Nepaalish

Nepaalish
नेपालीदी
Goll er loayrt ayns Nepaal, y Vootaan, as yn Injey
Ard Ny Himalayaghyn[a][1]
Earroo loayreyderyn
  • L1: 19 millioonyn (2011–2021)[2]
  • L2: 14 millioonyn (coontey-pobble 2021)[2]
  • Y clane: 32 villioon[2]
Kynney çhengey Ind-Oarpagh
  • Ind-Eeraanagh
    • Ind-Ayreeanagh
      • Y Chryss Hwoaie
        • Pahariagh Hiar
          • Nepaalish
Corys screeuee Devanagari
Staydys oikoil
Çhengey oikoil ayns
Fo stiurey ec
Coadyn çhengey
ISO 639-1 ne
ISO 639-2 nep
ISO 639-3 nep
Screeuyn Brahmagh
Screeuyn Brahmagh
 Ta screeuyn Brahmagh er y duillag shoh. Mannagh vel jargaght jannoo screeu crampit ec y cho-earrooder ayd, foddee dy vaik uss breearyn ass ynnyd as spankyn laccal taah. Ny smoo...

She çhengey Ind-Ayreeanagh ta dooghyssagh da ny Himalayaghyn 'syn Aishey Yiass ee Nepaalish (Devanagari: नेपाली). She çhengey oikoil Nepaal t'ee, raad t'ee ny çhengey smoo loayrit as raad t'ee ny glare chadjin. Ta staydys oikoil 'syn Injey eck ayns steat Sikkim as ayns Reagheydys Thallooinagh Gorkhaland 'sy Vengaal Heear. T'ee loayrit ec mychione kerroo yn phobble 'sy Vutaan. Shymmey Nepaalisheyryn t'ayn ayns ny steatyn Arunachal Pradesh, Assam, Himachal Pradesh, Manipur, Meghalaya, Mizoram as Uttarakhand.[3] Ayns Myanmar t'ee loayrit ec ny Gurkhee Vurmagh. Ta'n eebyrtys Nepaalagh 'sy Niar Meanagh, ayns Brunei, 'syn Austrail, as ayns çheeraghyn elley er feie ny cruinney.[4] Ta'n Nepaalish loayrit ec mychione 19 millioonyn loayreyderyn dooghyssagh as ec 14 millioonyn elley myr nah hengey.

Ta'n Nepaalish currit stiagh ayns possan ny çhengaghyn Pahariagh Hiar ayns cryss Hwoaie yn Ind-Ayreeanish. Dirree yn Nepaalish ayns Glion Sinja, Queiggey Karnali, y preeu-valley shenndeeagh er Reeriaght Khasa mychione y 10oo as y 14oo eash. V'ee er ny lhiassaghey faggys da çhengaghyn Ind-Ayreeanagh elley, as faggys da çhengaghyn Pahariagh elley er lheh. Hoshiaght, va'n Nepaalish loayrit ec ny sleih Khas, possan kynney-hengagh Ind-Ayreeanagh dooghyssagh da'n ard Himalayagh 'syn Aishey Yiass. She screeuyn ayns Dullu, Slyst Dailekh va screeuit ec tra reiree yn Ree Bhupal Damupal mygeayrt y vlein 981 y screeuyn s'leah 'sy çhengey. Haghyr undinyssaghey yn Nepaalish car reirey Reeriaght Gorkha (haink dy ve enmyssit Reeriaght Nepaal ny s'anmey) 'sy 16oo eash. Harrish ny keead-vleeantyn, dirree abbyrtyn er-lheh jeh'n Nepaalish as cleaynyn oc veih'n Tanskrit, y Vaithilish, y Hindish, as y Vengaalish ayns ardjyn eigsoylagh jeh Nepaal as Uttarakhand noa-emshiragh, red chur rish bunneeaght y Nepaalish myr glare chadjin.

She çhengey feer cho-lheieagh ta'n Nepaalish as seyr-oardreilys fockle eck, ga dy nee oardreilys fockle kione–cass–breear (KCB) yn oardreilys smoo kioneyssagh. Ta tree keim vooar jeh'n onnoroilys ayn: onnoroilys injil, meanagh, as ard. Ta onnoroilys ymmydit raad nagh vel arrym jerkit; ta onnoroilys meanagh ymmydit dy haishbyney staydys corrym ny neaghtyraght; as ta'n onnoroilys ard cowraghey arrym. Gollrish dagh çhengey Ind-Ayreeanagh, ta grammeydys y Nepaalish er ny hincretaghey, as t'ee er ny choayl ayrn mooar jeh'n chorys jee-chleaynee cast ta ry-gheddyn ayns ny çhengaghyn ny shinney. Va lettyraght hrome-cheeallagh er ny lhiassaghey 'sy Nepaalish 'sy 19oo eash. Mygeayrt y vlein 1830, screeu ymmodee feeleeyn Nepaalagh er bun-chooishyn veih ny h-ard-skeealyn Sanskrit Ramayana as y Bhagavata Purana. Haink Bhanubhakta Acharya ny yei as hyndaa eh yn Ramayana 'sy Nepaalish. Hooar yn obbyr shen "foayr cadjin mooar kyndagh rish blass theayagh y çhengey, yn ynrickys crauee eck, as ny tuarastylyn najooragh rieughagh ayn".[5]

Fo-noteyn

  1. ↑ Va'n Nepaalish loayrit ec ny sleih Karnali Khas, agh jiu t'ee loayrit myr y ghlare chadjin 'sy Nepaal.

Imraaghyn

  1. ↑ Richard Burghart 1984, dgn. 118–119.
  2. ↑ a b c Eberhard, David M.; Simons, Gary F.; Fennig, Charles D., rdyn. (2024). Ethnologue: Languages of the World (27th ln.). Dallas, Texas: SIL International.
  3. ↑ "52nd Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India" (PDF). nclm.nic.in. Rheynn Cooishyn Mynlagh. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh (PDF) er 25 Boaldyn 2017. Feddynit magh er 28 Boaldyn 2022.
  4. ↑ "Nepali language | Britannica". Encyclopædia Britannica. Er ny hashtey veih’n lhieggan bunneydagh er 30 Jerrey Souree 2022. Feddynit magh er 28 Jerrey Souree 2022.
  5. ↑ "Nepali literature". Encyclopædia Britannica. Er ny hashtey veih’n lhieggan bunneydagh er 23 Jerrey Fouyir 2022. Feddynit magh er 23 Jerrey Fouyir 2022.

Rolley lioaryn

Kianglaghyn magh

Wikipedia
Ta Wikipedia ry-gheddyn ayns Nepaalish foast