Իրական պատմություն
Իրական պատմություն հին հունարեն՝ Ἀληθῆ διηγήματα և լատին․՝ Vera Historia | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Լուկիանոս |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | երգիծանք, ֆենթեզի և գիտական ֆանտաստիկա |
| Բնօրինակ լեզու | հին հունարեն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 166[1] |
| Նկարագրում է | Լուսին |
| Երկիր | Հին Հռոմ |
 True History (Lucian) Վիքիպահեստում | |
«Իրական պատմություն» (նաև «Իրական պատմություններ», «Իրական միջադեպ»; հին հունարեն՝ Ἀληθῆ διηγήματα, Alēthē diēgēmata; լատին՝ Vera Historia կամ Verae Historiae), 2-րդ դարում գրված ասորական ծագումով հունախոս հեղինակի՝ Լուկիանոսի ամենահայտնի աշխատությունը։ Համարվում է առաջին հայտնի գեղարվեստական ստեղծագործությունը, որը կարելի է անվանել գիտաֆանտաստիկա[2][3][4][5]՝ ներառյալ տիեզերական ճանապարհորդությունները, այլմոլորակայինների կյանքի ձևերը և միջմոլորակային պատերազմները:
Այն սատիրա է հին աղբյուրներում տեղ գտած արտասովոր պատմությունների մասին, որոնք ֆանտաստիկ կամ առասպելական իրադարձությունները ներկայացնում էին որպես իրականություն:
«Իրական պատմությունը» չի տեղավորվում միայն մեկ գրական ժանրի մեջ. նրա բազմաշերտ սյուժեն և կերպարները մեկնաբանվում են որպես գիտաֆանտաստիկա, ֆանտաստիկա, երգիծանք, պարոդիա և հանդիսանում են գիտական բանավեճի առարկա։
Սյուժե
Լուկիանոսն ու իր ընկերները ճամփորդության են մեկնում դեպի Հերկուլեսյան սյուներ[6][7], բայց փոթորիկը շեղում է նրանց ուղությունը, և նրանք հասնում են մի կղզի։ Կղզում նրանք հայտնաբերում են մի գինու գետ, որտեղ լողում են ձկներ ու արջեր (սա մեկնաբանվում է որպես ապացույց նրան, որ Հերակլես ու Դիոնիսոսը ճանապարհորդել են այս վայր), և ծառեր, որոնք նման են կանանց[8][9]։ Կղզուց հեռանալուց հետո պտտահողմը նավերը բարձրացնում է օդ և հասցնում լուսին[10]։ Այնտեղ նրանք հայտնվում են լայնածավալ պատերազմի մեջ, որը տեղի էր ունենում Լուսնի և Արևի թագավորների միջև Վեներայի գաղութացման համար[11]։ Երկու բանակներում էլ կռվում էին տարօրինակ հիբրիդային էակներ[7]. Արևի զորքերը հաղթում են պատերազմը, խավարեցնում Լուսինը ու արգելափակում Արևի լույսը[7][12]։ Այնուհետև պատերազմող կողմերը խաղաղության պայմանագիր են կնքում[13]։ Լուկիանոսը սկսում է նկարագրել կյանքը Լուսնի վրա և նրա տարբերությունները երկրայինից[7][14]։
Երկիր վերադառնալուց հետո ճանապարհորդներին կուլ է տալիս 320 կմ երկարությամբ հսկա կետը[15][16]։ Կետի ներսում նրանք հայտնաբերում են բազմաթիվ ցեղեր, որոնց հետ պատերազմում են և հաղթանակ տանում[16][17]։ Կետի միջից դուրս գալու համար ճանապարհորդները կրակ են վառում և փախչում բերանով[4]։ Հետո իրենց ճանապարհորդության ընթացքում նրանք հայտնաբերում են կաթի ծովը, պանրի կղզին և օրհնյալների կղզին[17][4]։ Այնտեղ Լուկիանոսը հանդիպում է Տրոյական պատերազմի հերոսներին, առասպելական մարդկանց ու կենդանիների, ինչպես նաև Հոմերոսին ու Պյութագորասին[17][4]։ Նրանք գտնում են, որ մեղավորները պատժվում են, որոնցից ամենավատը նրանք են, ովքեր գրքեր են գրել ստերով և երևակայություններով, ներառյալ Հերոդոտոսը և Կտեսիասը: Օրհնյալմերի կղզում նրանք գտնում են մի խումբ մեղադրյալների,որոնց պատժում էին, ամենավատ պատիժը հասնում էր այն ստեղծագործությունները գրողներին, որոնց մեջ կար սուտ և երևակայական երևույթներ։ Պատժվողների թվում էին նաև պատմաբաններ Հերոդոտոսը և Կտեսիասը[17][4]։
