Boeing

The Boeing Company
algemien
nasjonaliteit	Feriene Steaten
sektor	Loftfeart
haadkertier	Chicago, Feriene Steaten
oprjochte	15 july 1916 (yn Seattle)
oprjochter	William Edward Boeing
sifers
omset	$ 90,78 miljard (2014)
winst	$ 5,45 miljard (2014)
wurknimmers	162.730 (maaie 2015)
offisjele webside
www.boeing.com

The Boeing Company, meastentiids ôfkoarte ta Boeing, is in Amerikaanske multinasjonale ûndernimming dy't fleanmasines, helikopters, raketten en satelliten ûntwerpt, bout en ferkeapet. Boeing is wrâldwiid ien fan 'e grutste fleanmasinebouwers en is tagelyk de grutste eksporteur yn 'e Feriene Steaten nei wearde yn dollars. It haadkertier fan The Boeing Company stiet yn Chicago en it bedriuw wurdt laat troch presidint en direkteur Dennis Muilenburg.

Skiednis

Foar 1930

Maart 1910 kocht William E. Boeing de skipswerf fan Edward Heath yn Seattle, dêr't hy letter syn earste fleanmasinefabryk fan makke. Op 15 july 1916 waard dêr troch William Boeing it bedriuw "Pacific Aero Products Co" anneksearre. Boeing, dy't oan 'e Universiteit fan Yale studearre, wurke ynearsten yn 'e houtyndustry, wêrmei't hy aardich fertsjinne en in protte learde oer houtkonstruksjes. Syn witten koe er mar al te bêst brûke foar syn nije warberens: it ûntwerpen en bouwen fan fleanmasines. It bedriuw bleau yn Seattle, mei't yn 'e omkriten in protte fjurrehout beskikber wie.

William Boeing stifte syn bedriuw in moanne nei de earste flecht fan ien fan de twa B&W-wetterfleanmasines, dy't hy boud hie mei George Conrad Westervelt, in yngenieur fan 'e Amerikaanske marine. De earste fleanmasine fan Boeing waard gearstald yn in hangaar oan 'e ouwers fan Lake Union.

9 maaie 1917 waard it bedriuw omneamd ta "Boeing Airplane Company". Letter dat jier krigen de Feriene Steaten te meitsjen mei de Earste Wrâldkriich, en Boeing wist dat de Amerikaanske marine wetterfleanmasines brûke moast foar training. Dêrop stjoerde hy twa nije fleanmasines fan it Model C nei Pensacola yn Floarida, dêr't se brûkt waarden troch de marine. De marine mocht wol oer it Model C en woe dêr nochris fyftich fan hawwe. It bedriuw ferhuze dêrom nei in grutter pân, dêr't earder skippen boud waarden.

Doe't 1918 de Earste Wrâldkriich ta in ein kommen wie, rekke de merk fan kommersjele fleanmasines oerspield mei goedkeape, brûkte fjochtsfleanmasines. Dêrom sieten fleanmasinebouwers mei de hannen yn 't hier, mei't dy harren guod net mear slite koenen. Mannich fleanmasinebouwer moast de doarren slute, wylst oare bedriuwen, wêrûnder Boeing, oar guod ferkeapjen gong. Boeing makke bygelyks kasten en meubels, mar ek boaten.

27 desimber 1919 makke de Boeing B-1 har earste flecht. It wie in fleanende boat dy't ien piloat, twa passazjiers en wat post hâlde koe. Acht jier hat it ynternasjonale postflechten útfierd tusken Seattle en de Kanadeeske stêd Fiktoaria. 24 maaie 1920 makke de Boeing Model 8 har earste flecht; it wie de earste fleanmasine dy't oer de Mount Rainier hinne fleach.

Boeing gong 1923 de konkurrinsjestriid oan mei Curtiss om in kontrakt foar it ûntwikkeljen fan in fjochtsfleanmasine foar de Amerikaanske loftmacht. Curtiss hie by eintsjebeslút earder in ûntwerp ree en krige it kontrakt, mar Boeing gong troch mei it ûntwikkeljen fan syn PW-9. Tegearre mei de Boeing P-12/F4B makke dy Boeing ta wichtichste fjochtsfleanmasinebouwer foar de tsien jier dy't folgen.

