از این بنا باقی مانده‌است که اتاق وسط آن دارای ابعادی ۲۰/ ۵×۱۰ متر است که از سنگ و گچ ساخته شده‌است. اتاق غرب قلعه دارای ابعاد ۴/۵×۷/۵ متر است و اتاق شرقی آن ابعاد ۴*۱۰ متر دارد. در ضلع شمالی اتاق غربی سطح تپه بنای دیگری ملاحظه می‌شود که احتمالاً اتاق نگهبانان قلعه بوده‌است و دارای دو اتاق به ابعاد ۴*۱۱ متر است که این بنا مشرف به زمین‌های کشاورزی است. ضخامت دیوارهای قلعه ۲۰/۱ متر می‌باشد. قسمتی از دیوارهای اصلی قلعه باقی مانده که حداکثر تا ۲ متر ارتفاع دارد. بنای قلعه به دلیل عدم حفاظت و فرسایش طبیعی و نیز عوامل انسانی به صورت مخروبه‌ای درآمده‌است و آوار سنگ حاصل از تخریب اتاق‌های جانبی در سطح شمالی تپه ملاحظه می‌شود. چهار تاقی هزارانی در فاصله ۱۰۰ متری شرق تپه باقی مانده‌است.

معرفی اجمالی قلعه‌های باستانی استان ایلام، حبیب‌الله محمودیان، ۱۳۸۳، انتشارات گویش