Օրհնյալների կղզուց հեռանալուց հետո նրանք Կալիպսոյին տալիս են Ոդիսևսի նամակը, որում նա խոստովանում է, որ կցանկանար մնալ Կալիպսոյի հետ՝ հանուն հավերժական կյանքի[17][4]։
Հետո նրանք օվկիանոսում հայտնաբերում են անդունդ, լողում են դրա շուրջը, հայտնաբերում մայրցամաք և որոշում ուսումնասիրել այն[4][17]։ Գիրքը կտրուկ ավարտվում է Լուկիանոսի մեկնությամբ, որում նա խոստանում է նկարագրել ապագա արկածները հետագա գրքերում[17][4]։
Վերլուծություն
- Երգիծանք
Լուկիանոսը հորինել էր իր ստեղծագործությունը որպես գրական քննադատության ձև, երգիծանքն ընդդեմ ժամանակակից և հին աղբյուրների, որոնք որպես ճշմարտություն մեջբերում էին ֆանտաստիկ և առասպելական իրադարձությունները: Նա նշում է Կտեսիասի, Իամբուլոսի և Հոմերոսի պատմությունները և գրում. «Ես զարմացած եմ նրանց ենթադրությունից, որ ոչ ոք չի նկատի սուտը»։ «Իրական պատմության» հերոսներից և իրադարձություններից շատերը չափազանցված են մինչև ծիծաղելիության աստիճան՝ բնօրինակ պատմությունները հեգնելու համար: Ինչպես նշում է դասական գիտնական Բ. Ռիռդոն «Առաջին հերթին այն գրական պարոդիա է գրական այնպիսի ստախոսների հանդեպ, ինչպիսիք են Հոմերոսը և Հերոդոտոոսը[18]։ «Իրական պատմության» սկզբում Լուկիանոսը գրում է․«Ստեղծագործության մեջ խոսքը այն բաների մասին է, որոնք ես ոչ մեկից չեմ տեսել, չեմ զգացել, ոչ էլ լսել եմ. ավելին, բաներ, որոնք իրականում գոյություն չունեն և երբեք չեն կարող լինել: Ուստի իմ ընթերցողները չպետք է հավատան իմ ասած ոչ մի բառին»։[19] Սա արդարացնում է ստեղծագործության վերնագիրը։ Այն միակ ճշմարիտ դիցաբանական պատմությունն է, քանի որ միակն է, որը հերքում է գրվածի ճշմարտացիությունը։ Լուկիանոսը խոստանում է շարունակություն, սակայն անհայտ է, թե արդյոք այն գոյություն ուներ։
- Գիտական ֆանտաստիկա
Ի տարբերություն որոշ դասականների՝ ֆանտաստիկայի ժամանակակից քննադատները «պատմության» երգիծական առանձնահատկությունները անհամատեղելի չեն համարում ֆանտաստիկայի ժամանակակից հայեցակարգին։ Գիտության որոշիչ տարրերը կարելի է գտնել Լուկիանի հատուկ, բայց արդյունավետ մոտեցման մեջ՝ բացահայտելու ժամանակակից փիլիսոփայության կեղծ արժեքներն ու սխալ սահմանումները, որոնք սովորական էին իր ժամանակի գիտության մեջ[20]։ Դրանք ապացուցում են,որ «Իրական պատմությունը» գրվել է ի պատասխան՝ Անտոնիուս Դիոգենեսի «Անհավանական արկածները Թուլից այն կողմ» ստեղծագործության, որը նույնպես գիտաֆանտաստիկայի տարրեր էր պարունակում, և որի գլխավոր հերոսը նույնպես հասել է Լուսին[20]։ Ըստ Գրիուելի, ում գիտական ֆանտաստիկայի սահմանումը կենտրոնանում է կյանքի ավելի բարձր և ցածր ձևերի միջև պայքարի վրա, պատմվածքի այն մասը, որը պատմվածքը դարձնում է գիտաֆանտաստիկա, այլ ոչ թե ֆանտաստիկա կամ գեղարվեստական, Լուկիանոսի և նրա ընկերների ճակատամարտն է իրավունքի և տարածքի համար[21]: .
