Partizanski spomenici

Ovaj članak ili dio članka je površno ili nedovoljno preveden sa srpskog jezika na hrvatski jezik. Slobodno pomozite to prevesti i ispraviti vodeći računa o stilu i pravopisu. Izvornik se možda nalazi na popisu drugih jezika.

Ovaj članak ili dio članka nije pokriven izvorima. Pomozite Wikipediji navođenjem odgovarajućih knjiga, članaka u časopisima ili internetskih stranica.

Partizanski spomenici u Jugoslaviji

Spomenici posvećeni borbi Titovih partizana i ilegalaca Drugom svjetskom ratu u Jugoslaviji (1941. – 1945.) postavljani su diljem bivše Jugoslavije u formi spomenika, arhitektonskih objekata, spomen-mauzoleja, skulptura, spomen-bisti, spomen-ploča, spomen-zgrada, spomen-groblja i inih.

Prema nepotpunim podatcima u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji podignuto je oko 15.000 spomenika posvećenih tzv. Narodnooslobodilačkom ratu. Mnogi ovi spomenici srušeni su ili oštećeni tijekom raspada SFRJ devedesetih godina.

Povijest

Tijekom Velikosrpske agresije na Hrvatsku i BiH, uništeni su, uklonjeni, ili odstranjeni brojni spomenici posvećeni Narodnooslobodilačkoj borbi. Na području Hrvatske uklonjeno je ili uništeno više od 3.000 spomenika, a među njima su: Spomenik „Pobjede naroda Slavonije“ u selu Kamenska, rad kipara Vojina Bakića, srušen 1991. godine; spomenik narodnom heroju Stjepanu Filipoviću u Opuzenu, rad Mire Vuce, srušen 1991. godine; spomenik „Tuđe nećemo - svoje nedamo“ na Visu, rad Antuna Augustinčića iz 1964., uklonjen 1994. godine; Spomenik narodnom heroju Nikoli Miljanoviću Karauli u Podravskoj Slatini, srušen 1991. godine, i ini. Na području Bosne i Hercegovine srušeni su spomenici: „Palim borcima“ u Livnu, rad Antuna Augustinčića iz 1952., srušen 1992. godine; „Palim borcima“ na Makljenu, kod Rame, rad Boška Kućanskog iz 1978. godine, srušen 1995. godine; kao i spomenici u Drvaru, Bosanskom Petrovcu i Bosanskom Grahovu.

Hrvatska vlada novčano je poduprla obnavljanje Titovog kipa u Kumrovcu, spomenika „Poziv na ustanak“ u Bjelovaru i spomenik ustanku u Srbu. Lokalne vlasti obnovile su dosad oko 300 spomenika. U kolovozu 2011. godine, Savez antifašističkih boraca i antifašista Hrvatske pokrenuo je „Apel za obnovu sedam kapitalnih spomenika NOB-u“. Inicijativni odbor apela predvodi bivši hrvatski predsjednik Stjepan Mesić.^[1]

Popis autora značajnijih spomenika

• Antun Augustinčić
  • Spomenik „Zahvalnosti Crvenoj armiji“, 1947. godina - posvećen borcima sovjetske Crvene armije, poginulim u Batinskoj bitci, postavljen u memorijalnom kompleksu „Batinska bitka“.
  • Spomenik „Maršal Tito“, 1946. godina - najpoznatiji spomenik Josipu Brozu Titu, izliven u nekoliko primjeraka, koji su postavljeni: u Kumrovcu, ispred rodne kuće Josipa Broza Tita, 1948. godine; u Titovom Velenju, 1977. godine; u muzeju „Prve proleterske brigade“ u Rudom (danas se nalazi u Užicu); u dvorištu muzeja Istorije Jugoslavije (ispred Kuće cvijeća) i na još nekoliko mjesta.
  • Spomenik „Nošenje ranjenika“, 1952. godina - izliven u nekoliko primjeraka, koji su postavljeni: U Livnu, 1952. godine (nazivan i Spomenik „Palim borcima“, srušila ga je vojska HVO-a, 1992. godine); u Imotskom (teško oštećen); u Vukovaru (oštećen propucavanjem); na Veterinarskom fakultetu u Zagrebu 1953. godine; u Derventi, 1966. godine (u malo izmijenjenom obliku); u Krapinskim Toplicama, 1973. godine; i na Medicinskom fakultetu u Zagrebu 1983. godine.^[2]
  • Spomenik „Crvenoarmejac“, 1954. godina - postavljen na Groblju oslobodilaca Beograda 1944. u Beogradu.
  • Spomenik „Palim Krajišnicima“, 1961. godina - nalazi se na Banj brdu (ranije Šehitluci), kod Banje Luke.
  • Spomenik „Tuđe nećemo - svoje nedamo“, 1964. godina - postavljen na Visu, uništen i uklonjen 1994. godine.
  • Spomenik „Ustanku“, 1965. godina - podignut u Sisku.
  • Spomenik Vladi Zečeviću, 1973. godina - postavljen u Loznici.

