Հեգեմոնիկ առնականություն
Հեգեմոնիկ առնականություն (անգլ.՝ hegemonic masculinity), նաև գերիշխող կամ դոմինանտ տղամարդկություն` տերմին, որը ներկայացրել է ավստրալիացի սոցիոլոգ Ռավին Քոնելը[1], նկարագրելու համար տղամարդկանց համայնքի մշակույթի հիերարխիայի գագաթին գտնվող և դրա գերակշռող մասի բաժանվող առնականության տեսակը[2][3][4]։ Ռուս գիտնական Իգոր Կոնը հեգեմոն առնականությունը համարում է որպես սոցիալ-մշակութային նորմատիվ կանոն, որով առաջնորդվում են տղամարդիկ և տղաները[5]։
«Իսկական տղամարդու» կերպարը
Հեգեմոնիկ առնականությունը տղամարդկության ցանկալի «նորմատիվ» մոդելն ու իդեալն է։ Այս օրինակներին հետևելու ցանկությունը հասարակության մեջ խրախուսվում է[2][4]։ Չնայած դրան, ոչ բոլոր տղամարդիկ են փորձում ենթարկվել հեգեմոնիկ առնականության չափանիշներին[5]։
Հեգեմոնային առնականությունը արտացոլում է այս կամ այն հասարակության մեջ գոյություն ունեցող «իսկական տղամարդ» հասկացությունը և իրականացվում է կանանց կամ այլ քիչ հեղինակավոր ձևերի հետ հարաբերություններում («կեղծ տղամարդիկ»)[5][6]։ Այս հեգեմոնիան հիմնված է բռնության և ճանաչման վրա[5][3]։ Հեգեմոնիկ առնականության հակառակը առնականության տարբեր մարգինալացված մոդելներ են, որոնք գոյություն ունեն էթնիկ, սոցիալական և սեռական փոքրամասնությունների խմբերում։ Տղամարդկության այս դրսևորումները մեծամասնության կողմից գնահատվում են որպես «արատավոր», մարգինալացվում և ընկալվում են հանդուրժողականության տարբեր մակարդակներով` հաճախ դառնալով հայրիշխանական հասարակությունների խտրականության օբյեկտներ[6][3][4]։
Հեգեմոնիկ առնականությանը բնորոշ են կանացի ամեն ինչից խուսափելը(«առանց կանանց»), հոմոֆոբիան, ինքնավստահությունը, ագրեսիվությունը, մրցակցությունը, բարձր սոցիալական կարգավիճակի համար պայքարը, անտարբեր սեքսուալությունը և զգացմունքային զսպվածությունը[7]։ Հեգեմոնիկ առնականությունը մեծ ազդեցություն ունի տղաների սոցիալականացման գործընթացի վրա` նրանց մոտ զարգանում են իշխանության, ուժի, սիրո հետ կապված ուժեղ զգացմունքներ, ինչպես նաև տաբու են դարձնում թուլությունը, որը արտահայտված է վախով, քնքշությամբ և ամոթի զգացումով[8]։
Սոցիալապես և էթնիկորեն մարգինալացված որոշ խմբերի համար հեգեմոնիկ առնականությունը արտահայտվում է բողոքական առնականությամբ, որը ձգտում է վերակենդանացնել «իսկական տղամարդկային սկզբունքը» և դեմ է «ֆեմինացված», «մտավորականացված» և «հոմոսեքսուալ» արևմտյան քաղաքակրթությանը[7]։
Տես նաև
- Հետերոնորմատիվություն և Գենդերային անհամապատասխանություն
- Գենդերային դեր և Գենդերային կարծրատիպեր
- Հետերոհայրիշխանություն
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
- Connell, R. W. Masculinities. — Second Edition. — Berkeley: University of California Press, 2005. — 327 с. — ISBN 0520246985
- Здравомыслова Е. Гегемонная маскулинность. Автобиография героя и комментарии // Беспредельная социология. Сборник эссе к 60-летию В. Воронкова / Под ред. О. Паченкова, М. Соколова, Е. Чикадзе. — СПб.: ЦНСИ, 2005. — С. 15—33. Архивировано из первоисточника 4 հոկտեմբերի 2013.
- Кон И. С. Гегемонная маскулинность как фактор мужского (не)здоровья // Социология: теория, методы, маркетинг. — 2008. — № 4. — С. 5—16.
- Кон И. С. Меняющиеся мужчины в изменяющемся мире // Этнографическая мозаика. — 2010. — № 6. — С. 99—114. Архивировано из первоисточника 4 հոկտեմբերի 2013.
- Салагаев А. Л., Шашкин А. В. Насилие в молодёжных группировках как способ конструирования маскулинности // Журнал социологии и социальной антропологии. — 2002. — Т. V. — № 1. — С. 151—160. Архивировано из первоисточника 4 մարտի 2016.
- Синельников А. С. Словарь гендерных терминов // Вестник ТГУ / Под ред. А. А. Денисовой. — Томск: ТГУ, 2002. — № 1(17).
- Слезкина Ю. М. Характеристики доминантных моделей маскулинности и фемининности // Вестник ТГУ. — Томск: ТГУ, 2012. — № 1(17). — С. 85—91.
- Ткаченко В. С. Психология мужественности и женственности у инвалидов // Медико-социальные основы независимой жизни инвалидов. — М., 2012
- Хитрук Е. Б. Социально-философский анализ проблемы мужской социализации(չաշխատող հղում) // Вестник Томского государственного университета. 2014. № 387. С. 61-68
- Чернова Ж. В. Репрезентации гегемонной маскулинности в современном российском медиа-дискурсе: Дис. на соиск. уч. степ. к. социол. н.: Спец. 22.00.04 / Чернова Ж. В.; [Сарат. гос. техн. ун-т]. — Саратов: 2001. — 185 с.
Արտաքին հղումներ
- Анна Темкина. (2013 թ․ հունիսի 12). «Настоящий мужчина». Полит.ру. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
|