1925 boude Boeing syn Model 40, in postfleanmasine foar de Amerikaanske oerheid, dêr't twa jier letter in fernijde ferzje, Model 40A, fan boud waard. Mei it nije model waard de loftpostferbining tusken San Fransisko en Chicago ûnderholden. De 40A hie boppedat plak foar twa passazjiers.

It wie 1927, doe't Boeing in loftfeartmaatskippij oprjochte ûnder de namme "Boeing Air Transport". De earste postflecht waard útfierd op 1 july 1927. In jier letter waard de loftfeartmaatskippij lykwols gearfoege mei Pacific Air Transport en Boeing Airplane Company, en wer twa jier letter waard it omneamd ta "United Aircraft and Transport Corporation". De bedriuwen Pratt & Whitney, Hamilton Standard en Chance Vought waarden doe ynlive. 1930 waard ek de grutte loftfeartmaatskippij National Air Transport oernommen.

27 july 1928 makke de trijemotoarige Boeing 80, dy't tolve passazjiers ferfiere koe, har earste flecht. It wie de earste fleanmasine fan Boeing dy't allinnich foar it persoaneferfier ornearre wie. Goed in jier letter makke de Boeing 80A, it nijere model dat plak hie foar achttjin passazjiers, har earste flecht.

1930-1949

Maitiid 1930 wie de bou fan 'e Monomail ree. Dy folslein metalen postfleanmasine koe tige hurd fleane, wie aerodynamysk en hie in ynlûkber lâningsgestel. It ûntwerp wie eins sa revolúsjonêr, dat de motoaren en propellers fan dy tiid alhiel net gaadlik wienen foar de Monomail. Doe't der lang om let ferstelbere propellers kamen, wie by Boeing de bou fan 'e nije Boeing 247 al begûn. Dochs waarden der twa Monomails boud, wêrfan't de twadde, Model 221, plak hie foar seis passazjiers.

De Boeing 247 waard 1933 yntrodusearre as de earste echte moderne passazjiersfleanmasine. De folslein metalen iendekker wie flugger, feiliger, en ienfâldiger te bestjoeren as oare passazjiersfleanmasines. It wie bygelyks de earste twamotoarige passazjiersfleanmasine dy't op ien motor fleane koe. Yn in tiid fan ûnbetroubere motoaren betsjutte dat in hiele foarútgong foar de fleanfeiligens. Boeing boude de earste sechstich tastellen eksklusyf foar it dochterbedriuw United Airlines, en dat wie foar de konkurrinsje fansels in toarne yn it each.

De loftpostwet fan 1934 ferbea loftfeartmaatskippijen en fleanmasinebouwers ûnder deselde korporaasje te operearjen, dat Boeing besleat ta it opdielen yn trije lytsere bedriuwen: Boeing Airplane Company, United Airlines en United Aircraft Corporation. William Boeing die syn oandielen dêrop fan 'e hân en gong by it bedriuw wei. Claire Egtvedt, dy't 1933 al presidint fan Boeing wurden wie, waard no ek foarsitter. Hy fûn dat de takomst fan Boeing yn 'e bou fan gruttere fleanmasines lei, dat it wie 1936 doe't in nije fabryk boud waard foar de produksje fan gruttere moderne tastellen.

Frij gau krige Boeing in opdracht fan Pan American World Airways (Pan Am) ta it ûntwikkeljen fan in kommersjele wetterfleanmasine foar persoaneferfier op transoseanyske rûtes. De earste Boeing 314 gong juny 1938 de loft yn. Doedestiids wie it mei in kapasiteit fan 90 passazjiers op deiflechten, en 40 passazjiers op nachtflechten, de grutste fleanmasine yn 'e boargerloftfeart. In jier letter begûn de earste regelmjittige ferbining tusken de Feriene Steaten en Grut-Brittanje. It duorre net lang oft Pan Am fleach mei de Boeing 314 nei bestimmings oer de hiele wrâld.

