Աֆրիկյան խաղեր

Աֆրիկյան խաղեր
Տեսակբազմասպորտային իրադարձություններ և international competition?
 African Games Վիքիպահեստում


Աֆրիկյան խաղեր, տարածաշրջանային համալիր սպորտային մրցումներ Աֆրիկա մայրցամաքի մարզիկների միջև։ Անցկացվում են չորս տարին մեկ Աֆրիկայում սպորտի բարձրագույն խորհրդի հսկողության ներքո (ֆրանս․Conseil superieur du sport en Afrique, CSSA): Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի կողմից պաշտոնապես ճանաչվել են որպես մայրցամաքային խաղեր՝ Ասիական և Պանամերիկյան խաղերի հետ միասին։ Մինչև 2011 թվականը՝ Համաաֆրիկյան խաղեր։

Պատմություն

Աֆրիկա

Ժամանակակից օլիմպիական շարժման հիմնադիր Պիեռ դը Կուբերտենը Համաաֆրիկյան խաղերի անցկացման գաղափարը առաջարկել է դեռևս 1920 թվականին։ Նրա ծրագրի համաձայն՝ խաղերը պետք է անցկացվեին երկու տարին մեկ, և դրանց կարող էին մասնակցել միայն աֆրիկացիները։

Միջազգային օլիմպիական կոմիտեն նախատեսում էր 1925 թվականին Ալժիրում ընդունել Համաաֆրիկյան խաղերը, սակայն ֆինանսական, քաղաքական և կազմակերպչական դժվարությունները չհաղթահարվեցին։ Խաղերը Ալեքսանդրիա տեղափոխելու փորձ է արվել 1929թ։ Բայց մեկնարկից մի քանի շաբաթ առաջ, երբ ամեն ինչ պատրաստ էր խաղերի համար, երկու առաջատար գաղութատիրական տերությունները՝ Մեծ Բրիտանիան և Ֆրանսիան, արգելք դրեցին դրանց անցկացման վրա՝ վախենալով մայրցամաքում ազգային-ազատագրական շարժման զարթոնքից։

Աֆրիկյան մայրցամաքում առաջին համապարփակ սպորտային մրցույթը՝ Բարեկամության խաղերը, անցկացվել է 1959 թվականին Բանգիում (այժմ՝ Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն) ֆրանսախոս աֆրիկյան երկրների մարզիկների համար։ 1960-ականների սկզբին տեղի ունեցան ևս երեք նմանատիպ սպորտային փառատոներ (1960-ին Մադագասկարում, 1961-ին Փղոսկրի Ափում և 1963-ին Սենեգալում)։

1960 թվականին Լագոսում (Նիգերիա) տեղի ունեցան Արևմտյան Աֆրիկայի խաղերը ի պատիվ երկրի անկախության։ Խաղերը բաց էին Արևմտյան Աֆրիկայի բոլոր մարզիկների համար։

Միեւնույն ժամանակ, Արեւելյան Աֆրիկյան խաղերը սկսեցին պարբերաբար անցկացնել Աֆրիկայի արեւելյան մասում, որի ծրագիրը հիմնականում ներառում էր աթլետիկայի մրցումներ։ Խաղերը բաց էին բոլոր աֆրիկացի մարզիկների համար՝ անկախ լեզվից։ Այս փառատոները մեծ հաջողություն ունեցան և սկիզբ դրեցին մայրցամաքի մարզական միասնությանը։

1962 թվականին Փարիզում աֆրիկյան երկրների սպորտի ներկայացուցիչների հանդիպման ժամանակ որոշում է կայացվել անցկացնել Համաաֆրիկյան խաղեր։ Հաճախականությունը սահմանվում է չորս տարին մեկ անգամ։ Առաջին նման համալիր սպորտային մրցույթն անցկացվել է 1965 թվականի հուլիսին Կոնգոյի Հանրապետության մայրաքաղաք Բրազավիլում, որին մասնակցել են շուրջ 2500 մարզիկներ 30 երկրներից։

