ماه (زمان)

ماه، یکای زمان به ویژه در گاه‌شماری‌هاست که به هر یک از ۱۲ بخش از یک سال گفته می‌شود. به‌طور معمول دو گونه کلی ماه خورشیدی (شمسی) و ماه قمری (مَهی) در گاه‌شماری‌ها معمول است.

آثاری که از دوران پارینه‌سنگی یافت شده نشان می‌دهد که انسان از آن دوره شمار روزها را بر اساس دوره‌های گام‌های ماه نگه می‌داشته که هر دور کامل از اهله، خود یک ماه قمری است. بنابرین اولین ماهشماری به صورت قمری بوده و سپس در دوره‌های بعد با تشخیص تغییر فصول و تعیین سال خورشیدی (۳۶۵٫۲۵ روزه) که به ازای ۱۲ ماه قمری و حدود ۱۱ روز اضافی می‌باشد سال خورشیدی به دوازده ماه قمری تقسیم می‌شده و کسر ۱۱ روز به انحای مختلف کبیسه‌گیری می‌شده‌است. در اطوار تقویم بشری با تعیین دقیقتر فصول و تشخیص نقاط اعتدالین و انقلابین خورشید، سال به چهار فصل متمایز شده و تمام سال به ۱۲ قسمت برابر تقسیم گردید که هر قسمت یک برج فلکی نامیده می‌شود و به ازای یک ماه خورشیدی است.

متوسط هر ماه قمری هلالی ۲۹٫۵۳۰۵۹ روز بوده که با تعدیل آن به صورت عرفی و تقویمی ۲۹ یا ۳۰ روزه می‌باشد؛ و مدت زمان اقامت خورشید در هر برج فلکی زمان متفاوتی است که میانگین آن ۳۰٫۴۳۶۸۵ روز بوده که به صورت تقویمی ۲۸، ۲۹، ۳۰ یا ۳۱ روزه است. ضمن اینکه در تقویم هجری خورشیدی برجی ۳۲ روز تقویمی نیز معمول بوده‌است.

متداولترین ماه‌های خورشیدی، ماه‌های هجری خورشیدی و ماه‌های میلادی می‌باشند؛ و معروفترین ماه قمری، ماه‌های هجری قمری می‌باشد. به ماه‌های هجری خورشیدی «برج» نیز گفته می‌شود.

علاوه بر ماه عرفی و تقویمی که در گاهشماری شناخته می‌شود. از آنجا که واحد اصلی یکان زمان روز می‌باشد به ازای روز نجومی، ماه نجومی نیز مطرح می‌باشد؛ که اقسام ماه نجومی قمری و ماه اخترشناسی خورشیدی مطرح می‌باشند.

ماه خورشیدی

ماه خورشیدی (شمسی) بر پایهٔ حرکت ظاهری سالیانهٔ خورشید (حرکت زمین به دور خورشید) به هر یک از ۱۲ بخش سال خورشیدی گفته می‌شود. هر ماه تقویمی در تقویم خورشیدی ممکن است ۲۸، ۲۹، ۳۰ یا ۳۱ روزه باشد. با اینکه کاربرد ماه خورشیدی حالت همگانی دارد، استفاده از کلمه برج برای تقویم‌های خورشیدی بامسمی تر است.

ماه‌های هجری خورشیدی

در ایران و افغانستان تقویم رسمی بر پایه گاه‌شماری هجری خورشیدی است. نام ماه‌ها در ایران و افغانستان و دیگر جاها:

ماه‌های میلادی

ماه قمری

ماه قمری بر [دورهٔ تناوب] حرکت کره ماه به‌دور زمین بنا شده‌است و طول آن تقریباً برابر است با مدت زمانی که طول می‌کشد تا کره ماه یک دور کامل به دور کره زمین بچرخد. در تقویم قمری ملاک ماه هلالی است که در گردش ماه به دور زمین فاصله زمانی ایجاد دو هلال ۲۹٫۵۳۰۵۹ روز طول می‌کشد که به آن ماه قمری می‌گویند. با توجه به مدت زمان تقریبی ۲۹٫۵۳ روز، ماه‌های تقویم قمری ممکن است ۲۹ یا ۳۰ روز داشته باشند که این تعدادِ روزها در سال‌های مختلف، متفاوت می‌باشد.

ماه‌های هجری قمری

اقسام ماه اخترشناسی و تقویمی

علاوه بر ماه عرفی و تقویمی (حسابی) که در گاهشماری شناخته می‌شود. از آنجا که واحد اصلی یکان زمان روز می‌باشد به ازای روز نجومی، ماه نجومی نیز مطرح می‌باشد؛ که اقسام ماه اخترشناسی قمری (هلالی، نجومی، بی‌هنجار، اعتدالی و گرهی) و ماه اخترشناسی خورشیدی مطرح می‌باشند.

منابع