Desimber 1938 wie de Boeing 307 Stratoliner ree. Dit wie de alderearste transportfleanmasine mei in drukkabine. De krúshichte fan it tastel wie 20.000 foet (sa'n 6.100 meter), wêrtroch't men boppe de measte depresjes fleane koe. De fleanmasine hie in soad wei fan 'e B-17, mei't deselde fleugels, sturt en motoaren brûkt waarden.

Tidens de Twadde Wrâldkriich boude Boeing in protte bommesmiters fan it type B-17 en B-29. De wurkers wienen oer it algemien froulju, fan wa't de manlju meiwurken yn 'e kriich. De produksje waard maart 1944 sa fier opskroeve, dat op in stuit eltse moanne mear as 350 fleanmasines boud waarden. Om oanfallen út 'e loft wei te foarkommen, waarden de fabryksterreinen bedekt mei grien en lânbouguod. Yn 'e kriichsjierren waard der yntinsyf gearwurke troch de grutte Amerikaanske fleanmasinebouwers. Sa waard de bommesmiter B-17 net allinnich boud troch Boeing, mar ek troch Lockheed Aircraft en Douglas Aircraft, wylst de B-29 ek boud waard troch Bell Aircraft en Glenn L. Martin.

Doe't de kriich foarby wie, waarden de measte bestellings foar de bommesmiters annulearre, wêrtroch't sa'n 70.000 wurknimmers fan Boeing harren wurk kwytrekken. It bedriuw woe der wer boppe-op komme mei in flugge ferkeap fan 'e nije Stratocruiser, in lúkse fjouwermotoarige passazjiersfleanmasine dy't basearre wie op 'e B-29. De ferkeap gong lykwols net sa't men hope, dat Boeing moast wat oars betinke. It bedriuw fûn syn lok njonkenlytsen yn 'e militêre transport- en tankfleanmasines. De C-97 en de KC-97 binne dêr eksimpels fan.

1950-1959

Ek yn 'e fyftiger jierren gong Boeing troch mei it ûntwikkeljen fan militêre fleanmasines, dêr't de B-47 Stratojet en de B-52 Stratofortress de ferneamste fan binne. Underwilen ûntwikkele it bedriuw mei eigen sinten de 367-80, in prototype fan in strielfleanmasine, dy't de basis lei foar de lettere Boeing 707 en de KC-135 Stratotanker, dy't oant de dei fan hjoed noch brûkt wurde.

Yn 'e rin fan 'e jierren fyftich gong de technology flink foarút, en dat joech Boeing de kâns en ûntwikkelje nij guod. Ien fan 'e earste produkten wie in koarteôfstânsraket om fijannige fleanmasines te ûnderskeppen. Underwilen wie men yn 'e ban fan 'e Kâlde Kriich, en mei de technology fan 'e koarteôfstânsraket ûntwikkele en boude Boeing in ynterkontinintale raket.

1958 begûn it ôfleverjen fan 'e Boeing 707, de earste kommersjele strielfleanmasine ôfkomstich út 'e Feriene Steaten. De Britske De Havilland Comet, de Frânske Sud Aviation Caravelle en de Tupolev Tu-104 út 'e Sovjet-Uny gongen de 707 foar yn it noch jonge strieltiidrek. Mei de fjouwermotoarige 707, dy't 156 passazjiers ferfiere koe, nammen de Feriene Steaten de lieding yn 'e kommersjelefleanmasinebou. In pear jier letter kaam der in twadde ferzje fan it tastel, de Boeing 720, dy't wol wat flugger wie, mar ek in wat lytser berik hie.

Yn 'e fyftiger en sechstiger jierren wie Boeing in grutte produsint fan lytse turbinemotoaren. Dat symbolisearre de ynspannings dy't Boeing nei de Twadde Wrâldkriich levere ta it fergrutsjen fan it produktoanbod. It ûntwikkeljen fan gasturbinemotoaren begûn 1943 en Boeing makke úteinlik de modellen 502, 520, 540, 551 en 553. Doe't Boeing april 1968 stoppe mei de produksje, hie it bedriuw 2.461 motoaren boud. Mannich tapassing fan 'e gasturbines fan Boeing waard beskôge as baanbrekkend, lykas de earste helikopter en boat mei turbine-oandriuwing.

