Հրաչյա Ղափլանյան

Հրաչյա Ղափլանյան
Ծնվել է	նոյեմբերի 14, 1923(1923-11-14)[1]
Ծննդավայր	Գարգառ, Հայաստան
Մահացել է	օգոստոսի 17, 1988(1988-08-17) (64 տարեկան)
Մահվան վայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Գերեզման Հրաչյա Ղափլանյանի
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Կրթություն	Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտ
Մասնագիտություն	դերասան, ռեժիսոր, քաղաքական գործիչ, թատերական ռեժիսոր, օպերային ռեժիսոր և թատերական ուսուցիչ
Աշխատանք	ռեժիսոր-բեմադրիչ, դերասան
Ծնողներ	Գեորգի Ենգիբարով
Զբաղեցրած պաշտոններ	ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և մրցանակներ	և
Երեխաներ	Տաթևիկ Ղափլանյան
Hrachya Ghaplanyan Վիքիպահեստում

Հրաչյա Ղափլանյան (նոյեմբերի 14, 1923(1923-11-14)^[1], Գարգառ, Հայաստան - օգոստոսի 17, 1988(1988-08-17), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ անվանի ռեժիսոր-բեմադրիչ, դերասան, Երևանի Հրաչյա Ղափլանյանի անվան դրամատիկական թատրոնի հիմնադիր (այժմ կրում է նրա անունը)։ ՀԽՍՀ (1966) և ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1973)։ ՀԽՍՀ պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր (1976, «Ռիչարդ Երրորդ» և «Սեր և ծիծաղ» դրամաների բեմադրությունների համար, 1979, «Խաչմերուկ» ներկայացման համար, հեղինակակցությամբ)։ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1950 թվականից։ ԽՄԿԿ անդամ 1947 թվականից։ Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից^[2]։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1923 թվականին Լոռու մարզի Գարգառ գյուղում^[3]։

1935 թվականին նրա դերասանական տաղանդը նկատվում է և նրան հրավիրում են մանկական դերեր խաղալու Երևանի Պատանի հանդիսատեսի թատրոն։ 1940 թվականին ավարտել է Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտը։

1937-1950 թվականներին հանդես է եկել որպես դերասան, այնուհետև իրեն նվիրել է ռեժիսորական աշխատանքին։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին։ № 2 զինուսումնարանի սանը մի քանի ամիս անց Տուապսեի և Լազարևսկի մոտերքում կռվել է թշնամու դեմ, որտեղ էլ արկի պայթյունից ծանր վիրավորվել է և տեղափոխվել հոսպիտալ։ Սոչիի զինհոսպիտալում ապաքինվելուց հետո Ղափլանյանը սովորել է Պոլտավայի տանկային ուսումնարանում, ստացել տանկիստի որակավորում և տեղափոխվել № զորամաս, որպես պահեստային դիվիզիայի հրամանատարի համհարզ, որտեղից էլ 1945 թվականին զորացրվել է։ Պարգևատրվել է մի շարք մարտական շքանշաններով և մեդալներով^[2]։

1952-1954 թվականներին սովորել է Մոսկվայի գեղարվեստի թատրոնում։ Այս տարիներին աշխատել է ռեժիսոր Միխայիլ Կեդրովի մոտ որպես ռեժիսորի օգնական։

1953-1956 թվականներին այնուհետև 1959-1962 թվականներին եղել է Երևանի Պատանի հանդիսատեսի թատրոնի գլխավոր ռեժիսորը, իսկ 1956-1959 թվականներին՝ Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ակադեմիական թատրոնի, իսկ 1962-1965 թվականներին՝ Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի գլխավոր ռեժիսորը։ Ներկայացումներ է բեմադրել նաև Մոսկվայի մի շարք թատրոններում։

1966 թվականից հանդիսացել է Հայաստանի թատերական գործիչների միության նախագահը։

Հրաչյա Ղափլանյանը հիմնադրել է Երևանի դրամատիկական թատրոնը, դասավանդել է Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտում։