• Borka Avramova
  • Spomenik „Pobedi“ (poznat i pod imenom „Žena borac“), 1961. godina - postavljen u Tetovu.

• Kosta Angeli Radovani
  • Spomenik „Ustanka u Drežnici“, 1949. godina - postavljen u Partizanskoj Drežnici.
  • Spomenik „Radi Končaru i drugovima“, 1961. godina - podignut u spomen parku Šubićevac u Šibeniku. Posvećen Radi Končaru i ostalih 25 antifašista koje su u parku Šubićevac strijeljali talijanski fašisti, 22. svibnja 1942. godine. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Zdenko Kolacio.
  • Spomenik „Revoluciji“, 1962. godina - postavljen u Kumanovu.

• Đorđe Andrejević Kun
  • Spomenik-mozaik „Revoluciji“, 1957. godina - postavljen u Ivanjici. U izgradnji spomenika sudjelovali su i Nada Hude, Miloš Gvozdenović i Ljuba Lah.

• Vojin Bakić
  • Spomenik „Poziv na ustanak“, 1946. godina - izliven u tri primjerka, koji su postavljeni: u spomen-parku Borik u Bjelovaru (poznat i pod nazivom „Bjelovarac“, postavljen 1947., srušen 1991., obnovljen 2010.); u Beogradu, ispred Muzeja „4. juli“ i u Vojnom muzeju u Beogradu.
  • Spomenik „Palim borcima“, 1947. godina - podignut u Kolašinu.
  • Spomenik „Pred streljanje“ (poznat i pod nazivom „Gudovčan“), 1955. godina - postavljen u selu Gudovcu, kod Bjelovara (srušila ga je Hrvatska vojska, 1991. godine).
  • Spomenik Ivanu Goranu Kovačiću, 1960. godina - postavljen u Lukovdolu.
  • Spomenik narodnom heroju Stjepanu Filipoviću, 1960. godina - podignut na brdu Vidaku, kod Valjeva.
  • Spomenik „Revoluciji“ (poznat i pod nazivom Spomenik „Pobjede naroda Slavonije“), 1968. godina - podignut u selu Kamenska, na raskrsnici puteva Slavonska Požega-Pakrac-Voćin (srušila ga je Hrvatska vojska u veljači 1992. godine).
  • Skulpture u Spomen-parku „Dotrščina“, 1968. godina - autor je centralnog spomenika „Palim žrtvama“ i 6-7 skulptura, koje su postavljene u spomen-parku „Dotrščina“, kod Zagreba. Tijekom 1990-ih bile su oštećene, ali su kasnije obnovljene.
  • Spomenik na Petrovoj gori, 1981. godina - podignut na najvišem vrhu Velikom Petrovcu. Posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi i žrtvama fašističkog terora na Kordunu. U razdoblju nakon 1995. godine oštećen i devastiran.

• Stojan Batič
  • Spomenik „Palim borcima“, 1958. godina - postavljen u Donjem Logatecu.
  • Spomenik revolucionaru Borisu Kidriču, 1963. godina - podignut u Mariboru.
  • Spomenik Dražgoškoj bici, 1977. godina - podignut kod Dražgoša. Stojan Batič je autor skulptura boraca, Boris Kobeta autor arhitektonske strukture spomenika, a Ive Šubic autor mozaika na spomeniku.

• Ana Bešlić
  • Spomenik „Strijeljanim partizanima“, 1961. godina - podignut kod Partizanskih Voda. Posvećen strijeljanim partizanskim ranjenicima u studenome i prosincu 1941. godine. U izgradnji spomenika sudjelovala je i Jovanka Jeftanović.