1966 թվականին ստեղծվեց Աֆրիկայում սպորտի բարձրագույն խորհուրդը, որը դարձավ Աֆրիկյան մայրցամաքի կառավարող սպորտային կառույցը։

Այնուհետև Աֆրիկայի խոշորագույն սպորտային փառատոների կանոնավորությանը բազմիցս խանգարել են քաղաքական, կազմակերպչական և տնտեսական խնդիրները, որոնց բախվել են «սև մայրցամաքի» պետությունները։ Այսպիսով, երկրորդ խաղերը, որոնք նախատեսված էր անցկացնել 1969 թվականին Մալիում, չեղարկվեցին այդ երկրում ռազմական հեղաշրջման պատճառով։

Նիգերիան նշանակվել է որպես 1971 թվականի Համաաֆրիկյան խաղերի հյուրընկալող, սակայն քաղաքացիական պատերազմի պատճառով դրանք կայացել են միայն երկու տարի անց։ Երրորդ խաղերը նախատեսված էին 1977 թվականին Ալժիրում, սակայն տեխնիկական պատճառներով հետաձգվեցին մեկ տարով։ Կազմակերպչական խնդիրների պատճառով հաջորդ Խաղերը բազմիցս հետաձգվեցին, և մրցույթը կայացավ միայն 1987 թվականին։ Միայն 1991 թվականին վերջնականապես հաստատվեց Համաաֆրիկյան խաղերի անցկացման օրինաչափությունը Ամառային օլիմպիական խաղերին նախորդող տարում չորս տարին մեկ անգամ[1][2][3]։

2012 թվականի հունվարին Աֆրիկյան միության գործադիր խորհրդի նիստում որոշվեց Համաաֆրիկյան խաղերը վերանվանել Աֆրիկյան խաղեր[4]։

Աֆրիկյան խաղեր

Տարեթիվ Խաղեր Երկիր Խաղերի
քաղաք 		Ամսաթիվ Սպորտաձևեր
 Ծրագրերի
տեսակներ 		Մասնակից երկրների
թիվ
1965 Համաաֆրիկյան խաղեր 1965 Կոնգոյի Հանրապետություն Կոնգոյի Հանրապետություն Բրազավիլ 18—25 հուլիսի 1965
10
54
30
1973 Համաաֆրիկյան խաղեր 1973 Նիգերիա Նիգերիա Լագոս 7—18 հունվարի 1973
12
92
36
1978 Համաաֆրիկյան խաղեր 1978 Ալժիր Ալժիր Ալժիր 13—28 հուլիսի 1978
13
117
45
1987 Համաաֆրիկյան խաղեր 1987 Քենիա Քենիա Նայրոբի 1—12 օգոստոսի 1987
14
164
41
1991 Համաաֆրիկյան խաղեր 1991 Եգիպտոս Եգիպտոս Կահիրե 20 սեպտեմբերի — 1 հոկտեմբերի 1991
18
213
43
1995 Համաաֆրիկյան խաղեր 1995 Զիմբաբվե Զիմբաբվե Հարարե 13—23 սեպտեմբերի 1995
19
224
46
1999 Համաաֆրիկյան խաղեր 1999 Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն Յոհաննեսբուրգ 10—19 սեպտեմբերի 1999
19
224
51
2003 Համաաֆրիկյան խաղեր 2003 Նիգերիա Նիգերիա Աբուջա 5—17 հոկտեմբերի 2003
22
332
50
2007 Համաաֆրիկյան խաղեր 2007 Ալժիր Ալժիր Ալժիր 11—23 հուլիսի 2007
24
374
52
2011 Համաաֆրիկյան խաղեր 2011 Մոզամբիկ Մոզամբիկ Մապուտու 3—18 սեպտեմբերի 2011
20
244
53
2015 Աֆրիկյան խաղեր 2015 Կոնգոյի Հանրապետություն Կոնգոյի Հանրապետություն Բրազավիլ 4—19 սեպտեմբերի 2015
20
323
54
2019 Աֆրիկյան խաղեր 2019 Մարոկկո Մարոկկո Ռաբաթ 16—31 օգոստոսի 2019
28
343
53
2023 Աֆրիկյան խաղեր 2023 Գանա Գանա Աքրա 8 – 24 օգոստոսի 2024