Մահացել է 1988 թվականին Երևանում։ Թաղվել է Կոմիտասի անվան պանթեոնում։

Ընտանիք

• Հայրը՝ Մկրտիչ Ղափլանյան, կենսաբանական հայրը՝ Գեորգի Ենգիբարով (Լեոնիդ Ենգիբարովի հայրը)
• Եղբայրները՝ Լեոնիդ Ենգիբարով, Միխայիլ Ենգիբարով
• Դուստրերը՝ Տաթևիկ Ղափլանյան (1952-2010), դերասանուհի (ապրել է Լոս Անջելեսում), Անահիտ Ղափլանյան
• Ոչ ամուսնական` Տատյանա Ուխարովա,1946, դերասանուհի,Մոսկվա

Կոչումներ և մրցանակներ

• ՀԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1954)^[4]
• ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1961)
• ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1966)
• ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1971)
• ԽՍՀՄ պետական մրցանակի դափնեկիր (1978)
• ՀԽՍՀ պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր (1975), (1979)
• Ալեքսեյ Պոպովի անվան մրցանակ (1986)

Դերերը թատրոնում

• Վանյա Սոլնցև՝ «Գնդի որդին» (հեղ. Վալենտին Կատաև)
• Ռազմիկ Գաբրիելյան՝ «Սուվորովականներ»
• Տյուլենին՝ «Երիտասարդ գվարդիա» (հեղ. Ալեքսանդր Ֆադեև)
• Դիկ՝ «Ձյունիկ» (հեղ. Վալենտինա Լյուբիմովա)
• Գիքոր՝ «Գիքոր» (հեղ. Հովհաննես Թումանյան)
• Տրուֆֆալդինո՝ «Երկու տիրոջ ծառա» (հեղ. Կառլո Գոլդոնի)
• Դավիթ Կոպերֆիլդ՝ «Դավիթ Կոպերֆիլդ» (հեղ. Չարլզ Դիքենս)
• Արտիստ՝ «Արտիստը» (հեղ. Ալեքսանդր Շիրվանզադե)

Բեմադրություններ

• Ֆրիդրիխ Շիլլերի «Սեր և խարդավանք» (Երևանի պատանի հանդիսատեսի թատրոն, 1955)
• «Եզոպոս» (Երևանի պատանի հանդիսատեսի թատրոն)
• «Կորիոլան»
• Հակոբ Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկաններ»
• Ալեքսանդր Ռիբակովի «Արբատի զավակները»
• Ալեքսանդր Օստրովսկու «Անօժիտը»
• Իգոր Ստրավինսկու «Էդիպ արքա» (Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն)
• Լեոնարդ Բեռնստայնի «Վեստսայդյան պատմություն» (Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն)
• «Եվգենի Օնեգին» (Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն)
• Լև Տոլստոյի «Կենդանի դիակ» (Բրատիսլավայի ազգային թատրոն)
• Սավվա Դանգուլովի «Խոստովանություն» (Մոսկվայի Փոքր թատրոն, 1970)
• Վիլյամ Շեքսպիրի «Ռիչարդ III» (Մոսկվայի Եվգենի Վախթանգովի անվան թատրոն, 1976)
• Էդմոն Ռոստանի «Սիրանո դե Բերժերակ» (Մոսկվայի Փոքր թատրոն, 1983)
• Վսևոլոդ Վիշնևսկու «Լավատեսական ողբերգություն»
• Իսիդոր Շտոկի «Աստվածային կատակերգություն» (Երևանի դրամատիկական թատրոն, 1968)
• Երվանդ Օտյանի «Սեր և ծիծաղ» (Երևանի դրամատիկական թատրոն, 1970)
• Հակոբ Պարոնյանի «Արևելյան ատամնաբույժ» (Երևանի դրամատիկական թատրոն, 1976)
• Վարդգես Պետրոսյանի «Վերջին ուսուցիչը» (Երևանի դրամատիկական թատրոն, 1980)
• Պերճ Զեյթունցյանի «Աստվածների կանչը» (Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ակադեմիական թատրոն, 1980)
• Ֆեոդոր Դոստոևսկու «Խաղամոլը» (Երևանի դրամատիկական թատրոն, 1982)
• Ժորա Հարությունյանի «Քո վերջին հանգրվանը» (Երևանի դրամատիկական թատրոն, 1984)
• «Ղազարը գնում է պատերազմ» (Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ակադեմիական թատրոն)
• «Սալեմի վհուկները» (Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ակադեմիական թատրոն)

Ծանոթագրություններ

Թեմատիկ կայքեր Հանրային ռադիոյի արխիվ Բառարաններ և հանրագիտարաններ Կրուգոսվետ