Թարիմյան մումիաներ
Թարիմյան մումիաներ, մ.թ.ա. 18-րդ դարից մինչև մ.թ.ա 2–րդ դարի մումիֆիկացված մարմիններ, որոնք պահպանվել են Լոուլանի մոտ գտնվող Տակլա Մական անապատի երաշտային պայմաններում (Գումուգոու (Քյավրիգուլ), Սյաոխե (Xiahoe), Այալա Մազար գերեզմանոցներ)։ Մումիաներ հայտնաբերվել է նաև Չինաստանի Սինծիան և Ույղուրյան ինքնավար շրջանում գտնվող Թարիմ գետի ավազանի արևելյան մասում, Նիայի, Չերչենի և Կաշգարյան հարթավայրի հարավային եզրին։
Նկարագրություն
, բաց մազերով և բաց աչքերով, մ.թ. 7-րդ դարի որմնանկար, Կիզիլ, Թարիմյան ավազան, Սինծիան, Չինաստան]]
Ըստ մարդաբանական բնութագրերի՝ դամբարանները պարունակում են մոնղոլոիդների և եվրոպեոիդների մումիաներ։ Այսպիսով, Յանբուլակում թաղված 29-ը մարմիններից 21-ը մոնղոլոիդներ են եղել, իսկ 8-ը՝ եվրոպոիդներ։ Ավելի վաղ մումիաները կարող են թվագրվել մ.թ.ա. 18-րդ դարում, ավելի ուշ շրջաններինը` մ.թ.ա. 2–րդ դարում։ Դրանք առանձնանում են կարմիր կամ բաց շիկահեր երանգի երկար, հյուսված մազերով։ Լավ պահպանված են գործվածքները` կարճ թիկնոցներ և զանկապաններ` վանդակավոր նկարով։
Գանգաչափական տվյալները ցույց են տալիս թարիմյան մումիաների` Ղազախստանի և Ռուդնի Ալթայի անդրոնովյան մշակույթի կրողների հետ մարդաբանական նմանության մասին[1]։
Պալեոգենետիկա
Լոբնոր լճից արևմուտք գտնվող Սյաոհե (18-15-րդ դարերի գերեզմանոց) թաղամասում` տղամարդկային յոթ մումիաների ԴՆԹ-ի հետազոտությունը ցույց է տվել, որ դրանք բոլորը պատկանում են Y քրոմոսոմային հապլոգրուպին R1a1a-M198-ին։ Միտոխոնդրիալ ԴՆԹ-ի վերլուծությունը ցույց է տվել Արևմտյան Եվրասիական C4 հապլոգրուպի (հինգ տղամարդու և ինը կնոջ մոտ) և Արևմտյան Եվրասիայի H և K հապլոգրուպների (երկու կանանց մոտ) առկայությունը[2][3]։ 2012 թվականի համար 12 նույնացված Y քրոմոսոմային հապլոգրախմբերից 11-ը պատկանում են R1a1a-M198 խմբին, 1-ը՝ K* պարախմբին[4]։
Պատմություն
20-րդ դարի սկզբին թարիմյան մումիաների հայտնաբերումը Աուրել Սթեյնի և Սվեն Գեդինի արշավախմբերի կողմից գիտական հանրության մեջ առաջ է բերել բանավեճ այն մասին, թե ինչ լեզվով են խոսել այդ մարդիկ։ Առավել տարածված է նրանց նույնացումը տոհարիմի տոչարյան լեզվի կրողների հետ։
Ներքին Ասիայում եվրոպոիդների լայն տարածման մասին 2000-3000 տարի առաջ վկայում են պազիրսկիի և տաշտիկյան մշակույթների տվյալները, ինչպես նաև` որոշ գրավոր աղբյուրներ, օրինակ` Պլինիոս Ավագը հայտնում է, որ Կլավդիոս կայսեր պալատին կից Շրի Լանկայի դեսպանատունը նկարագրում է Արևմտյան Չինաստանի բնակիչներին որպես «միջին հասակից բարձր, կտավատի մազերով և կապույտ աչքերով»[5]։
Լոուլանյան գեղեցկուհի
«Լոուլանյան գեղեցկուհի» են անվանել հնագույն թարիմյան մումիաներից մեկը։ Այն պատկանում է եվրոպոիդ ռասայի երիտասարդ կնոջը (180 սմ բարձր աճ և մուգ մազերի շերտեր), հայտնաբերվել է 1980 թվականում` Լոուլանի շրջակայքում։ Մոտավոր տարիքը` 3800 տարեկան։ Մումիան պահվում է Ուրումչի քաղաքի Սինցզյան-Ույգուրյան ինքնավար շրջանի թանգարանում։ Լոուլանյան գեղեցկուհու կողքին հայտնաբերվել է 50-ամյա «չերչենացի տղամարդու» գերեզման՝ երկու հյուսքով հյուսված մազերով և 3 ամսական երեխայի՝ կովի եղջյուրից և ոչխարի պտուկից պատրաստված «շշով»։ Հայտնաբերվել են նաև գտածոներ՝ մաղ, գլխարկ, հյուսված պայուսակ՝ ցորենի հատիկներով։ Ենթադրվում է, որ թաղումը պատկանում է հին Աֆանասևյան մշակույթին կամ թոխարամին։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ Козинцев А. Г. О ранних миграциях европеоидов в Сибирь и Центральную Азию (в связи с индоевропейской проблемой) Արխիվացված 2018-06-21 Wayback Machine // Археология, этнография и антропология Евразии. 2009. № 4 (40). С. 133.
- ↑ Chunxiang Li, Hongjie Li, Yinqiu Cui, Chengzhi Xie, Dawei Cai, Wenying Li, Victor H Mair, Zhi Xu, Quanchao Zhang, Idelisi Abuduresule, Li Jin, Hong Zhu, Hui Zhou. Evidence that a West-East admixed population lived in the Tarim Basin as early as the early Bronze Age // BMC Biology _ Full text, 17 February 2010
- ↑ Козинцев А. Г. Из степи в пустыню: ранние европеоиды Восточного Туркестана
- ↑ «Zhōngguó běifāng gǔdài rénqún Y rǎnsètǐ yíchuán duōyàng xìng yánjiū--«jílín dàxué» 2012 nián bóshì lùnwén». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 4-ին.
- ↑ Плиний Старший, Естественная история, VI, 24