Ժան Շապլեն

Ժան Շապլեն
ֆր.՝ Jean Chapelain
Ծնվել էդեկտեմբերի 4, 1595(1595-12-04)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՓարիզ[4]
Վախճանվել էփետրվարի 22, 1674(1674-02-22)[1][2][3][…] (78 տարեկան)
Վախճանի վայրՓարիզ
Մասնագիտությունբանաստեղծ, գրական քննադատ, գրող և փիլիսոփա
Լեզուֆրանսերեն
Քաղաքացիություն Ֆրանսիայի թագավորություն
ԱնդամակցությունՖրանսիական ակադեմիա[5], Ակադեմիա դելա Կրուսկա և Արձանագրությունների և բելետրիստիկայի ակադեմիա[6]
 Jean Chapelain Վիքիպահեստում

ժան Շապլեն (ֆր.՝ Jean Chapelain, դեկտեմբերի 4, 1595(1595-12-04)[1][2][3][…], Փարիզ[4] - փետրվարի 22, 1674(1674-02-22)[1][2][3][…], Փարիզ), XVII դարի ֆրանսիացի գրող և գրաքննադատ։

Կենսագրություն և գրաքննադատական աշխատություններ

Ծնվել է Փարիզում՝ նոտարի ընտանիքում։ Պատանի տարիներին սովորել է լատիներեն և հունարեն, իսկ հետո իտալերեն և իսպաներեն։ Լայն ճանաչման և կարդինալ Ռիշելիեի համակրանքին է արժանացել իտալացի բանաստեղծ, բարոկկո ուղղության ներկայացուցիչ Ջամբատիստա Մարինոյի «Ադոնիս» պոեմի փարիզյան առաջին հրատարակության (1623) համար իր գրած ներածական հոդվածի շնորհիվ։ Հետագայում, հաստատուն կանգնելով կլասիցիզմի դիրքերում, ջանացել է հրաժարվել այդ առաջաբանից, քանի որ այնտեղ փորձել էր կոմպրոմիսային լուծում գտնել արվեստում հաճելիի և օգտակարի հիմնախնդրի համար։

Եղել է մարքիզուհի մադամ Ռամբույեի համբավավոր գրական սալոնի այցելուներից, ընկերական հարաբերություններ պահպանել Մոնտոզեի, Ռեցոմի, Մադամ դե Սևինյեի հետ։ Կարդինալի մահից հետո մոտ հարաբերության մեջ էր Կելբերիի հետ, ում տվեց ֆրանսիական և օտարազգի գրողների ցուցակը, ովքեր արժանի են թագավորական թոշակի։ 1634 թվականին ընտրվելով Ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ՝ եկավ այն մտքին, որ անհրաժեշտ է կազմել ֆրանսերեն լեզվի բառարան, կազմեց ակադեմիկական բառարանի պլան, որի կատարումը հռչակ կբերի ակադեմիային։

Շապլենի «Քսանչորս ժամվա կանոնի հիմնավորում» տրակտատ-նամակը (emonstration de la Regle du vingt-Quatre heures, 1630) կարևոր փուլ է դարձել նորմատիվ դասական էսթետիկայի ձևավորման համար։ Վալենտան Կոնարարի հանձնարարությամբ Ռիշելյեն ստեղծեց ակադեմիայի գրախոսություն՝ Սիդ Կորնելի մասին (Sentiments de l’Academie Francoise sur la trage-comedie «Le Cid», 1637)։ Այդ գրախոսության մեջ Շապլենը ձգտում էր տալ պիեսին հաշվեկշիռ գնահատակ (ինչը պահանջում էր Ռիշելյեն)՝ բարձր գնահատակ տալով դրամատուրգին։ Շապլենը համարվում է նաև «Հին ռոմանների ընթերցումը» (De la lecture des vieux romans) տրակտատի հեղինակը, որը լույս է տեսել 1870 թվականին, ինչպես նաև Մատեո Ալեմանի «Գուսմանը Ալֆարեչեից» պլուտովյան ռոմանի ֆրանսերեն լեզվով թարգմանության հեղինակը։

Բանաստեղծական ժառանգություն և նամականի

Շապլենի ներբողները (այդ թվում «Ներբող Ռիշելիեին»-ը, Ode a Richelieu, 1633), 1633), սոնետները և գովերգերը ունեցան նշանակալից հաջողություն։ Չափից ավելի գովերգերը (Շապլենին համեմատում էին Հոմերոսի և Վերգիլեսի հետ) ոգեշնչեցին գրողին, որպեսզի նա գրի մի նոր հերոսական դյուցազներգություն, որի գլխավոր հերոս նա ընտրեց Ժաննա դ'Արկին

Ժաննա դ'Արկը Կարլ VII ի թագադրման ժամանակ։ Փարիզ, Լուվր

Առաջին 12 երգերը հրատարակվեցին 1656 թվականին, իսկ մնացածը՝ 1882 թվականին։ Մի քանի ամսվա ընթացքում վեց հրատարակություն է բաժանվել, սակայն ընթերցողների հիասթափությունը հավասար էր նրանց սկզբնական անհամբերությանը, իսկ Բուալոյի, Ռասինի, Լաֆոնտենի և Մոլիերի թունավոր քննադատությունը հանգեցրեց դյուցազներգության վախճանին։ Շապլենի նմանակումը հեգնական ներածությամբ (հեգնական ելույթով, դիմելով երգչին՝ «այս հրաշագործ կույսի երգչին»), դարձել է Վոլտերի հանրահայտ "Օռլեանյան կույս" ֆրիվա-երգիծական նմանակումը։ Պուշկինը հիշատակեց Շապլենինին ուղիղ իմաստով, որպես կեղտոտ պոեզիայի սիմվոլ։ Անվանական արժեք իմաստով՝ որպես Շապլենի գրական կարծիքները պահպանվեց նրա նամակներում, այդ թվում նիդերլանդացի գրականագետ և դիվանագետ Նիկոլաս Գենզիուսի մասին։

Գրականություն

  • «Շապլեն, Ժան». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{cite book}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • Թալլեման դե Ռեո Շապլեն // Զվարճալի պատմություններ / թարգմ. с ֆր. Ա. Ա. Էնգելկե. — Լ: Գիտություն. Լենինգրադի բաժանմունք, 1974. — С. 164-173. — (Գրական հուշարձաններ).
  • Շապլեն Ժ․ Քսանչորս ժամվա կանոնների հիմնավորումը և առարկությունների հերքումը Ֆրանսիական։ Ակադեմիայի կարծիքը «Սիդ» տրագիկոմեդիայի առումով։ Արևմտաեվրոպական դասականների գրական մանիֆեստները։ Մ․ ՄԳՈՒ- 1980 - 265—298.
  • Collas J. Jean Chapelain, 1595—1674. Etude historique et littéraire d’après des documents inédits. — Paris: 1912; repr. Genève: 1970.
  • Chapelain J. Les Lettres authentiques à Nicolas Heinsius, 1649—1672. — Paris: 2005.

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Шаплен Жан // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ Ֆրանսիական ակադեմիա — 1635.
  6. ↑ https://aibl.fr/academiciens-depuis-1663/

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժան Շապլեն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