1960-1969

Boeing naam maart 1960 helikopterbouwer Vertol Aircraft Corporation oer, en reorganisearre it bedriuw ta de Vertoldifyzje fan Boeing. De CH-47 Chinook, produsearre troch Vertol, fleach foar it earst yn 1961 en wurdt hjoeddedei noch altiten op grutte skaal brûkt. 1964 begûn Vertol ek mei de produksje fan 'e CH-64 Sea Knight.

Desimber 1960 kundige Boeing de 727 oan, en noch gjin trije jier letter makke dy har earste flecht. Yn 'e rin fan 'e tiden waarden der ferskate passazjiers-, fracht- en kombiútfierings ûntwikkele. De 727 wie de earste kommersjele strielfleanmasine dy't mear as tûzen kear ferkocht waard, en yn in pear jier tiid wienen dêr nochris fiifhûndert bykommen.

1961 wûn Boeing in kontrakt foar it meitsjen fan it earste part fan 'e Saturnus V-raket. De boulokaasje waard de Michoud Assembly Facility yn New Orleans.

It wie 1966, doe't William M. Allen, doe presidint fan Boeing, Malcolm T. Stamper frege om lieding te jaan oan 'e produksje fan 'e nije 747, dêr't de takomst fan Boeing suver mei gearhong. Foar it revolúsjonêre projekt waard yn Everett de grutste fabryk fan 'e wrâld boud. It kompleks, dêr't de 747 op boud wurde soe, waard sa grut as fjirtich fuotbalfjilden.

1967 yntrodusearre Boeing de twamotoarige 737, in koarte- en middellangeôfstansfleanmasine. En dy waard in súkses: oant de dei fan hjoed is de 737 de meastferkochte kommersjele fleanmasine yn 'e loftfeartskiednis. Noch altiten wurdt it tastel boud, en noch altiten wurde der nijere ferzjes ûntwikkele.

Op it gigantyske fabryksterrein yn Everett waard 1968 de earste 747-100 nei bûten riden, en in jier letter gong dy foar it earst de loft yn. De earste kommersjele flecht mei it tastel waard 1970 útfierd. De 747 hat in ynterkontinintaal berik en kin mear passazjiers ferfiere as eardere fleanmasines fan Boeing.

1970-1979

Begjin santiger jierren hie Boeing goed lêst fan 'e ôfnimmende militêre útjeften tidens de Fjetnamkriich, fan 'e ekonomyske resesje fan 1969 en 1970, mar ek fan 'e eigen miljardeskuld troch de bou fan 'e 747. It duorre mear as in jier foar't Boeing lang om let wer ris in bestelling krige. Swierrichheden mei de motoaren fan Pratt & Whitney soargen foar moannenlang opûnthâld by de produksje fan 'e 747. Boppedat besleat it Amerikaansk Kongres it ûntwikkeljen fan 'e supersoanyske 2707, it antwurd fan Boeing op 'e Britsk-Frânske Konkorde, net langer te stypjen, wêrtroch't it bedriuw it projekt stopje moast.

By de ôfdieling Commercial Airplanes, fierwei de grutste binnen Boeing, waard it wurknimmertal fan 83.700 yn 1968 werombrocht ta 20.750 yn 1971. Underwilen stige de wurkleazens yn Seattle ta in hichte fan 14 persint, en boppedat kaam 16 persint fan 'e huzen leech te stean. Ferhúsbedriuwen draaiden op folle toeren, mei't kloften minsken útnaaiden. As reaksje dêrop ferskynde der by de lofthaven in boerd oan 'e dyk mei de tekst:

Jannewaris 1970 waard troch Pan Am de earste kommersjele flecht mei de 747 útfierd. Mei in gruttere kapasiteit as eltse oare fleanmasine yn produksje betsjutte de 747 foar de loftfeart in wiere revolúsje. Mei de tiid is it wilens mear as 1.500 kear ferkochte tastel fierder ûntwikkele. Sa produsearret Boeing sûnt 2013 it nijste model: de 747-8.

