James Hutton

James Hutton

Beathaisnéis
Breith	3 Meitheamh 1726 (Iúlach) Dún Éideann (Ríocht na Breataine Móire)
Bás	26 Márta 1797 70 bliana d'aois Dún Éideann (Ríocht na Breataine Móire)
Siocair bháis	Bás nádúrtha (Ailse lamhnáin)
Áit adhlactha	Greyfriars Covenanters Prison (en) 55° 56′ 44″ N, 3° 11′ 32″ O / 55.94568447°N,3.19212058°W / 55.94568447; -3.19212058
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Leiden - míochaine (1747–1749) Ollscoil Pháras - míochaine (1746–1747) Ollscoil Dhún Éideann - míochaine (1744–1746) Ollscoil Dhún Éideann - matamaitic, meitifisic (1740–1743) An Ardscoil Ríoga (1736–1740)
Tráchtas acadúil	De sanguine et circulatione in microcosmo (en)  (1749 )
Comhairleoir dochtúireachta	Colin Maclaurin
Áit chónaithe	Londain Norfolk Slighhouses Farmhouse (en) Dún Éideann
Teanga dhúchais	Béarla
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Geolaíocht, talmhaíocht agus meitéareolaíocht
Gairm	geolaí, tionsclaí, feirmeoir, meitéareolaí, dochtúir leighis
Ball de	Cumann Ríoga Dhún Éideann (1783–)
Mac/iníon léinn de chuid	Colin Maclaurin agus Guillaume-François Rouelle
Faoi thionchar	John Walker
Teangacha	Béarla
Teaghlach
Duine muinteartha	John Hutton Balfour (col seisir) Isaac Bayley Balfour (second cousin once removed descending (en) )

Geolaí a rugadh agus a d'éag i nDún Éideann ab ea James Hutton (3 Meitheamh sa tseanstíl (nó 15 Meitheamh sa nuastíl) 1726 – 26 Márta 1797). Leag a leabhar cáiliuil A Theory of the Earth (Teoiric den Domhan, 1795) bunsraith na geolaíochta nua-aoisí.^[1]

Chuir Hutton an smaoineamh chun cinn gur féidir cianstair an domhain fhisiciúil a thuiscint as fianaise i gcarraigeacha an lae inniu. Trína staidéar ar ghnéithe i dtírdhreach agus cóstaí a chuid ísealchríocha dúchasacha in Albain, mar shampla Salisbury Crags nó Rubha Siccar, d'fhorbair sé an teoiric nach bhféadfadh gnéithe geolaíochta a bheith statach ach go ndearnadh claochlú leanúnach orthu thar thréimhsí fada éiginnte. As seo d'áitigh sé, agus é ar aon intinn le go leor geolaithe luath eile, nach bhféadfadh an Domhan a bheith óg. Bhí sé ar dhuine de na moltóirí ba luaithe de choincheap ar tugadh an t-aonfhoirmeachtachas air sna 1830idí. Sé sin an eolaíocht a mhíníonn gnéithe de screamh an Domhain mar thoradh ar phróisis nádúrtha leanúnacha thar an scála geolaíoch. Chuir Hutton teoiric ar aghaidh freisin maidir system of the habitable Earth, a mholadh meicníocht dhiasaíochc chun an domhan a choinneáil oiriúnach go deo do dhaoine, iarracht luath chun prionsabal na hantrapachta de chineál amháin a leagan amach.