«Արևի բնակիչների արքան` Ֆաեթոնը,- ասում է Լուսնի արքա Էնդիմիոնը,- արդեն վաղուց պատերազմում է մեզ հետ: Ժամանակին ես հավաքեցի իմ թագավորության ամենաաղքատ մարդկանց և որոշեցի գաղութ հիմնել Առավոտյան աստղի վրա, որը դատարկ ու անմարդաբնակ է։ Ֆաեթոնը նախանձից դադարեցրեց մեր գաղութացումը մեր ճանապարհին հանելով իր վիշապներին։ Ես նահանջեցի, սակայն ցանկանում եմ նորից պատերազմել և հիմնել գաղութը»։
Ամփոփելով՝ վեպը բացահայտում է գիտական գանտաստիկայի տիպիկ թեմաներ[22]:
- ճանապարհորդություն դեպի տիեզերք,
- հանդիպում այլմոլորակային էակների հետ, ներառյալ առաջին շփման փորձը,
- միջմոլորակային պատերազմ և իմպերիալիզմ,
- մոլորակների գաղութացում,
- արհեստական մթնոլորտ,
- հեղուկ թթվածին,
- ռեֆլեկտոր
- գիգանտիզմի դրդապատճառները,
- արարածներ, որոնք առաջացել են մարդու կողմից ստեղծված տեխնոլոգիաների արդյունքում (ռոբոտներ),
- աշխարհներ, որոնք ենթարկվում են ֆիզիկայի այլընտրանքային օրենքներին,
- պրոտագոնիստի հետախուզելու հստակ ցանկությունը
Ժամանակակից համարժեքները, որոնք համատեղում են և՛ գիտաֆանտաստիկան, և՛ պարոդիան, կարելի է գտնել Վոլտերի «Միկրոմեգա»-ում և Դուգլաս Ադամսի ստեղծագործություններում:
Բացի վերը նշվածից, գիրքն արտահայտում է Կոլումբոսից գրեթե 1400 տարի առաջ Ատլանտյան օվկիանոսը հատելու և մյուս կողմում գտնվող հողերը ուսումնասիրելու գաղափարը։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Ph. Renault - Catalogue des oeuvres de Lucien
- ↑ Grewell, 2001
- ↑ Swanson, 1976, "Lucian of Samosata, the Greco-Syrian satirist of the second century, appears today as an exemplar of the science-fiction artist. There is little, if any, need to argue that his mythopoeic Milesian Tales and his literary fantastic voyages and utopistic hyperbole comport with the genre of science fiction"
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Georgiadou, Larmour, 1998
- ↑ Gunn, 1988, էջ 249
- ↑ Casson, 1962, էջ 15
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Georgiadou, Larmour, 1998, էջեր 53–155
- ↑ Georgiadou, Larmour, 1998, էջեր 53—155
- ↑ Casson, 1962, էջեր 15–17
- ↑ Casson, 1962, էջեր 17–18
- ↑ Casson, 1962, էջ 18
- ↑ Casson, 1962, էջ 22
- ↑ Casson, 1962, էջեր 22–23
- ↑ Casson, 1962, էջեր 23–25
- ↑ Casson, 1962, էջեր 27–28
- ↑ 16,0 16,1 Georgiadou, Larmour, 1998, էջեր 156—177
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 Casson, 1962
- ↑ Reardon, էջ 619
- ↑ Reardon, էջ 622
- ↑ 20,0 20,1 Swanson, 1976
- ↑ Grewell, 2001, էջեր 30–31
- ↑ Fredericks, 1976
Գրականություն
- Casson, Lionel, ed. (1962), Selected Satires of Lucian, New York City, NY: W.W. Norton & Co, ISBN 0-393-00443-0.
- Fredericks, S.C. (Mar 1976), «Lucian's True History as SF», Science Fiction Studies, Depauw, 3 (1): 49–60.
- Georgiadou, Aristoula; Larmour, David H. J. Lucian's Science Fiction Novel True Histories: Interpretation and Commentary. — Leiden, The Netherlands: Brill, 1998. — (Supplements to Mnemosyne). — ISBN 90-04-10667-7
- Grewell, Greg (2001), «Colonizing the Universe: Science Fictions Then, Now, and in the (Imagined) Future», Rocky Mountain Review of Language and Literature, 55 (2): 25–47.
- Gunn, James E. (1988), The New Encyclopedia of Science Fiction, Viking, էջ 249, ISBN 978-0-670-81041-3.
- Reardon, B.P., Collected Ancient Greek Novels.
- Swanson, Roy Arthur (Nov 1976), «The True, the False, and the Truly False: Lucian's Philosophical Science Fiction», Science Fiction Studies, 3 (3): 227–39.
- Viglas, Katelis: «The Placement of Lucian’s Novel True History in the Genre of Science Fiction»Արխիվացված 2016-08-19 Wayback Machine, Interlitteraria, Vol. 21, No. 1 (July 2016), pp. 158–172.
Արտաքին հղումներ
- Истинная историяԱրխիվացված 2019-10-20 Wayback Machine на сайте sacred-texts.com
- Работы Лучана СамосатыԱրխիվացված 2019-10-07 Wayback Machine на sacred-texts.com
- Loeb Classical Library, vol. 3/8 работ ЛюцианаԱրխիվացված 2012-10-03 Wayback Machine, с обращением кԱրխիվացված 2012-10-03 Wayback Machine греческому тексту, на Ancientlibrary.com
- AM Harmon: Введение в Lucian ofԱրխիվացված 2020-06-29 Wayback Machine Samosata на tertullian.org
- Lucian of Samosata ProjectԱրխիվացված 2019-07-01 Wayback Machine — статьи, хронология, карты, библиотека, темы
- КнигаԱրխիվացված 2015-09-06 Wayback Machine в проекте Гутенберга
- АудиокнигиԱրխիվացված 2021-02-25 Wayback Machine на LibriVox