1980-1989

1983 krige de ekonomy stadichoan de fuotten wer ûnder it gat. De fleanmasines fan Boeing waarden de standert foar loftfeartmaatskippijen en loftmachten. Mei it tanimmende passazjiersfleanferkear waard ek de konkurrinsje grutter, en dy kaam benammen fan 'e nije Jeropeeske fleanmasinebouwer Airbus. Boeing moast dêrom nije fleanmasines ûntwikkelje en kaam mei de smelle 757, de gruttere en widere 767, mar ek fernijde ferzjes fan 'e 737. Net allinnich yn 'e loftfeart, mar ek yn 'e romtefeart wie Boeing aktyf. In wichtich projekt dêr't Boeing yn 'e tachtiger jierren oan meiwurke wie it spaceshuttleprogram, en it bedriuw wie ek de earste oannimmer fan it ISS-program.

Underwilen waard ek meiwurke oan inkelde militêre projekten, dêr't de B-2 Spirit ien fan wie. Foar dizze bommesmiter boude Boeing ferskate parten, lykas it lâningsgestel, it brânstofsysteem en parten fan 'e fleugel en fan 'e romp. Op it hichtepunt, yn 1991, wurken der likernôch 10.000 minsken oan 'e B-2. It tastel waard novimber 1988 foar it earst nei bûten riden en makke har earste flecht op 17 july 1989.

Fierders gongen ek nijere koarteôfstânsraketten en it loftferdigeningssysteem The Avenger yn produksje. Yn dy tiid wie Boeing in protte belutsen by it ûntwikkeljen fan nij militêr ark en it fernijen fan wat al brûkt waard. Boeing wurke boppedat mei oan wynenerzjyprojekten en boude wynmûnen foar de NASA.

1990-1999

Boeing wie ien fan 'e sân bedriuwen dy't strieden om it ûntwikkelingsrjocht fan 'e Advanced Tactical Fighter. Mei Lockheed en General Dynamics waard ôfpraat dat de trije bedriuwen de fjochtsfleanmasine tegearre bouwe soenen, as ien fan 'e trije bedriuwen útkeazen waard. It ûntwerp fan Lockheed waard by eintsjebeslút fierder ûntwikkele ta de F-22 Raptor.

April 1994 yntrodusearre Boeing de 777, in twamotoarige passazjiersfleanmasine, dy't wat de kapasiteit oanbelanget tusken de 767 en de 747 yn sit. De 777 wie de earste kommersjele fleanmasine fan Boeing mei elektronysk-hydraulyske bestjoering ("fly-by-wire"), en wie dêrmei in reaksje op 'e ûntwikkelings by de Jeropeeske konkurrint Airbus. It folsleine ûntwerp waard mei kompjûters makke, en dat wie in wichtige primeur yn 'e fleanmasinebou.

1995 besleat Boeing ta it slopen fan it haadkertier ynstee fan it opknappen derfan. Nei't Boeing tydlik ferhuze nei in neistlizzend gebou, waard it âlde pân 1996 sloopt. It nije haadkertier by it fleanfjild King County yn Seattle waard 1997 iepene.

Boeing naam ein 1996 de romtefeart- en definsjedifyzjes fan Rockwell oer, en makke dy ta in nije ôfdieling binnen Boeing, ûnder de namme "Boeing North American, Inc." In jier letter waard foar 13 miljard dollar ek McDonnell Douglas yn it bedriuw opnommen. De MD-95, in passazjiersfleanmasine dy't troch McDonnell Douglas ûntwikkele wie, waard dêrtroch de Boeing 717.

Alle modellen fan 'e 737 waarden 1997 ferfongen troch de 737NG ("Next Generation"). Dizze nije generaasje bestie út 'e 737-600, de -700, de -800 en de -900. It waard de snelst ferkeapjende 737-seary yn 'e skiednis, en april 2006 gongen de ferkeapsifers dy fan 'e âldere, mar dochs tige súksesfolle 737 Classic sels te boppe.

2000-2009

September 2001 ferhuze it haadkertier fan Boeing fan Seattle nei Chicago. In moanne letter ferlear Boeing de konkurrinsjestriid fan Lockheed Martin om it Joint Strike Fighter-program. Boeing bleau lykwols earste oannimmer fan it ISS-projekt.