Krvna plazma

Ovu je stranicu potrebno oblikovati kao Wikipedijin članak. (Rasprava) Format članaka treba slijediti Wikipedijin stil.

Krvna plazma je žućkasta tekućina koja se dobiva nakon centrifugiranja krvnih tjelešaca. Čini je voda, u kojoj su otopljene soli i bjelančevine.

Krvna plazma je vanstanična tekućina koja se dobiva kada se iz nezgrušane krvi izdvoje krvne stanice. Sama riječ plazma je grčkog porijekla i znači stvaranje. Fizičke osobine plazme su: količina, boja, specifična masa, viskoznost, osmotski tlak i pH.

Krvna plazma ne sadrži crvene i bijele krvne stanice (eritrocite i leukocite). Sadrži oko 90% vode, u kojoj su otopljene anorganske soli, a najviše kuhinjske soli (NaCl), i to oko 9 grama u litri plazme (0,9% odnosno 0.15 M).

Osim anorganskih tvari u krvnoj plazmi se nalazi velika količina različitih bjelančevina od kojih su najznačajnije tri skupine: albumini, globulini i fibrinogen. Bjelančevinama krvne plazme je zadaća prijenos pojedinih hormona, u imunološkoj obrani od mikroorganizama kao protutijela (gama globulin), te u zgrušavanju krvi (fibrinogen).

U krvnoj plazmi dolazi redovito i šećer i to oko 1 gram u litri (100 mg % ili 5,5 mMol/litru).

Ovaj šećer (pretežito glukoza) ima važnu ulogu osigurati stalnu opskrbu svih stanica tijela glukozom, koju stanice koriste kao izvor energije za svoj rad. U krvnoj plazmi nalazi se uvijek i nešto sitnih kapljica masti.

Količina plazme u organizmu iznosi oko 41 ml na jedan kg tjelesne mase što čini više od polovice cjelokupne zapremine krvi. Smanjuje se pri povećanom znojenju, a tijekom trudnoće može se povećati čak i do 30%.

Boja i krvne plazme i seruma je žućkasta, a izgled bistar. Dijelom ona potječe od bilirubina (žučne boje) koji nastaje razgradnjom hemoglobina, a dijelom od obojenih supstancija karotina. Pri povećanju koncentracije bilirubina u krvi boja krvne plazme je intenzivno žuta ili žuto-mrka. Nenormalno raspadanje eritrocita povlači i promjenu boje plazme u ružičastu do crvenu zbog pojave hemoglobina u plazmi.

Specifična masa i plazme i seruma se kreće od 1.015-1.030 što znači da je manja od specifične mase krvi, a to je zbog toga što u krvi imamo i eritrocite. Specifična masa plazme zavisi o koncentraciji bjelančevina. Može se izmjeriti pomoću piknometra.

Viskoznost krvne plazme i seruma je tri puta manja od viskoznosti krvi. Zavisi o odnosu albumina i globulina. Povećanje količine globulina uzrokuje i povećanje viskoznosti plazme.

Osmotski tlak plazme je skoro isti kao i kod krvi. Zavisi o broju čestica rastvorenih u njoj: kationa i aniona raznih elektrolita, molekula organskih spojeva i koloidnih čestica. Cjelokupni osmotski tlak iznosi 6,5 atmosfera.

pH plazme je od 7,5-7,6. Krvna plazma je slabo bazna, a u odnosu na krv je slabo bazne reakcije jer se pri izdvajanju plazme iz nje gubi određena količina CO2.

Što se tiče kemijskog sastava krvne plazme, ona sadrži veliki broj organskih i neorganskih tvari. Neorganske tvari su voda i neorganske soli. Voda čini 90-92% krvne plazme i njena količina je stalna. Voda iz plazme čini dio vanstanične vode i u tijekom života njen postotak u plazmi se mijenja.

Neorganske soli čine oko 0,8% krvne plazme i nalaze se u vidu kationa, aniona i oligoelemenata. Kationi su: natrij, kalij, kalcij i magnezij. Najvažniji anioni su: kloridi, bikarbonati, fosfati i sulfati. Oligoelementi su: željezo, bakar, mangan, kobalt, jod i dr.

Organske tvari su: bjelančevine, lipidi, ugljikohidrati, vitamini, enzimi i hormoni. Bjelančevine su najveći čvrsti sastojak krvne plazme. Ukupna količina im je oko 65 g/l. Dijele se u dvije grupe: albumini i globulini. Albumini su zastupljeni u plazmi s 35-50 g/l. Stvaraju se u jetri i uloga im je u održavanju osmotskog tlaka krvi. Globulina ima u krvnoj plazmi 25-45 g/l. Fibrinogen je najznačajnija bjelančevina u zgrušavanju krvi, a po kemijskom sastavu spada u globuline. Stvara se isključivo u jetri. Količina u plazmi mu je 1,8-3,5 g/l.

Lipidi, čija količina varira u krvnoj plazmi zavisno o vrsti hrane i vremenu koje je proteklo od obroka do vremena uzimanja krvi za određivanje lipida.

Ugljikohidrati su većinom u obliku glukoze. Njezina koncentracija u krvnoj plazmi je 80-120 mg %, ali se poslije obroka povećava do 200 mg % da bi se za 2-3 sata vratila na normalno.

Vitamini su u krvnoj plazmi zastupljeni u vrlo malim koncentracijama:

• Vitamin A 0,025 mg %
• Vitamin B1 0,0005
• Vitamin B2 0,0008
• Nikotinska kiselina 0,03
• Vitamin B5 0,012
• Vitamin B9 0,0017
• Vitamin C 0,75

Enzimi potječu od gušterače, jetre, mišića i krvnih stanica. Najpoznatiji su: fosfataze, peptidaze, amilaze i transaminaze.

Hormoni. U krvnoj plazmi se nalaze hormoni svih žlijezda s unutrašnjim lučenjem. Njihove količine su vrlo male.

Uloga plazme je višestruka. Najznačajnije su transportna, obrambena, uloga u regulaciji PH krvi, stanica tkiva, uloga u hemostazi i homeostazi. Transportna uloga se sastoji u prijenosu mnogobrojnih tvari do i od pojedinih tkiva i organa. Obrambena uloga se ostvaruje preko gamaglobulina iz kojih se stvaraju antitjela protiv mikroorganizama. Uloga u regulaciji PH krvi osigurava se preko organskih i neorganskih sastojaka plazme. Uloga u hemostazi ostvaruje se preko koagulacije krvi. Preko krvne plazme iz probavnih organa donose se različiti elektroliti i druge materije i predaju se međustaničnoj tekućini, a ove stanicama.

Tkivna tekućina je vrlo slična krvnoj plazmi.^[1]

Izvori