Cogadh Iosrael-Gaza

Teimpléad:WD Bosca Sonraí ImeachtCogadh Iosrael-Gaza
Íomhá
Cuir in eagar ar Wikidata
Cuir in eagar ar Wikidata
 34° N, 36° E / 34°N,36°E / 34; 36
Lipéad sa teanga dhúchais(ar) عملية طوفان الاقصى
(he) מלחמת חרבות ברזל Cuir in eagar ar Wikidata
Cineálcogadh Cuir in eagar ar Wikidata
Cuid deGaza–Israel conflict (en) Aistrigh agus coinbhleacht Arab-Iosraelach Cuir in eagar ar Wikidata
Tréimhse7 Deireadh Fómhair 2023 - luach anaithnid
Dáta na bliana2020í Cuir in eagar ar Wikidata
Tréimhse ama2020s in military history (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Suíomhan Leiveaint Cuir in eagar ar Wikidata, Iosrael
Stráice Gaza Cuir in eagar ar Wikidata
TírIosrael, Stát na Palaistíne, an Liobáin agus an tSiria Cuir in eagar ar Wikidata
Rannpháirtí
Is cúis leimpacts of the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
casualties of the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
war crimes in the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
Coimhlint Iosrael–Hamas, 2023 agus an comhthéacs idirnáisiúnta
Israel–Hamas war protests (en) Aistrigh
media coverage of the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
misinformation in the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
denial of the 2023 Hamas-led attack on Israel (en) Aistrigh
Israeli war cabinet (en) Aistrigh
evacuations during the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
violent incidents in reaction to the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
antisemitism during the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
Islamophobia during the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
anti-Palestinianism during the Israel–Hamas war (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Líon básanna46,000 (9 Eanáir 2025) Cuir in eagar ar Wikidata
Líon gortaithe109,378 (9 Eanáir 2024) Cuir in eagar ar Wikidata
Imscrúduithe agan Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta agus an Chúirt Bhreithiúnais Idirnáisiúnta Cuir in eagar ar Wikidata
Croineolaíocht
Israel–Hamas war hostage crisis (en) Aistrigh
Israeli blockade of the Gaza Strip (2023–present) (en) Aistrigh
Gaza Strip evacuations (en) Aistrigh
2023 Israel–Hamas ceasefire (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Codanna
2023 Hamas-led attack on Israel (en) Aistrigh
airstrikes by Israel on Palestinian refugee camps during the 2023 Israel–Hamas war (en) Aistrigh
attacks on health facilities during the Israel–Hamas war (en) Aistrigh
Israeli invasion of the Gaza Strip (en) Aistrigh
Israeli airstrikes on schools during the 2023 Israel–Hamas war (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata

Rinne na míleataigh Palaistíneacha Hamas ionsaí mór, gan choinne, ar Iosrael ar 7 Deireadh Fómhair 2023.[1][2] Mar fhrithbheart, d’fhógair rialtas Iosrael cogadh ar "Hamas", agus léigear iomlán ar Stráice Gaza.[3][4] Ar 28 Deireadh Fómhair, rinne Iosrael ionradh talún ar Gaza.[5][6] Ní raibh meas ná aird ag Iosrael ar an mbeatha, agus neamhshuim iomlán den dlí idirnáisiúnta, rud a tharraing conspóid.[7] Faoi dheireadh Nollaig 2023 bhí 70% de thithe Gaza scriosta ag buamaí Iosrael.[8]

Meastar anois gur thart ar 64,260 duine ar a laghad a mharaigh na hIosraelaigh in Gaza sa gcéad ocht mí dá gcogadh, Deireadh Fómhair 2023 - Meitheamh 2024, gan na mílte corp atá folaithe ag an smionagar a chomhaireamh, ná na daoine a bhfuil éalang fágtha orthu, ná na milliúin atá curtha ar an lár lom agus bainte as a greim. Mná, páistí óga agus seanóirí os cionn 65 bliain d'aois ab ea iad 59.1% díobh siúd a maraíodh [9][10].

As Eabhrais, tugtar תגובות בין-לאומיות למלחמת חרבות ברזל ar "Cogadh Iosrael-Gaza" nó "Cogadh na gclaimhte gan trua gan taise", agus fonn mallaithe díoltais ar Rialtas na hIosrael, rialtas i bhfad amach ar an eite dheis, agus rinne na Náisiúin Aontaithe cáineadh géar ar gach taobh.[11] Creidtear go forleathan gur cinedhíothú atá ar bun ag stáit Iosrael sa Phalaistín agus tar éis don Aifric Theas cás chinedhíothaithe a thabhairt in aghaidh Iosrael sa Chúirt Bhreithiúnais Idirnáisiúnta, rialaigh an chúirt gurbh fhéidir gurbh ionann a bhfuil ar bun ag stáit Iosrael sa Phalaistín agus cinedhíothú [12].

