Կյանքի միջին տևողություն

Տղաարդկանց ԿՄՏ (2007 թվական)
Կանանց ԿՄՏ (2007 թվական)

Կյանքի միջին տևողություն, կարևոր ցուցանիշ, որն արտահայտում է բնակչության կյանքի տևողությունը՝ ըստ մահացության տվյալների։ ԱՀԿ-ն հայտնել է, որ կյանքի տևողությունը ամբողջ աշխարհում ավելացել է։ Ըստ գլոբալ միջին հաշվարկների՝ 2012 թվականին ծնված իգական սեռի կյանքի ակնկալվող մահվան տարիքը կազմում է 73 տարեկանը, իսկ արական սեռինը՝ 68։ Սա 6 տարով ավելի է, քան 1990 թվականին ծնված երեխաների կյանքի միջին տևողությունը։

Համաձայն ԱՀԿ-ի ամենամյա վիճակագրական հաշվետվության՝ ավելի մեծ առաջընթացի հասել են քիչ եկամուտներ ունեցող երկրները (միջինը 9 տարի)։ 1990-2012 ժամանակահատվածում կյանքի տևողության աճի ամենաբարձր ցուցանիշը գրանցվել է հետևյալ 6 երկրներում. Լիբերիա 20 տարով (42-ից 62 տարեկան), Եթովպիա (45-ից 64 տարեկան), Մալդիվյան կղզիներ (58-ից 77տարեկան), Կամբոջա (54-ից 72 տարեկան), Թիմոր-Լեստե (50-ից 66 տարեկան), Ռուանդա (48-ից 65 տարեկան)։

Ընդ որում, 2012 թվականին ծնված տղաների ակնկալվող կյանքի տևողությունը որևէ մեծ եկամուտներ ունեցող երկրում կազմում է մոտ 76 տարի, 16 տարով ավելի, քան քիչ եկամուտներ ունեցող երկրներում ծնված տղաներինը (60 տարի)։ Աղջիկների համար այս տարբերությունը ավելի մեծ է. բարձր եկամուտ ունեցող երկրներում 82, իսկ քիչ եկամուտ ունեցողներում՝ 63 տարի, ինչը կազմում է 19 տարի։

Կանանց կյանքի տևողությունը՝ անկախ իրենց բնակության վայրից, սովորաբար ավելի է, քան տղամարդկանցը։ Մեծ եկամուտներ ունեցող երկրներում կանանց և տղամարդկանց կյանքի տևողության միջև տարբերությունը ավելի մեծ է. կանայք սովորաբար 6 տարի ավել են ապրում։ Եկամուտների ցածր մակարդակ ունեցող երկրներում այս տարբերությունը կազմում է 3 տարի։

Կանանց կյանքի ամենաերկար տևողությունն արձանագրվել է Ճապոնիայում, որին հաջորդում են Իսպանիան, Շվեյցարիան և Սինգապուրը։ Ցուցակը գլխավորող 10 երկրներում կանանց կյաքի տևողությունը կազմել է 84 տարի և ավելի։ 9 երկրներում տղամարդկանց կյանքի տևողությունը կազմում է 80 տարի և ավելի, և այս ցուցակը գլխավորում են Իսլանդիան, Շվեյցարիան և Ավստրալիան[1]։

Աշխարհի երկրներում կյանքի միջին տևողությունը տարբեր ժամանակահատվածներում[2]. Եվրոպա Արևմտյան Ասիա Մեծ Բրիտանիա Գերմանիա Ռուսաստան Ամերիկա (ԱՄՆ) Ֆրանսիա Ճապոնիա Հռոմի կայստություն Ամբողջ աշխարհում
Մեզոլիթ (17—12 Ք.ա) 30
Նոելիթ (12—6 Ք.ա) 21
Պղնձե դար (6—5 Ք.ա) 33
Բրոնզի և երկաթի դար (5—2 Ք.ա) 35 40 35 35 36
200 թվական 20 40 21 30 21 30
XIII դար 30—32 30 35 22 30 30
XVI դար 33—34 30 33—38 22—30 26—30 31
XVII դար 35 30 34—39 22—30 25—29 32
1701—1750 թվականներ 35 30 32—38 22—30 30—31 32—33
1751—1800 թվականներ 35—37 30 35—39 22—30 32—33 26—36 32—33
1801—1850 թվականներ 38—39 30 38—50 37—38 22—30 34—36 32—42 36—38 33—35
1851—1900 թվականներ 40—45 30 41—50 37—47 24-27 37—48 40—47 36—44 33—39
1901—1950 թվականներ 46—65 31—32 47—69 44—67 28—58 49—68 46—67 37—61 40—46
1951—2000 թվականներ 66—76 33—66 69—77 68—77 59—66 69—76 67—78 62—80 47—66