• Bogdan Bogdanović
  • Spomenik „Židovskim žrtvama fašizma i palim borcima“, 1952. godina - postavljen na Židovskim groblju u Beogradu.
  • Spomen-groblje u Sremskoj Mitrovici, 1960. godina.
  • Mogila nepobeđenih, 1961. godina - postavljen u spomen-parku „Revolucije“ u Prilepu.
  • Spomen-park Slobodište, 1964. godina - na brdu Bagdala, kod Kruševca.
  • „Partizanska nekropola“, 1961-65. godina - Partizansko spomen-groblje u Mostaru.
  • Spomenik „Kameni cvijet“, 1966. godina - memorijalni kompleks Jasenovac, kod Jasenovca.
  • Spomenik „Revolucije“, 1964-71. godina - postavljen u Leskovcu.
  • Spomenik „Palim borcima Revolucije“, 1973-75. godina - postavljen u Vlasotincu.
  • Spomen-kompleks „Palih boraca Revolucije“, 1974. godina - kod Štipa.
  • Spomen-park „Dudik“, 1980. godina - kod Vukovara.
  • Spomen-park „Borbe i pobede“, 1970-80. godina - kod Čačka.
  • Spomen-park „Popina“, 1978-81. godina - kod Trstenika. Posvećen borcima Kraljevačkoga partizanskog odreda poginulim u borbi s Nijemcima 13. listopada 1941. godine.

• Stevan Bodnarov
  • Spomenik narodnom heroju Janku Čmeliku, 1949. godina - postavljen u Staroj Pazovi.
  • Grobnica narodnih heroja, 1949. godina - biste: Đure Đakovića, Ivana Milutinovića i Ive Lole Ribara na Grobnici narodnih heroja na Kalemegdanu.
  • Spomenik streljanima u Jajincima, 1951. godina - postavljen u spomen-parku Jajinci, u Jajincima, kod Beograda.
  • Spomenik „Partizanski kurir“, 1955. godina - izliven u nekoliko primjeraka, koji su postavljeni: ispred kuće (u kojoj je održano savjetovanje Glavnog štaba) u Stolicima, kod Krupnja, 1955. godine; ispred sportskog centra „Šumice“ u Beogradu i dr.

• Janez Boljka
  • Spomenik borcima Gorice i Beneškog kraja, 1962. godina - postavljen u Goriškim Brdima.
  • Spomenik „Taocima i borcima“, 1965. godina - postavljen u Želama kod Ljubljane. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Feđa Košir.

• Branko Bon
  • Spomenik „Palim borcima“, 1963. godina - postavljen u Žabljaku.

• Vojislav Vujisić
  • Spomenik „Palim borcima i žrtvama fašizma“, 1967. godina - podignut u Andrijevici.

• Šime Vulas
  • Spomenik „Podhumskim žrtvama“, 1970. godina - podignut na mjestu nekadašnjega sela Podhum kod Rijeke, čije su stanovništvo 1942. godine talijanski fašisti u cijelosti pobili, a selo spalili.

• Nandor Glid
  • Spomenik „Palim borcima u NOR-u“, 1953. godina - podignut u Trebinju.
  • Spomenik „Balada o vešanima“, 1967. godina - postavljen u Subotici.
  • Spomenik „Sto za jednog“, 1980. godina - postavljen u spomen-parku „Kragujevački oktobar“ u Kragujevcu.

• Jordan Grabuloski
  • Mauzolej „Palih boraca i žrtava fašizma“, 1954. godina - podignut u Kičevu.
  • Spomenik „Palim borcima“, 1958. godina - podignut kod Belčišta.
  • Memorijalni kompleks Butel, 1961. godina - u Skoplju. U izgradnji je sudjelovao i arhitekt Dušan Pecovski.
  • Spomenik „Streljanim omladincima“, 1962. godina“ - podignut u Vataši.
  • Spomenik „Ilinden“ (poznat i pod nazivom „Makedonium“), 1974. godina - podignut u Kruševu. Posvećen je palim borcima Ilindenskoga ustanka i Narodnooslobodilačke borbe. U izgradnji spomenika sudjelovala je i Iskra Grabuloska.