Príomhalt: Cogadh Iosrael–Gaza agus an comhthéacs idirnáisiúnta
Ionsaithe ar 7/8 D.F. (Gaza ar chlé; Iosrael (buí) ar dheis)
Ionsaí a rinne aerfhórsa Iosrael ... anseo scriosadh mosc i Khan Younis

Imeachtaí

Líon na marbh

Ionsaí ar Iosrael

Ar 7 Deireadh Fómhair, cuireadh tús leis an aighneas nuair a chuaigh óglaigh de chuid Hamas trasna na teorainn as Gaza agus rinne ionsaí gan choinne ar Iosrael. Thug lucht Hamas 'Oibríocht Dhíle d'al-Aqsa' (عملية طوفان الأقصى, ʿamaliyyat ṭūfān al-ʾAqṣā' in Araibís) air. Maítear gur mharaigh Hamas thart ar mhíle dhá chéad duine in Iosrael,[13] páistí agus seandaoine ina measc, ach tá amhras mór ann faoin maíomh seo agus fianaise ann a thacaíonn leis an maíomh gurbh iad airm Iosrael féin a mharaigh cuid mhaith den líon sin [13][14].

B'é Yahya Sinwar, thar aon duine eile in Hamas, a d'eagraigh an mórionsaí (bhí Ismail Haniyeh i mbun Hamas in 2023, agus ceapadh Sinwar ina cheannaire ar Hamas i mí Lúnasa 2024 tar éis do na hIosraelaigh Haniyeh a fheallmharú).

Dúirt 'Fórsaí Cosanta Iosrael' gur mharaigh siad níos mó ná míle cúig chéad de na míleataigh Hamas san ionsaí.[3]

Ionsaí ar Gaza

Thosaigh arm Iosrael ag bailiú taobh amuigh d'halla teorann Gaza ar 8 Deireadh Fómhair, agus iad ag ullmhú le hionsaí talún a dhéanamh. Ba ea 9 Deireadh Fómhair a thug Aire Cosanta Iosrael Yoav Gallant ordú go ndéanfaí léigear iomlán ar Stráice Gaza. Ghearr siad soláthar bí, uisce, leictreachais, leighis, agus gach ní eile, mar chuid den léigear.[3]

Bhí ná mílte Palaistíneach maraithe taobh istigh de Gaza sna hionsaithe millteacha a rinne fórsaí Iosrael agus eachtraithe eile, mar shampla, pléasc in Ospidéal Al-Ahli, Gaza agus ruathair aeir ar champa teifeach Jabalia.

Dúirt na Náisiúin Aontaithe arís is arís go raibh beatha leanaí in Gaza i mbaol de dheasca an díhiodráitithe, srl.[5]

Ar an 27 Deireadh Fómhair , thosaigh ionradh Iosrael ar Gaza i ndáiríre.[15]

Dar le Roinn Sláinte Gaza, bhí breis agus 30,000 Palaistíneach maraithe idir Deireadh Fómhair - Feabhra 2024. Bhí Stráice Gaza faoi léigear le linn an ama seo agus tharla gorta.[16][17]

Príomhalt: Cinedhíothú na bPalaistíneach

Eachtraí

2024

Le linn 2024, bhain Iosrael úsáid as an aerfhórsa chun armlanna Hezbollah a ionsaí go rialta. Thosaigh ionradh na Liobáine i dtús Dheireadh Fómhair. Chuir sé sin go mór leis an teannas sa réigiún.[18] Feallmharaíodh Hassan Nasrallah, ceannaire carasmatach de chuid Hezbollah, ar an 27 Meán Fómhair 2024.

Príomhalt: Coimhlint Iosrael–Hezbollah, 2020idí
Feallmharaíodh Yahya Sinwar, ceannaire de chuid Hamas, ar an 17 Deireadh Fómhair 2024. Bhí sé ráite ag Fórsaí "Cosanta" Iosrael go raibh rún diongbháilte acu Sinwar a bhású. Mhaígh Príomhaire Netanyahu, i bhfianaise mharú cheannaire Hamas, go raibh "deireadh an chogaidh in Gaza ag druidim le hIosrael" agus "ní féidir a rá go fóill gur deireadh an chogaidh atá ann ach is cinnte gur tús an deiridh atá ann".[19]

Ó 7 Deireadh Fómhair 2023 go dtí mí na Nollag 2024, bhí os cionn 15,000 páiste maraithe in Gaza (líon mór acu sin níos óige ná cúig bliana d’aois)[20] agus 45,000 maraithe in iomlán.[21] Rinne UNICEF cur síos ar Gaza mar ‘reilig’ do na mílte páiste. I gcomparáid, dúirt na Náisiúin Aontaithe i mí na Samhna 2023 go bhfuair timpeall 5,400 daoine bás san iomlán i ngach coimhlint eile a bhí idir Iosrael agus Hamas ó bhí 2007 ann (am nuair a tháinig Hamas i gcumhacht in Gaza[22]).[23][24]