Ներկայացված տվյալները մոտավոր են։

Վիճակագրական աղյուսակ

Կյանքի միջին տևողությունը՝ հաշվարկված ծնունդից (ապրած տարիներ), 2010 թ. տվյալներ
Տեղ Պետություն/տարածք Ընդամենը Տղամարդիկ Կանայք
1 Ճապոնիա Ճապոնիա 83,7 80,9 86,6
2 Հոնկոնգ Հոնկոնգ (Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան) 83,3 80,0 86,5
3 Շվեյցարիա Շվեյցարիա 82,7 80,4 84,7
4 Ավստրալիա Ավստրալիա 82,1 79,9 84,3
5 Իտալիա Իտալիա 82,8 80,3 85,2
6 Իսլանդիա Իսլանդիա 82,3 80,7 83,8
7 Ֆրանսիա Ֆրանսիա (մետրոպոլիա) 81,8 78,8 84,9
8 Շվեդիա Շվեդիա 81,9 80,1 83,7
9 Իսպանիա Իսպանիա 82,3 79,4 85,0
10 Իսրայել Իսրայել 82,1 80,2 83,8
11 Սինգապուր Սինգապուր 82,6 79,6 85,6
12 Կանադա Կանադա 81,8 79,7 83,8
13 Նորվեգիա Նորվեգիա 81,3 79,2 83,4
14 Ավստրիա Ավստրիա 81,1 78,5 83,6
15 Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 81,3 79,4 83,1
16 Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա 81,6 79,7 83,3
17 Մարտինիկա Մարտինիկա (Ֆրանսիա Ֆրանսիա) 81,2 77,8 84,4
18 Մակաո Մակաո (Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան) 80,3 78,1 82,5
19 Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա 81,4 78,0 84,6
20 Գերմանիա Գերմանիա 80,6 78,2 83,1
21 Բելգիա Բելգիա 80,5 78,0 83,0
22 Իռլանդիա Իռլանդիա 80,6 78,4 82,7
23 Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն 79,53 77,38 81,68
24 Հունաստան Հունաստան 80,6 77,6 83,6
25 Նորմանդյան կղզիներ (Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն) 80,4 78,5 82,4
26= Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ 81,3 78,9 83,7
26= Գվադելուպա Գվադելուպա (Ֆրանսիա Ֆրանսիա) 80,5 76,8 84,0
28 Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա 80,5 77,6 83,4
29= Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս 78,94 76,84 81,07
29= (Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ) 78,94 75,89 82,01
31 Կոստա Ռիկա Կոստա Ռիկա 79,2 76,7 81,7
32 Մալթա Մալթա 78,80 76,34 81,19
33 Պուերտո Ռիկո Պուերտո Ռիկո (Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ) 78,70 74,69 82,67
34 Չիլի Չիլի 78,65 75,54 81,68
35= Պորտուգալիա Պորտուգալիա 78,59 75,32 81,79
35= Սլովենիա Սլովենիա 78,59 74,97 81,99
37 Կուբա Կուբա 78,50 76,55 80,52
38 78,25 75,99 80,50
39 Թայվան Թայվան 78,19 75,25 81,51
40 Միացյալ Նահանգներ Միացյալ Նահանգներ 78,09 76,5 81,3
41 Կատար Կատար 77,88 78,07 77,29
42 Բրունեյ Բրունեյ 77,51 75,29 79,98
43 Ռեյունյոն Ռեյունյոն (Ֆրանսիա Ֆրանսիա) 77,26 73,69 81,08
44 Մայոտ Մայոտ 77,14 73,69 81,08
45 Չեխիա Չեխիա 77,01 73,78 80,15