• Ante Gržetić
  • Spomenik „Bola i Prkosa“, 1959. godina - postavljen u spomen-parku „Kragujevački oktobar“ u Kragujevcu. Posvećen narodnoj heroini Jugoslavije Nadi Naumović, jedinoj ženi strijeljanoj tijekom masovnog strijeljanja u Kragujevcu, listopada 1941. godine.
  • Spomenik „Otpora i slobode“, 1966. godina - postavljen u spomen-parku „Kragujevački oktobar“ u Kragujevcu.
  • Spomenik „Majci i kćerkama“, 1967. godina - postavljen u Topoli. Posvećen narodnoj heroini Jugoslavije Darinki Radović i njenim kćerkama Radmili i Stanki, koje su četnici zaklali, u svibnju 1943. godine, u selu Rajkovcu kod Topole.

• Lojze Dolinar
  • Spomenik „4. prosinac“, 1953. godina - podignut u Prijepolju. Posvećen je borcima poginulim u Prijepoljskoj bitci, 4. prosinca 1943. godine.
  • Spomenik „Streljanim rodoljubima“, 1955. godina - postavljen u Kraljevu.
  • Spomenik „Revoluciji“, 1961. godina - postavljen u Kranju.

• Drago Đurović
  • Spomenik „Partizanu-borcu“, 1957. godina - izgrađen na brdu Gorica u Titogradu. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Vojislav Đokić.
  • Spomenik „Palim borcima“, 1959. godina - podignut u Danilovgradu.
  • Spomenik „Streljanim omladincima“, 1959. godina - podignut u Lazinama kod Danilovgrada. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Vojislav Đokić.
  • Spomenik „Palim borcima“, 1960. godina - podignut u Pljevljima. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Mirko Đokić.

• Miodrag Živković
  • Spomenik „Hrabrima“, 1960. godina - postavljen na Oštroj, kod Čačka. Posvećen je poginulim borcima Čačanskoga partizanskog odreda, u borbi s Nijemcima, 3. ožujka 1943. godine.
  • Spomenik Palim borcima u "Narodnooslodboilačkom ratu“, 1961. godina - postavljen u Prištini.
  • Spomenik „Streljanim đacima“, 1963. godina - postavljen u spomen-parku „Kragujevački oktobar“ u Kragujevcu.
  • Spomenik „Bici na Sutjesci“, 1971. godina - postavljen u Dolini heroja, na Tjentištu.
  • Spomen-park „Ustanka i Revolucije“, 1978. godina - Grahovo, kod Nikšića.
  • Spomenik „Kadinjača“, 1979. godina - postaljven u Spomen kompleksu „Kadinjača“, na Kadinjači kod Užica.

• Aleksandar Zarin
  • Spomenik „Otporu“, 1961. godina - postavljen u Adi.
  • Spomenik „Palim borcima“ (poznat i pod nazivom „Ratnici“), 1965. godina - postavljen u Novom Kneževcu.

• Boris Kalin
  • Spomenik „Gramozna jama“, 1947. godina - postavljen u Ljubljani.
  • Grobnica narodnih heroja, 1952. godina - podignuta u Ljubljani. U izgradnji je sudjelovao i arhitekt Edo Mihevc.
  • Spomenik „Palium borcima i taocima“, 1949. godina - postavljen u Begunjama. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Edo Ravnikar.

• Zdenko Kalin
  • Spomenik „Palima na Urhu“, 1955. godina - postavljen na Urhu, kod Ljubljane.
  • Spomenik narodnom heroju Borisu Kidriču, 1960. godina - postavljen u Ljubljani.
  • Spomenik „Pionirima palim u NOB-u“, 1962. godina - postavljen u Ljubljani.

• Zdenko Kolacio
  • Spomen-kosturnica Vladimiru Gortanu, 1952. godina - podignuta u Bermu. U izgradnji je sudjelovao i arhitekt Zdenko Sila.
  • Spomenik „Žrtvama fašizma“, 1963. godina - postavljen u Kamenskom Vučjaku (srušen 1990-ih).

• Marijan Kocković
  • Spomenik „Palim borcima“,1955. godina - postavljen u Gacku.
  • Spomenik „Palim borcima i žrtvama fašizma“ - postavljen u Glamoču.

