Xentilicio

O xentilicio é un adxectivo relativo, sobre todo, ó lugar de nacemento e, en menor medida, á liñaxe ou raza á que alguén pertence (estes serían etnónimos).

En Galicia existe tradicionalmente unha tendencia ó uso de xentilicios hipocorísticos para entidades menores, non derivados do nome do lugar e si de características e alcumes, normalmente despectivos. Na actualidade, a linguaxe xornalística está a crear e inventalos para moitas pequenas poboacións galegas, con moi desigual calidade.[1]

Sufixos habituais

Sufixos de territorios de lingua galega

Os sufixos máis habituais para construír xentilicios en galego son:[1]

  • -és / esa: lugués/luguesa, santiagués/santiaguesa
  • -án / -á (zonas occidentais e centrais) ou -ao / -á (zona oriental): compostelán/compostelá, ribeirao/ribeirá
  • -ego / -ega: naviego/naviega
  • -eiro / -eira: rosaleiro/rosaleira
  • -iño / -iña, -íu / -ía ou -ín / -ina: troncosiño/troncosiña, franquíu/franquía, vilafranquín/vilafranquina
  • -exo / -exa: portexo/portexa
  • -oto / -ota:[2] miñoto/miñota

Empréganse tamén algúns sufixos cultos que forman xentilicios co étimo do topónimo:[1]

  • -ense: mindoniense
  • -ino / -ina: monterrosino/monterrosina

Sufixos de exónimos

Os principais sufixos para a formación léxica de xentilicios nos exónimos son:

  • -ano / -ana e -iano / -iana: venezolano/venezolana, iraniano/iraniana que é o máis habitual[2]
  • -án / -á e -ón / -oa: alemán/alemá, bretón/bretoa, que aparecen en poucos casos
  • -és / esa: chinés/chinesa
  • -ense: londiniense
  • -ino / -ina: alacantino/alacantina
  • -o / -a, posiblemente por derivación regresiva de lugares rematados en -IA(S) átono: polaco/polaca, sueco/sueca

Nalgúns casos os sufixos teñen relación coa área xeográfica:[2]

  • -ún(o) / -una, de orixe vasca, non é propio da lingua galega pero foi introducido incorrectamente polos medios de comunicación: euscaldún/euscalduna,[3] batasuno/batasuna
  • -arra, de orixe vasca, non é propio da lingua galega: donostiarra é a única palabra aceptada por motivos tradicionais recentes. Non se di "bilbotarra, irundarra, eibotarra...", pois existen as terminacións propias de orixe latina
  • -í, nas áreas árabes e musulmás: marroquí
  • -eño / -eña e -eno / -ena, na área hispana: panameño/panameña, chileno/chilena
  • -eiro / -eira, na área lusobrasileira e como adaptación de xentilicios iberoamericanos: brasileiro/brasileira, santiagueiro/santiagueira
  • -enco / -enca, nas áreas catalás: eivisenco/eivisenca

Por último, existen moitos xentilicios que empregan terminacións menos habituais:

  • -ático / -ática: asiático/asiática
  • -ita: vietnamita
  • -al: provenzal
  • -ol / -ola: español/española
  • -ar: balear
  • -asco(n) / -asc(on)a, de orixe francomeridional: monegasco/monegasca
  • -iño / -iña: biscaíño/biscaíña

De todos os xeitos, cómpre reiterar que a tradición marca popularmente o uso de xentilicios non derivados: gavacho, chamaco, che, paio.

Notas

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Costas González 2016, p. 34.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Dosil López, Benxamín; Riveiro Costa, Xesús (2004). Dicionario de ortografía da lingua galega. A Coruña: Galinova Editorial. ISBN 84-9737-040-6. 
  3. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para euscaldún.

Véxase tamén

Bibliografía

Outros artigos

Ligazóns externas

Este artigo tan só é un bosquexo
 Este artigo sobre lingüística é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
 Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.