46 Իտալիա Իտալիա 73,39[3] 70,12[3] 77,72[3]
46 Ալբանիա Ալբանիա 76,38 73,43 79,72
47 Ուրուգվայ Ուրուգվայ 76,36 72,72 79,85
48 Բարբադոս Բարբադոս 76,25 73,00 79,50
49 Մեքսիկա Մեքսիկա 76,19 73,73 78,63
50 Նիդերլանդական Անտիլներ Նիդերլանդական Անտիլներ (Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ) 76,14 72,65 79,36
50 Լիբիա Լիբիա 76,04[3] 74,36[3] 77,82[3]
51 Խորվաթիա Խորվաթիա 76,01 72,45 79,49
52 ԱՄԷ ԱՄԷ 75,94 75,25 77,04
53 Ֆրանսիական Գվիանա Ֆրանսիական Գվիանա (Ֆրանսիա Ֆրանսիա) 75,89 72,55 79,89
54 Մալդիվներ Մալդիվներ 75,55 74,64 76,52
55= Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ 75,51 71,17 79,85
55= Պանամա Պանամա 75,51 72,98 78,21
57= Բրազիլիա Բրազիլիա 75,50 71,75 79,25
58 Թունիս Թունիս 75,40[3] 72,2[3] 78,6[3]
57= Գուամ Գուամ (Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն) 75,50 73,25 77,94
58= Սիրիա Սիրիա 75,35 73,91 76,85
58= Գրենադա Գրենադա 75,35 73,71 76,79
60 Բելիզ Բելիզ 75,34 73,93 76,80
61 Նոր Կալեդոնիա Նոր Կալեդոնիա (Ֆրանսիա Ֆրանսիա) 75,33 72,31 78,71
62 Արգենտինա Արգենտինա 75,30 71,53 79,07
63 Բոսնիա և Հերցեգովինա Բոսնիա և Հերցեգովինա 75,12 72,43 77,70
64 Էկվադոր Էկվադոր 75,03 72,14 78,06
65 Բահամներ Բահամներ 74,79 71,60 77,83
66 Արուբա Արուբա (Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ) 74,75 72,28 77,09
67 Սլովակիա Սլովակիա 74,72 70,73 78,65
68 Բահրեյն Բահրեյն 74,60 74,03 75,37
69 Ֆրանսիական Պոլինեզիա Ֆրանսիական Պոլինեզիա (Ֆրանսիա Ֆրանսիա) 74,49 72,21 77,08
70 Վիետնամ Վիետնամ 74,35 72,33 76,21
71 Շրի Լանկա Շրի Լանկա 74,25 71,20 77,40
72 Հյուսիսային Մակեդոնիա Հյուսիսային Մակեդոնիա 74,22 72,12 76,32
73 Քուվեյթ Քուվեյթ 74,17 73,47 75,19
75 Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա 74,01 71,55 76,47
76 Սերբիա Սերբիա 74,00 71,70 76,34
77 Իտալիա Իտալիա 73,92 71,42 76,58
78 Էստոնիա Էստոնիա 73,91 68,35 79,17
80 Վենեսուելա Վենեսուելա 73,73 70,83 76,78
81 Հայաստան Հայաստան 73,69 70,21 76,74
82 Հունգարիա Հունգարիա 73,64 69,54 77,64
83 Թաիլանդ Թաիլանդ 73,56 70,17 77,06
84 Կաբո Վերդե Կաբո Վերդե 73,54 69,41 77,36
85 Մալայզիա Մալայզիա 73,38 71,24 75,72
86 Պերու Պերու 73,18 70,57 75,90
87 Ռումինիա Ռումինիա 73,16 69,57 76,83
88 Սաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա 73,13 72,24 74,41
89 Վրաստան Վրաստան 73,05 69,36 76,50
90 Նիկարագուա Նիկարագուա 72,98 69,91 76,12
91 Թուրքիա Թուրքիա 76,3 73,70 79,4
92 Կոլումբիա Կոլումբիա 72,92 69,24 76,66
93 Հորդանան Հորդանան 72,91 71,65 74,29
94 Մավրիկիոս Մավրիկիոս 72,80 69,49 76,19
95= Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան 72,71 71,10 74,45
95= Բուլղարիա Բուլղարիա 72,71 69,21 76,35
97 Օման Օման 72,58 70,88 74,83
98 Դոմինիկյան Հանրապետություն Դոմինիկյան Հանրապետություն 72,52 69,85 75,44
99= Եգիպտոս Եգիպտոս 72,51 71,23 75,82
101 Լատվիա Լատվիա 72,27 66,88 77,45
102= Ճամայկա Ճամայկա 72,24 69,57 74,97
104 Պաղեստին Պաղեստին 72,17 70,60 73,81
105 Հոնդուրաս Հոնդուրաս 72,07 69,74 74,51
106 Իրան Իրան 72,06 70,33 73,91
107 Լիբանան Լիբանան 72,00 69,86 74,18
108 Տոնգա Տոնգա 71,84 69,05 74,70
109 Պարագվայ Պարագվայ 71,73 69,67 73,90
110 Սենտ Վինսենթ և Գրենադիններ Սենտ Վինսենթ և Գրենադիններ 71,64 69,59 73,80
111 Սամոա Սամոա 71,54 68,62 74,89
112 Սալվադոր Սալվադոր 71,43 66,55 76,08
113 Լիտվա Լիտվա 71,31 65,46 77,24
114 Մարոկկո Մարոկկո 71,16 68,96 73,44
115 Գվատեմալա Գվատեմալա 70,27 66,73 73,79
116 Ադրբեջան Ադրբեջան 70,12 67,09 73,14
117 Վենետիկի հանրապետություն Վենետիկի հանրապետություն 69,99 68,20 72,06
118 Սուրինամ Սուրինամ 69,65 66,42 73,11
119 Բելառուս Բելառուս 69,44 63,59 75,53
120 Տրինիդադ և Տոբագո Տրինիդադ և Տոբագո 69,40 65,80 72,90
121 Ռուսաստան Ռուսաստան 68,90 63,10 74,04
122 Ֆիջի Ֆիջի 68,80 66,09 71,90
123 Գայանա Գայանա 68,70 65,53 71,93
124 Հյուսիսային Կորեա Հյուսիսային Կորեա 68,39 64,80 71,75
125 Միկրոնեզիայի Ֆեդերատիվ Նահանգներ Միկրոնեզիա 68,35 67,56 69,11
126 Մոլդովա Մոլդովա 68,23 64,42 72,06
127 Ինդոնեզիա Ինդոնեզիա 67,86 66,29 69,43
128 Բանգլադեշ Բանգլադեշ 67,84 67,41 68,29
129 Ֆիլիպիններ Ֆիլիպիններ 67,80 64,54 71,29
130 Ուկրաինա Ուկրաինա 67,68 61,56 74,03
131 Ղրղզստան Ղրղզստան 67,55 61,84 71,18
132 Ուզբեկստան Ուզբեկստան 67,44 64,33 70,66
133 Նեպալ Նեպալ 67,42 66,71 68,04
134= Մոնղոլիա Մոնղոլիա 67,32 63,40 71,47
134= Իրաք Իրաք 67,32 63,37 71,69
137 Տաջիկստան Տաջիկստան 66,44 63,29 69,91
138 Սողոմոնյան Կղզիներ Սողոմոնյան Կղզիներ 66,39 65,12 67,76
139 Լաոս Լաոս 66,06 64,77 67,31
140 Արևմտյան Սահարա Արևմտյան Սահարա 65,95 64,27 68,10
141 Բութան Բութան 65,79 64,08 67,77
142 Ղազախստան Ղազախստան 65,78 60,18 71,53
143 Մադագասկար Մադագասկար 65,77 64,27 67,30
144 Բոլիվիա Բոլիվիա 65,56 63,43 67,70
145 Թուրքմենստան Թուրքմենստան 64,65 60,62 68,91
146 Պակիստան Պակիստան 64,57 63,78 65,42
147 Հնդկաստան Հնդկաստան 64,19 62,80 65,73
148 Եմեն Եմեն 63,94 62,52 65,36
149 Սան Տոմե և Պրինսիպի Սան Տոմե և Պրինսիպի 63,82 62,46 65,11
150 Մյանմա Մյանմա 63,54 62,08 64,98
151 Գանա Գանա 62,71 61,84 63,61
152 Կամբոջա Կամբոջա 61,54 60,21 62,61