Մասնակից երկրներ

Ընթերցե՛ք «աֆրիկյան խաղեր» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։

Մեդալների ցանկ

Ցանկում բերված է Աֆրիկյան խաղերի ամբողջ պատմության ընթացքում նվաճված մեդալների քանակը

Երկիր Ոսկի Արծաթ Բրոնզ
Եգիպտոս Եգիպտոս 639 500 481
Նիգերիա Նիգերիա 470 428 428
Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն 397 362 295
Ալժիր Ալժիր 310 312 400
Թունիս Թունիս 260 244 277
Քենիա Քենիա 134 144 164
Սենեգալ Սենեգալ 65 71 153
Եթովպիա Եթովպիա 45 54 75
Կամերուն Կամերուն 41 70 137
Մարոկկո Մարոկկո 38 40 61
Գանա Գանա 36 54 95
Զիմբաբվե Զիմբաբվե 35 43 71
Կոտ դ'Իվուար Կոտ դ'Իվուար 29 32 65
Անգոլա Անգոլա 24 21 45
Ուգանդա Ուգանդա 22 21 44
Մավրիկիոս Մավրիկիոս 21 30 50
Մադագասկար Մադագասկար 17 23 47
Բոտսվանա Բոտսվանա 20 17 39
Լիբիա Լիբիա 12 19 37
Սեյշելյան կղզիներ Սեյշելյան կղզիներ 9 28 35
Լեսոթո Լեսոթո 9 8 17
Կոնգոյի Հանրապետություն Կոնգոյի Հանրապետություն 8 15 35
Գաբոն Գաբոն 8 9 29
Սուդան Սուդան 8 2 4
Նամիբիա Նամիբիա 7 15 29
Զամբիա Զամբիա 7 8 33
Մոզամբիկ Մոզամբիկ 6 10 12
Բուրկինա Ֆասո Բուրկինա Ֆասո 6 8 12
Մալի Մալի 5 8 14
Էրիթրեա Էրիթրեա 5 5 3
Տանզանիա Տանզանիա 4 10 10
Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն 4 8 25
Գամբիա Գամբիա 4 5 3
Նիգեր Նիգեր 3 2 10
Ռուանդա Ռուանդա 2 3 4
Գվինեա Գվինեա 1 3 6
Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն 1 2 4
Սան Տոմե և Պրինսիպի Սան Տոմե և Պրինսիպի 1 2 3
Սիերա Լեոնե Սիերա Լեոնե 1 2 1
Բուրունդի Բուրունդի 1 1 1
Էսվատինի Էսվատինի 1 0 11
Չադ Չադ 1 0 8
Կաբո Վերդե Կաբո Վերդե 1 0 3
Լիբերիա Լիբերիա 1 0 1
Սոմալի Սոմալի 1 0 0
Տոգո Տոգո 0 4 14
Բենին Բենին 0 4 10
Ջիբութի Ջիբութի 0 2 1
Գվինեա Բիսաու Գվինեա Բիսաու 0 1 5
Մալավի Մալավի 0 1 4
Կոմորյան Կղզիներ Կոմորյան Կղզիներ 0 0 0
Մավրիտանիա Մավրիտանիա 0 0 0
Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն 0 0 0
Հարավային Սուդան Հարավային Սուդան 0 0 0

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Chanda, Davies M.M (2018 թ․ ապրիլի 15). «'We ain't ready to stage 2019 AAG'». Times of Zambia.
  2. ↑ All Africa Games. FEI. Retrieved on 29 January 2018.
  3. ↑ «Morocco To Host African Games». Around The Rings. 2018 թ․ հուլիսի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  4. ↑ «All Africa Games now renamed "African Games». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 9-ին.

Գրականություն

  • Бобби Найду Спортивные звёзды Африки: Перевод с английского — М.: Физкультура и спорт, 1981.

Արտաքին հղումներ