Is minic go mbíonn na hairm atá in úsáid ag Iosrael ag teacht díreach trasna ón Aontas Eorpach, gan trácht ar na Stáit Aontaithe.[20]

Féach freisin

Cásanna dlí agus taidhleoireacht

Stair

Tagairtí

  1. ↑ "Os cionn 1,100 duine marbh sa choimhlint idir Hamas agus Iosrael" (ga-IE). Tuairisc.ie (2023-10-09). Dáta rochtana: 2023-10-09.
  2. ↑ Nuacht RTÉ (2023-10-09). "Léigear iomlán ordaithe ag Aire Cosanta Iosrael ar Stráice Gaza" (as ga-IE). 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Conradh na Gaeilge, Londain (14 Deireadh Fómhair 2023). "‎Nuacht Mhall (Maigh Eo)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-10-15.
  4. ↑ "Timeline of the 2023 Israel–Hamas war" (as en) (2023-11-11). Wikipedia. 
  5. ↑ 5.0 5.1 "Muintir Gaza i ngarbhaol ‘tubaiste’, trúpaí Iosrael ag déanamh ar Chathair Gaza" (ga-IE). Tuairisc.ie (2023-10-31). Dáta rochtana: 2023-11-11.
  6. ↑ "2023 Israeli invasion of the Gaza Strip" (as en) (2023-11-11). Wikipedia. 
  7. ↑ Ciarán Ó Pronntaigh (4 Nollaig 2023). "Síorchogadh? < Meon Eile". www.meoneile.ie. Dáta rochtana: 2023-12-04.
  8. ↑ https://www.aljazeera.com/news/2023/12/31/israeli-bombardment-destroyed-over-70-of-gaza-homes-media-office
  9. ↑ "Gaza death toll likely to be significantly higher than official figures, study finds".
  10. ↑ Nuacht RTÉ (2024-06-13). "Gaza: tuairgneáil thréan eile faighte ag Rafah" (as ga-IE). 
  11. ↑ 11.0 11.1 Máirtín Ó Duibhir (30 Bealtaine 2024). "Iosrael ag leanúint lena gcogadh dearg beag beann ar an domhan mór" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-05-30.
  12. ↑ "Summary of the Order of 26 January 2024".
  13. ↑ 13.0 13.1 "Friendly fire may have killed their relatives on Oct. 7. These Israeli families want answers now" (en). Al Jazeera. Dáta rochtana: 2023-11-11.
  14. ↑ "IDF Gave Orders to Kill Fellow IDF Soldiers on October 7, Israeli Outlet Reports".
  15. ↑ "Israeli-Palestinian Conflict" (en). Global Conflict Tracker. Dáta rochtana: 2024-10-27.
  16. ↑ "Siege and Starvation: How Israel Obstructs Aid to Gaza" (en-US). Refugees International. Dáta rochtana: 2024-03-15.
  17. ↑ Nuacht RTÉ (2024-03-16). "Páistí ag fáil bháis leis an ocras i dtuaisceart Gaza" (as ga-IE). 
  18. ↑ Máirtín Ó Duibhir (15 Eanáir 2024). "D’fhéadfadh an cogadh in Gaza scaipeadh níos forleithne an-éasca" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-09-25.
  19. ↑ Nuacht RTÉ (2024-10-18). ""Deireadh an chogaidh in Gaza ag druidim le hIosrael" - Netanyahu" (as ga-IE). 
  20. ↑ 20.0 20.1 Bridget Bhreathnach (29 Nollaig 2024). "Cynthia Ní Murchú : ‘Ní raibh ionam ach saghas ‘celebrity candidate’ dar leo’" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2024-12-29.
  21. ↑ "Gaza death toll nears 45,500 as Israel kills 48 more Palestinians". www.aa.com.tr. Dáta rochtana: 2024-12-29.
  22. ↑ "Battle of Gaza (2007)" (as en) (2023-11-10). Wikipedia. 
  23. ↑ "Israel-Gaza live news: Firing outside Gaza hospitals, with patients and staff trapped inside - BBC News" (en-GB). BBC News. Dáta rochtana: 2023-11-11.
  24. ↑ Conradh na Gaeilge, Londain (11 Samhain 2023). "‎Nuacht Mhall: (Tiobraid Árann)" (ga-IE). Apple Podcasts. Dáta rochtana: 2023-11-11.
  25. ↑ Julian Borger (2024-04-01). "Why do arms continue to flow from US to Israel despite ceasefire resolution?" (en-GB). The Guardian. Dáta rochtana: 2024-04-03.