153 Պապուա Նոր Գվինեա Պապուա Նոր Գվինեա 61,50 59,49 63,66
154 Գաբոն Գաբոն 61,28 60,24 62,35
155 Նամիբիա Նամիբիա 61,09 60,35 61,62
156 Հայիթի Հայիթի 60,99 59,94 62,02
157 Արևելյան Թիմոր Արևելյան Թիմոր 60,80 59,94 61,68
158 Սուդան Սուդան 60,27 58,59 62,01
159 Էրիթրեա Էրիթրեա 60,03 57,61 62,23
160 Կոմորյան Կղզիներ Կոմորյան Կղզիներ 59,65 58,33 61,00
161 Սենեգալ Սենեգալ 58,17 57,19 59,13
162 Մավրիտանիա Մավրիտանիա 57,53 55,89 59,16
163 Գամբիա Գամբիա 57,34 56,25 58,49
164 Եթովպիա Եթովպիա 57,21 55,70 58,74
165 Ջիբութի Ջիբութի 56,64 55,24 58,04
166 Կոնգոյի Հանրապետություն Կոնգոյի Հանրապետություն 56,02 54,88 57,16
167 Տոգո Տոգո 55,69 54,24 57,14
168 Տանզանիա Տանզանիա 55,44 54,62 56,19
169 Քենիա Քենիա 54,98 53,96 55,93
170 Բենին Բենին 54,64 52,72 56,50
171 Լիբերիա Լիբերիա 54,42 53,45 55,35
172 Ռուանդա Ռուանդա 53,94 52,70 55,14
173 Բուրկինա Ֆասո Բուրկինա Ֆասո 53,87 52,84 54,78
174 Բոտսվանա Բոտսվանա 53,33 53,80 52,54
175 Նիգերիա Նիգերիա 53,08 52,66 53,55
176 Կոտ դ'Իվուար Կոտ դ'Իվուար 53,02 52,14 54,05
177 Գվինեա Գվինեա 52,44 50,93 54,01
178 Ուգանդա Ուգանդա 52,24 51,68 52,73
179 Մալավի Մալավի 51,55 51,51 51,48
180 Հարավային Աֆրիկա Հարավային Աֆրիկա 51,20 50,13 52,08
181 Նիգերիա Նիգերիա 50,26 49,50 51,03
182 Սոմալի Սոմալի 50,24 48,71 51,79
183 Հասարակածային Գվինեա Հասարակածային Գվինեա 50,10 48,87 51,48
184 Մալի Մալի 49,99 48,89 50,99
185 Կամերուն Կամերուն 49,97 49,02 50,89
186 Անգոլա Անգոլա 49,62 48,21 51,04
187 Բուրունդի Բուրունդի 48,81 47,48 50,05
188 Մոզամբիկ Մոզամբիկ 48,77 47,56 49,88
189 Չադ Չադ 48,52 47,15 49,90
190 Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն 47,42 45,93 48,91
191 Էսվատինի Էսվատինի 47,36 47,56 47,04
192 Աֆղանստան Աֆղանստան 47,32 47,19 47,47
193 Զամբիա Զամբիա 46,93 46,49 47,26
194 Գվինեա Բիսաու Գվինեա Բիսաու 46,76 45,33 48,22
195 Զիմբաբվե Զիմբաբվե 46,59 47,45 45,43
196 Սիերա Լեոնե Սիերա Լեոնե 46,26 45,65 46,88
197 Լեսոթո Լեսոթո 46,02 46,46 45,18
198 Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն 45,91 44,47 47,31

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ [1]
  2. ↑ «Список литературы (18 источников) см. на сайте Финансового университета при Правительстве РФ в статье: Зубец А. Н. Количественные оценки в истории (инструменты для клиометрии). Финансовый университет, 2014» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 «CIA - The World Factbook Life Expectancy». Cia.gov. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 22-ին.

Արտաքին հղումներ