• Frano Kršinić
  • Spomenik „Streljanje talaca“, 1951. godina - postavljen u Zagrebu. Posvećen žrtvama fašizma strijeljanim u Maksimiru, Dotrščini i Rakovom Potoku.
  • Spomenik „Palim borcima“ (poznat i pod nazivom „Ranjeni kurir“), 1953. godina - izliven u nekoliko primjeraka, koji su postavljeni: na Visu; u Bakru, 1953. godine; i u Muzeju istorije Jugoslavije u Beogradu.
  • Spomenik „Ustanku“, 1954. godina - posvećen palim borcima i žrtvama fašizma kotara Sisak, izliven u nekoliko primjeraka, koji su postavljeni: na Trgu slobode u Sisku (srušen 1991. godine); u spomen-šumi Brezovica, na mjestu osnutka Prvoga Sisačkog partizanskog odreda (neznatno oštećen).
  • Spomenik „Josipu Brozu Titu“, 1961. godina - postavljen u na Trgu partizana u Titovom Užicu, povodom dvadesetogišnjice ustanka. Kolovoza 1991. godine premješten je u dvorište Narodnog muzeja.

• Bogoljub Kurpjel
  • Spomenik Prvoj proleterskoj brigadi, 1961. godina - podignut u Rudom, gde je 21. prosinca 1941. godine osnovana Prva proleterska brigada.

• Boško Kućanski
  • Spomenik „Bitke za ranjenike“, 1978. godina - podignut na Makljenu, kod Prozora. Posvećen borcima poginulim u bitci za ranjenike, tijekom Četvrte neprijateljske ofenzive, uožujku 1943. godine. Miniran 2000. godine.

• Janez Lenasi
  • Spomenik „Prekomorskim brigadama“, 1965. godina - podignut u Ilirskoj Bistrici.

• Svetislav Ličina
  • Spomenik „Palim borcima“, 1961. godina - podignut na spomen-groblju palih boraca NOB-a u Prištini. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Prvoslav Janković.

• Mirko Ostoja
  • Spomenik „Palim borcima“, 1956. godina - podignut u Bileći.
  • Spomenik Ivi Loli Ribaru, 1961. godina - postavljen u Suhom Polju.

• Tomislav Ostoja
  • Spomenik „Palim borcima Ciglenice“, 1972. godina - podignut u Zagrebu.

• Vanja Radauš
  • Spomenik „Ustanku“, 1950. godina - podignut u Puli.
  • Spomenik „Ustanku naroda Hrvatske 1941“, 1951. godina - postavljen u selu u Srbu, u Lici, povodom desetogodišnjice ustanka. Srušila ga je kolovoza 1995. godine Hrvatska vojska, a obnovljen je lipnja 2010. godine.
  • Spomenik „Žrtvama fašizma“ (poznat i pod nazivom „Vješala“), 1956. godina - posvećen žrtvama fašizma u logoru Jadovno, podignut u Gospićkom Jasikovcu (srušila ga je Hrvatska vojska nakon operacije „Medački džep“).

• Rajko Radović
  • Spomenik „Krila galebova“, 1962. godina - podignut u Podgori. Posvećen osnivanju Partizanske mornarice, 1942. godine

• Ivan Sabolić
  • Spomenik „Husinskim rudarima“, 1956. godina - postavljen u Tuzli. Posvećen husinskim rudarima poginulim u Husinskoj buni 1920. i Narodnooslobodilačkoj borbi 1941. – 1945. godine.
  • Spomenik „Tri pesnice“, 1963. godina - postavljen u spomen-parku Bubanj, kod Niša.

• Jakob Savinšek
  • Spomenik „Taocu“, 1953. godina - postavljen u Novom Mestu.
  • Spomenik „Palim borcima“, 1959. godina - postavljen u Kvasici (Bela krajina).

• Jovan Soldatović
  • Spomenik „Streljanim rodoljubima“, 1962. godina - postavljen u Žablju.
  • Spomenik „Žrtvama racije“, 1971. godina - postavljen u Novom Sadu.
  • Spomenik „Žrtvama racije“ - postavljen u Čurugu.

• Rade Stanković
  • Spomen-reljef „Oslobodiocima Beograda“, 1954. godina - postavljen na Groblju oslobodilaca Beograda u Beogradu.

• Ratimir Stojadinović
  • Spomenik „Palim borcima i žrtvama fašizma“, 1955. godina - podignut u Gornjem Milanovcu.

• Slobodan Stojanović
  • Spomenik „Ustanku“, 1977. godina - postavljen u Paraćinu. U izgradnji je sudjelovao i arhitekt Radomir Prokić.

• Sreten Stojanović
  • Spomenik „Sloboda“, 1951. godina - postavljen na Iriškom vencu, na Fruškoj gori.
  • Spomenik „Ustanku“, 1952. godina - podignut u Bosanskom Grahovu.
  • Mauzolej „Palih boraca i žrtava fašizma“, 1957. godina“ - podignut u Kumanovu.

• Vojin Stojić
  • Spomenik „Palim borcima“, 1963. godina - podignut u Petrovcu na Moru.
  • Spomenik Kosmajskom NOP odredu, 1982. godina - podignut na vrhu planine Kosmaj i posvećen borcima Kosmajskog partizanskog odreda.

• Slavko Tihec
  • Spomenik Pohorskom bataljonu, 1959. godina - postavljen kod Osankarice na Pohorju.
  • Spomenik „Narodnooslobodilačkoj borbi“, 1975. godina - podignut u Mariboru.

• Luka Tomanović
  • Spomenik „Palim borcima i žrtvama fašizma“, 1954. godina - podignut u Herceg-Novom. U izgradnji spomenika sudjelovao je i arhitekt Nikola Dobrović.
  • Spomenik „Palima za slobodu“, 1954. godina - podignut u Kotoru. U izgradnji spomenika je sudjelovao i arhitekt Vojislav Đokić.

• Drago Tršar
  • Spomenik „Učesnicima revolucije“, 1962. godina - postavljen u Kamniku.
  • Spomenik „Revolucije“, 1975. godina - postavljen na Trgu Republike u Ljubljani.
  • Spomenik „Revoluciji“, 1985. godina - postavljen u spomen parku Vukosavci kod Lopara (BiH).

• Dinko Vranković
  • Spomenik palim borcima Svirče, 1981. godina - postavljen u Svirču.

• Dušan Džamonja
  • Spomenik „Prosinačkim žrtvama“, 1960. godina - postavljen na Trgu Prosinačkih žrtava u Dubravi, Zagreb. Posvećen 16-orici antifašista koje su ustaše objesile 20. prosinca 1943. godine. Prvi javno izloženi apstraktni spomenik na području Jugoslavije.
  • Spomenik „Revoliciji“, 1967. godina - podignut u Podgariću u Moslavini.
  • Spomenik „Revoluciji“, 1967. godina - podignut na Mrakovici, na planini Kozari.
  • Spomenik „Pobjede i žrtvama“, 1974. godina - postavljen u memorijalnom kompleksu „Sremski front“ u Adaševcima, kod Šida.

Galerija

Bosna i Hercegovina

Makedonija

Slovenija

Srbija

Vojvodina

Hrvatska

Literatura

• Miloš Bajić, ur. Spomenici revoluciji: Jugoslavija. „SUBNOR Jugoslavije“ Beograd, „Svjetlost“ Sarajevo, 1968.
• Vojna enciklopedija (knjiga sedma). Beograd, 1974.
• Vojna enciklopedija (knjiga deveta). Beograd, 1975.
• Milenko Patković, Dušan Plećaš. Vodič uz kartu. Izbor spomen-obilježja Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije. „Glas Slavonije“, Osijek, 1975.
• Drago Zdunić, ur. Revolucionarno kiparstvo. „Spektar“, Zagreb, 1977.

Izvori

Povezani članci

• Dodatak:Popis antifašističkih spomenika u Hrvatskoj
• Spomenik „Zahvalnosti Crvenoj armiji“ u Batini
• Jugokomunistička historiografija

Vanjske poveznice

Zajednički poslužitelj ima još gradiva o temi Partizanski spomenici

• 25 napuštenih partizanskih spomenika  Arhivirana inačica izvorne stranice od 6. rujna 2013. (Wayback Machine)
• Lupiga.com: ZABORAVLJENA POVIJEST
• (srp.) RTS: Zaboravljeni spomenici revolucije, 24. svibnja 2010.